DOI Artikel:
Brykowski, Ryszard: Inwentaryzacja kościołów i zabytków sepulkralnych na Pokuciu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22259#0456
454
Ryszard Brykowski
parafialny (1905; il. 9 i 10); w Zabłotowie — kościół parafialny (1902). Oprócz
tego poddano oględzinom opuszczony i zrujnowany kościół filialny w Woroch-
cie (1904; il. 11) oraz ujawniono istnienie opuszczonego i również zdewas-
towanego drewnianego kościoła filialnego w Zahajpolu (1898; il. 8). Łącznie
więc oględziny in situ objęły dziesięć budowli sakralnych.
Dokonano też wstępnej wizji cmentarzy rzymskokatolickich w miejs-
cowościach: Gwoździec, Kołomyja, Kosów, Nadworna, Otynia oraz oględzin
pod względem konserwatorskim pomników-nagrobków związanych ze szla-
kiem bojowym II Brygady Legionów Polskich w Kołomyi, Nadwornej,
Rafajłowej i na Przełęczy Pantyrskiej, zwanej też Przełęczą Legionów. W Koło-
myi oględzinom poddano także nagrobek-pomnik Ofiar Kosaczowa z lat
1918—19 (il. 12), pomnik Adama Mickiewicza (1898, w parku miejskim)
i pamiątkowe tablice poświęcone Tadeuszowi Kościuszce (1894, we frontowej
elewacji ratusza), Zygmuntowi Krasińskiemu (1912, w elewacji gmachu daw-
nego Gimnazjum im. Króla Kazimierza Jagiellończyka) i ks. Piotrowi Skardze
(prawdopodobnie z 1912 r., w kościele pojezuickim).
3. Wynikiem objazdu było sporządzenie wstępnej dokumentacji dla wszys-
tkich budowli sakralnych, na którą złożyły się: opisy obiektów, zalecenia
zabezpieczająco-konserwatorskie, fotografie i pomiary rzutów (il. 2). W Nad-
wornej wykonano projekt dla aktualnie odbudowywanej wieżyczki na sygnatur-
kę. Wykonano też opisy zachowanych resztek dawnego wyposażenia kościołów,
polichromii, tynków i posadzek, a na cmentarzach opisy bardziej interesujących
pomników nagrobnych oraz pomników i tablic pamiątkowych, podając równo-
cześnie wskazówki dotyczące postępowania konserwatorskiego5.
Wszystkie odzyskane świątynie, użytkowane w minionych latach jako
różnego rodzaju magazyny, zostały poważnie zdewastowane, a brak należytej
opieki nad budynkami stał się przyczyną zagrożeń strukturalnych (m.in.
w Ceniawie, Gwoźdźcu, Kołomyi — kościół pojezuicki).
4. Na najstarszym, historycznym obszarze Pokucia było (stan z września
1939 r.) dwadzieścia osiem kościołów parafialnych, w tym dwadzieścia
murowanych i osiem drewnianych6, oraz ok. sześćdziesiąt kościołów filialnych,
kaplic publicznych, cmentarnych, zakonnych, szkolnych i prywatnych. Dwa
kościoły parafialne były obsługiwane przez zakony: Bernardynów w Gwoźdźcu
i Franciszkanów w Kosowie; ponadto w Kołomyi znajdował się murowany
kościół Jezuitów.
Najstarsza wzmianka o parafii łacińskiej na Pokuciu pochodzi z roku
1353 i dotyczy Kołomyi7. Regularną sieć parafialną tworzono od wieku XV;
w okresie przedrozbiorowym (do 1772) założono na Pokuciu piętnaście parafii,
w okresie zaborów (do 1918) powstało dziesięć, a w Niepodległej Polsce —
trzy8 (il. 1).
