DOI Artikel:
Brykowski, Ryszard: Inwentaryzacja kościołów i zabytków sepulkralnych na Pokuciu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22259#0455
Ryszard Brykówski
Instytut Sztuki PAN
Warszawa
INWENTARYZACJA KOŚCIOŁÓW I ZABYTKÓW
SEPULKRALNYCH NA POKUCIU1
1. Pokucie to najdalej na południowy wschód wysunięte tereny I i II
Rzeczypospolitej. Nie stanowiło ono nigdy odrębnej jednostki administracyj-
nej (także etnograficznej czy geograficznej) o jednoznacznie ustalonych grani-
cach, toteż jego obszar ulegał zmianom, stopniowo się powiększając. W okresie
II Rzeczypospolitej nazwą tą objęto nawet całe województwo stanisławow-
skie2, chociaż powiaty rohatyński, skolski, stryjski czy żydaczowski trudno
łączyć z historycznym Pokuciem.
Najogólniej przyjmuje się, że najstarszą część Pokucia, charakteryzującą
się pewnymi wspólnymi cechami geograficzno-fizycznymi, stanowi obszar
w kształcie trójkąta, którego ramiona boczne tworzą Czeremosz oraz pasma
Czarnohory i Gorganów, a podstawę — kotlina z Czarnym Lasem, zwana
z czasem stanisławowską. Jest to obszar dawnych powiatów: horodeńskiego,
kołomyjskiego, kosowskiego, nadwórniańskiego i śniatyńskiego. Stolicą Poku-
cia była Kołomyja, wzmiankowana po raz pierwszy w 1240 r.3
2. Na zaproszenie ks. Piotra Buka, proboszcza z Kołomyi, przebywał na
Pokuciu w dniach 18—24 kwietnia 1994 r. zespół specjalistów z Polski,
delegowany przez Ośrodek ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego poza
Granicami Kraju Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Zadaniem zespołu było
dokonanie oględzin — pod względem stanu zachowania — czynnych kościołów
i udzielenie fachowego poradnictwa w zakresie ich odbudowy i konserwacji4.
W czasie pobytu na Pokuciu dokonano oględzin ośmiu czynnych świątyń
w następujących miejscowościach: w Kołomyi — kościół pojezuicki (1901—05;
il. 7); w Ceniawie — kościół filialny (1905); w Gwoźdźcu — kościół pobernar-
dyński, a zarazem parafialny (ok. 1730—35, 1773—75 i 1888; il. 4); w Kosowie
— kaplica cmentarna (1910); w Kutach — kościół parafialny (1898); w Nadwor-
nej — kościół parafialny (1713 i okres międzywojenny; il. 3); w Otyni — kościół
Instytut Sztuki PAN
Warszawa
INWENTARYZACJA KOŚCIOŁÓW I ZABYTKÓW
SEPULKRALNYCH NA POKUCIU1
1. Pokucie to najdalej na południowy wschód wysunięte tereny I i II
Rzeczypospolitej. Nie stanowiło ono nigdy odrębnej jednostki administracyj-
nej (także etnograficznej czy geograficznej) o jednoznacznie ustalonych grani-
cach, toteż jego obszar ulegał zmianom, stopniowo się powiększając. W okresie
II Rzeczypospolitej nazwą tą objęto nawet całe województwo stanisławow-
skie2, chociaż powiaty rohatyński, skolski, stryjski czy żydaczowski trudno
łączyć z historycznym Pokuciem.
Najogólniej przyjmuje się, że najstarszą część Pokucia, charakteryzującą
się pewnymi wspólnymi cechami geograficzno-fizycznymi, stanowi obszar
w kształcie trójkąta, którego ramiona boczne tworzą Czeremosz oraz pasma
Czarnohory i Gorganów, a podstawę — kotlina z Czarnym Lasem, zwana
z czasem stanisławowską. Jest to obszar dawnych powiatów: horodeńskiego,
kołomyjskiego, kosowskiego, nadwórniańskiego i śniatyńskiego. Stolicą Poku-
cia była Kołomyja, wzmiankowana po raz pierwszy w 1240 r.3
2. Na zaproszenie ks. Piotra Buka, proboszcza z Kołomyi, przebywał na
Pokuciu w dniach 18—24 kwietnia 1994 r. zespół specjalistów z Polski,
delegowany przez Ośrodek ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego poza
Granicami Kraju Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Zadaniem zespołu było
dokonanie oględzin — pod względem stanu zachowania — czynnych kościołów
i udzielenie fachowego poradnictwa w zakresie ich odbudowy i konserwacji4.
W czasie pobytu na Pokuciu dokonano oględzin ośmiu czynnych świątyń
w następujących miejscowościach: w Kołomyi — kościół pojezuicki (1901—05;
il. 7); w Ceniawie — kościół filialny (1905); w Gwoźdźcu — kościół pobernar-
dyński, a zarazem parafialny (ok. 1730—35, 1773—75 i 1888; il. 4); w Kosowie
— kaplica cmentarna (1910); w Kutach — kościół parafialny (1898); w Nadwor-
nej — kościół parafialny (1713 i okres międzywojenny; il. 3); w Otyni — kościół