DOI Artikel:
Kucharska, Jolanta: Jan Bułhak: Inwentaryzator Wilna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22259#0446
444
Jolanta Kucharska
został oprawiony w zielone płótno z wytłoczonymi stylizowanymi literami —
„Ery” (BnneHCKa Topo/jcRas: YnpaBa) oraz „OoTorpacjmnecKiiH ApxnB”.
Zdjęcia o sepiowym zabarwieniu i matowej powierzchni, odbite na
papierze chlorowym, zostały pojedynczo naklejone na kartony i zaopatrzone
na odwrotnej stronie w etykietkę identyfikacyjną z drukowanym napisem
w języku rosyjskim. Etykietki wypełniono odręcznym pismem, atramentem —
także w języku rosyjskim.
Zespół ten nie powstał jako typowa, metodyczna dokumentacja budowli
miasta. Przypadkowy dobór fotografowanych obiektów uwarunkowany był
spojrzeniem i odczuciami poszukującego motywów artysty w początkowym
okresie jego twórczości. Jedną z inspiracji były sugestie znanego malarza
wileńskiego Ferdynanda Ruszczyca, przyjaciela fotografa. Wielokulturowe
miasto, mające wówczas jeszcze swoją „oryginalną”, wzbogacaną przez wieki
postać, było dla Bułhaka przede wszystkim miejscem, w którym poszukiwał
motywów do swoich „obrazów”. Nawet w pracach, w których ważna była
„reprodukcja” świata otaczającego, rzeczywistość przetworzona talentem ar-
tysty ukazała się jako jej nowa, niepowtarzalna kreacja, będąca interpretacją,
a nie zapisem krajobrazu.
Zdjęcia zamieszczone w albumach przedstawiają przede wszystkim
widoki zewnętrzne staromiejskich obiektów architektonicznych: zabytko-
wych kościołów, klasztorów, pałaców czy budynków mieszkalnych. Są tu
zarówno ujęcia ogólne budowli, jak i poszczególnych detali architektonicz-
nych: okien, bram czy fragmentów gzymsów. Bułhak zamieścił tam także
kilkanaście panoramicznych widoków miasta, ujętych z różnych punktów,
m. in. z Góry Zamkowej, dzwonnic katedry, kościołów Św. Jana i Wszys-
tkich Świętych oraz Pohulanki. Wiele uwagi poświęcił także malowniczym
zaułkom wileńskiego getta (il. 1).
Jedynym typowo inwentaryzacyjnym zespołem zdjęć, jaki znalazł się
w tym zbiorze, jest dziesięć fotografii baszty na Górze Zamkowej. Do
wybuchu I wojny światowej mieściła się tam rosyjska cytadela. Fotografie
przedstawiają stan zachowania obiektu (w tym także jego wnętrza) i prace
zabezpieczające, prowadzone w 1912 r. Prawdopodobnie ze względu na
wojskową funkcję inwentaryzowanego obiektu, a także niezbyt atrakcyjny —
jak dla artysty — temat (np. osuszanie fundamentów czy wykopy u stóp
baszty) fotografie te zamieścił autor jedynie w albumach wykonanych na
zamówienie zarządu miasta.
Cechą charakterystyczną kolekcji wileńskiej jest niewielka liczba foto-
grafii wykonanych we wnętrzach (il. 5): pojedyncze ujęcia korytarzy klasz-
torów Bernardynów i Dominikanów, krucht w kościołach Bernardynów
i Bernardynek, nagrobków Sapiehów w kościele Św. Michała, a także duża,
licząca ponad czterdzieści zdjęć, seria detali siedemnastowiecznej sztukaterii
w kościele ŚŚ. Piotra i Pawła na Antokolu. To niewiele, jak na tak duży zespół.
Większość fotografii wykonanych w latach 1912—15 (w tym prawie
Jolanta Kucharska
został oprawiony w zielone płótno z wytłoczonymi stylizowanymi literami —
„Ery” (BnneHCKa Topo/jcRas: YnpaBa) oraz „OoTorpacjmnecKiiH ApxnB”.
Zdjęcia o sepiowym zabarwieniu i matowej powierzchni, odbite na
papierze chlorowym, zostały pojedynczo naklejone na kartony i zaopatrzone
na odwrotnej stronie w etykietkę identyfikacyjną z drukowanym napisem
w języku rosyjskim. Etykietki wypełniono odręcznym pismem, atramentem —
także w języku rosyjskim.
Zespół ten nie powstał jako typowa, metodyczna dokumentacja budowli
miasta. Przypadkowy dobór fotografowanych obiektów uwarunkowany był
spojrzeniem i odczuciami poszukującego motywów artysty w początkowym
okresie jego twórczości. Jedną z inspiracji były sugestie znanego malarza
wileńskiego Ferdynanda Ruszczyca, przyjaciela fotografa. Wielokulturowe
miasto, mające wówczas jeszcze swoją „oryginalną”, wzbogacaną przez wieki
postać, było dla Bułhaka przede wszystkim miejscem, w którym poszukiwał
motywów do swoich „obrazów”. Nawet w pracach, w których ważna była
„reprodukcja” świata otaczającego, rzeczywistość przetworzona talentem ar-
tysty ukazała się jako jej nowa, niepowtarzalna kreacja, będąca interpretacją,
a nie zapisem krajobrazu.
Zdjęcia zamieszczone w albumach przedstawiają przede wszystkim
widoki zewnętrzne staromiejskich obiektów architektonicznych: zabytko-
wych kościołów, klasztorów, pałaców czy budynków mieszkalnych. Są tu
zarówno ujęcia ogólne budowli, jak i poszczególnych detali architektonicz-
nych: okien, bram czy fragmentów gzymsów. Bułhak zamieścił tam także
kilkanaście panoramicznych widoków miasta, ujętych z różnych punktów,
m. in. z Góry Zamkowej, dzwonnic katedry, kościołów Św. Jana i Wszys-
tkich Świętych oraz Pohulanki. Wiele uwagi poświęcił także malowniczym
zaułkom wileńskiego getta (il. 1).
Jedynym typowo inwentaryzacyjnym zespołem zdjęć, jaki znalazł się
w tym zbiorze, jest dziesięć fotografii baszty na Górze Zamkowej. Do
wybuchu I wojny światowej mieściła się tam rosyjska cytadela. Fotografie
przedstawiają stan zachowania obiektu (w tym także jego wnętrza) i prace
zabezpieczające, prowadzone w 1912 r. Prawdopodobnie ze względu na
wojskową funkcję inwentaryzowanego obiektu, a także niezbyt atrakcyjny —
jak dla artysty — temat (np. osuszanie fundamentów czy wykopy u stóp
baszty) fotografie te zamieścił autor jedynie w albumach wykonanych na
zamówienie zarządu miasta.
Cechą charakterystyczną kolekcji wileńskiej jest niewielka liczba foto-
grafii wykonanych we wnętrzach (il. 5): pojedyncze ujęcia korytarzy klasz-
torów Bernardynów i Dominikanów, krucht w kościołach Bernardynów
i Bernardynek, nagrobków Sapiehów w kościele Św. Michała, a także duża,
licząca ponad czterdzieści zdjęć, seria detali siedemnastowiecznej sztukaterii
w kościele ŚŚ. Piotra i Pawła na Antokolu. To niewiele, jak na tak duży zespół.
Większość fotografii wykonanych w latach 1912—15 (w tym prawie