5. Z dwudziestu ośmiu kościołów parafialnych istniejących w 1939 r.
zachowało się dziewięć. Wśród szesnastu zniszczonych znalazły się wszystkie
kościoły drewniane, w tym najcenniejsze z Pistynia (1757) i Jabłonowa (1760,
Ryszard Brykowski
parafialny (1905; il. 9 i 10); w Zabłotowie — kościół parafialny (1902). Oprócz
tego poddano oględzinom opuszczony i zrujnowany kościół filialny w Woroch-
cie (1904; il. 11) oraz ujawniono istnienie opuszczonego i również zdewas-
towanego drewnianego kościoła filialnego w Zahajpolu (1898; il. 8). Łącznie
więc oględziny in situ objęły dziesięć budowli sakralnych.
Dokonano też wstępnej wizji cmentarzy rzymskokatolickich w miejs-
cowościach: Gwoździec, Kołomyja, Kosów, Nadworna, Otynia oraz oględzin
pod względem konserwatorskim pomników-nagrobków związanych ze szla-
kiem bojowym II Brygady Legionów Polskich w Kołomyi, Nadwornej,
Rafajłowej i na Przełęczy Pantyrskiej, zwanej też Przełęczą Legionów. W Koło-
myi oględzinom poddano także nagrobek-pomnik Ofiar Kosaczowa z lat
1918—19 (il. 12), pomnik Adama Mickiewicza (1898, w parku miejskim)
i pamiątkowe tablice poświęcone Tadeuszowi Kościuszce (1894, we frontowej
elewacji ratusza), Zygmuntowi Krasińskiemu (1912, w elewacji gmachu daw-
nego Gimnazjum im. Króla Kazimierza Jagiellończyka) i ks. Piotrowi Skardze
(prawdopodobnie z 1912 r., w kościele pojezuickim).
3. Wynikiem objazdu było sporządzenie wstępnej dokumentacji dla wszys-
tkich budowli sakralnych, na którą złożyły się: opisy obiektów, zalecenia
zabezpieczająco-konserwatorskie, fotografie i pomiary rzutów (il. 2). W Nad-
wornej wykonano projekt dla aktualnie odbudowywanej wieżyczki na sygnatur-
kę. Wykonano też opisy zachowanych resztek dawnego wyposażenia kościołów,
polichromii, tynków i posadzek, a na cmentarzach opisy bardziej interesujących
pomników nagrobnych oraz pomników i tablic pamiątkowych, podając równo-
cześnie wskazówki dotyczące postępowania konserwatorskiego5.
Wszystkie odzyskane świątynie, użytkowane w minionych latach jako
różnego rodzaju magazyny, zostały poważnie zdewastowane, a brak należytej
opieki nad budynkami stał się przyczyną zagrożeń strukturalnych (m.in.
w Ceniawie, Gwoźdźcu, Kołomyi — kościół pojezuicki).
4. Na najstarszym, historycznym obszarze Pokucia było (stan z września
1939 r.) dwadzieścia osiem kościołów parafialnych, w tym dwadzieścia
murowanych i osiem drewnianych6, oraz ok. sześćdziesiąt kościołów filialnych,
kaplic publicznych, cmentarnych, zakonnych, szkolnych i prywatnych. Dwa
kościoły parafialne były obsługiwane przez zakony: Bernardynów w Gwoźdźcu
i Franciszkanów w Kosowie; ponadto w Kołomyi znajdował się murowany
kościół Jezuitów.
Najstarsza wzmianka o parafii łacińskiej na Pokuciu pochodzi z roku
1353 i dotyczy Kołomyi7. Regularną sieć parafialną tworzono od wieku XV;
w okresie przedrozbiorowym (do 1772) założono na Pokuciu piętnaście parafii,
w okresie zaborów (do 1918) powstało dziesięć, a w Niepodległej Polsce —
trzy8 (il. 1).
5. Z dwudziestu ośmiu kościołów parafialnych istniejących w 1939 r.
zachowało się dziewięć. Wśród szesnastu zniszczonych znalazły się wszystkie
kościoły drewniane, w tym najcenniejsze z Pistynia (1757) i Jabłonowa (1760,