DOI Artikel:
Ostrowski, Jan K.: Jan Jerzy Pinsel: zamiast biografii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22259#0363
Jan K. Ostrowski
Instytut Historii Sztuki UJ
Kraków
JAN JERZY PINSEL — ZAMIAST BIOGRAFII1
1. Uwagi wstępne
Większość nowoczesnych kierunków metodologicznych w nauce o literatu-
rze i sztuce odnosi się z niechęcią do biografiki artystycznej, choć ostatnio, jak
się wydaje, zarysowała się tendencja do jej warunkowej rehabilitacji2. Dzieje
życia artysty można jednak traktować jako balast dopiero wtedy, gdy nadmiar
danych biograficznych utrudnia interpretację dzieła. W przeciwnym przypadku
ubóstwo informacji pozbawia nas koniecznego szkieletu faktograficznego, bez
którego wszelkie rozważania interpretacyjne są zawieszone w próżni.
Historyk sztuki nowożytnej spotyka się z różnorodnymi sytuacjami w tej
dziedzinie. Wiek XVIII — wiek powstania krytyki artystycznej i wyodręb-
nienia się historii sztuki jako nauki — pozostawił bardzo bogate zasoby
dokumentów na temat działających wówczas artystów. Odnosi się to zarówno
do tzw. źródeł niezamierzonych, jak i intensywnie rozwijającej się historiografii
artystycznej. Materiał ten bywa jednak rozłożony bardzo nierównomiernie.
Istnieją całe ważne regiony artystyczne i wybitni twórcy, o których wiadomo
niewiele, niekiedy niemal nic. Niestety do owej „strefy cienia” należy znaczna
część dorobku artystycznego Rzeczypospolitej, w szczególności powstającego
na jej dawnych terenach wschodnich, gdzie przetrzebienie materiału zabyt-
kowego i źródłowego przybrało formy szczególnie dramatyczne. Nawet na tym
tle paradoksalny jest jednak przypadek Jana Jerzego Pinsla, twórcy naprawdę
wybitnego, którego artystyczne oeuvre udało się stosunkowo dobrze od-
tworzyć, ale którego biografia pozostaje praktycznie nieznana, poza kilkoma
oderwanymi faktami. Poniższe rozważania na temat możliwych losów Pinsla
tylko w niewielkim stopniu opierają się na nowych znaleziskach archiwalnych.
Przyjęta metoda polega natomiast na dążeniu do maksymalnego wykorzys-
tania dostępnych informacji, które — zinterpretowane na podstawie nieporów-
nywalnie bogatszych materiałów na temat socjologii życia artystycznego
Instytut Historii Sztuki UJ
Kraków
JAN JERZY PINSEL — ZAMIAST BIOGRAFII1
1. Uwagi wstępne
Większość nowoczesnych kierunków metodologicznych w nauce o literatu-
rze i sztuce odnosi się z niechęcią do biografiki artystycznej, choć ostatnio, jak
się wydaje, zarysowała się tendencja do jej warunkowej rehabilitacji2. Dzieje
życia artysty można jednak traktować jako balast dopiero wtedy, gdy nadmiar
danych biograficznych utrudnia interpretację dzieła. W przeciwnym przypadku
ubóstwo informacji pozbawia nas koniecznego szkieletu faktograficznego, bez
którego wszelkie rozważania interpretacyjne są zawieszone w próżni.
Historyk sztuki nowożytnej spotyka się z różnorodnymi sytuacjami w tej
dziedzinie. Wiek XVIII — wiek powstania krytyki artystycznej i wyodręb-
nienia się historii sztuki jako nauki — pozostawił bardzo bogate zasoby
dokumentów na temat działających wówczas artystów. Odnosi się to zarówno
do tzw. źródeł niezamierzonych, jak i intensywnie rozwijającej się historiografii
artystycznej. Materiał ten bywa jednak rozłożony bardzo nierównomiernie.
Istnieją całe ważne regiony artystyczne i wybitni twórcy, o których wiadomo
niewiele, niekiedy niemal nic. Niestety do owej „strefy cienia” należy znaczna
część dorobku artystycznego Rzeczypospolitej, w szczególności powstającego
na jej dawnych terenach wschodnich, gdzie przetrzebienie materiału zabyt-
kowego i źródłowego przybrało formy szczególnie dramatyczne. Nawet na tym
tle paradoksalny jest jednak przypadek Jana Jerzego Pinsla, twórcy naprawdę
wybitnego, którego artystyczne oeuvre udało się stosunkowo dobrze od-
tworzyć, ale którego biografia pozostaje praktycznie nieznana, poza kilkoma
oderwanymi faktami. Poniższe rozważania na temat możliwych losów Pinsla
tylko w niewielkim stopniu opierają się na nowych znaleziskach archiwalnych.
Przyjęta metoda polega natomiast na dążeniu do maksymalnego wykorzys-
tania dostępnych informacji, które — zinterpretowane na podstawie nieporów-
nywalnie bogatszych materiałów na temat socjologii życia artystycznego