DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Późnobarokowe kościoły i klasztory diecezji kijowskiej i dekanatu bracławskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22260#0023
Jerzy Kowalczyk
Instytut Sztuki PAN
Warszawa
PÓŹNOBAROKOWE KOŚCIOŁY I KLASZTORY
В1ЕСЕ2Л KIJOWSKIEJ I DEKANATU BRACŁAWSKIEGO1
Dwa wymienione w tytule tereny historycznej administracji kościelnej
pokrywały się w XVIII w. niemal dokładnie z podziałem administracji państwo-
wej. Diecezja kijowska to obszar województwa kijowskiego, okrojonego po
rozejmie andruszowskim (1667) i traktacie Grzymułtowskiego (1686). Dekanat
bracławski, należący do trójczłonowej diecezji łuckiej, pokrywał się z terenem
województwa bracławskiego (ii. 1).
Diecezja kijowska, założona przez Władysława Jagiełłę, miała do począt-
ków w. XVIII burzliwe dzieje. Po zniszczeniu katedry łacińskiej w Kijowie przez
wojska Chmielnickiego oraz wskutek działań wojennych diecezja znalazła się
w 2. połowie w. XVII w stanie kompletnego bezładu. Biskupi nie mieszkali na
terenie diecezji, ograniczonej do obszarów Kijowszczyzny po prawej stronie
Dniepru. Kapituła katedralna odbywała swe posiedzenia w Lublinie lub Sokalu.
Po traktacie Grzymułtowskiego terytorium wzdłuż nowych granic między Rosją
i Rzeczpospolitą było całkowicie wyludnione i wyniszczone. Ci, którzy nie
zginęli, byli siłą przesiedlani na lewy brzeg Dniepru, jak to miało miejsce
w rejonie Rzyszczewa. Dopiero po traktacie prutskim (1711), w którym Rosja
zrzekła się pretensji do Ukrainy prawobrzeżnej, sytuacja zaczęła się powoli
normować, właściciele wracali do swoich zdewastowanych majętności i zaczynali
je zasiedlać, głównie ludnością sprowadzaną z Małopolski i Mazowsza2. Ruch
budowlany zaczął się dopiero ok. r. 1720. Diecezję kijowską odnowił, zatwier-
dzony w r. 1723, biskup Jan Samuel Ożga, który w r. 1724 założył katedrę
w Żytomierzu, dokąd przeniósł także kapitułę. Przystąpił on do odtworzenia
sieci parafialnej i podzielił diecezję na trzy dekanaty z siedzibami w Żytomierzu,
Owruczu i Chwastowie. Wskutek zniszczeń w 2. połowie w. XVII ocalało tylko
7 parafii, ale w ciągu swojego trzydziestoczteroletniego pasterzowania biskup
Instytut Sztuki PAN
Warszawa
PÓŹNOBAROKOWE KOŚCIOŁY I KLASZTORY
В1ЕСЕ2Л KIJOWSKIEJ I DEKANATU BRACŁAWSKIEGO1
Dwa wymienione w tytule tereny historycznej administracji kościelnej
pokrywały się w XVIII w. niemal dokładnie z podziałem administracji państwo-
wej. Diecezja kijowska to obszar województwa kijowskiego, okrojonego po
rozejmie andruszowskim (1667) i traktacie Grzymułtowskiego (1686). Dekanat
bracławski, należący do trójczłonowej diecezji łuckiej, pokrywał się z terenem
województwa bracławskiego (ii. 1).
Diecezja kijowska, założona przez Władysława Jagiełłę, miała do począt-
ków w. XVIII burzliwe dzieje. Po zniszczeniu katedry łacińskiej w Kijowie przez
wojska Chmielnickiego oraz wskutek działań wojennych diecezja znalazła się
w 2. połowie w. XVII w stanie kompletnego bezładu. Biskupi nie mieszkali na
terenie diecezji, ograniczonej do obszarów Kijowszczyzny po prawej stronie
Dniepru. Kapituła katedralna odbywała swe posiedzenia w Lublinie lub Sokalu.
Po traktacie Grzymułtowskiego terytorium wzdłuż nowych granic między Rosją
i Rzeczpospolitą było całkowicie wyludnione i wyniszczone. Ci, którzy nie
zginęli, byli siłą przesiedlani na lewy brzeg Dniepru, jak to miało miejsce
w rejonie Rzyszczewa. Dopiero po traktacie prutskim (1711), w którym Rosja
zrzekła się pretensji do Ukrainy prawobrzeżnej, sytuacja zaczęła się powoli
normować, właściciele wracali do swoich zdewastowanych majętności i zaczynali
je zasiedlać, głównie ludnością sprowadzaną z Małopolski i Mazowsza2. Ruch
budowlany zaczął się dopiero ok. r. 1720. Diecezję kijowską odnowił, zatwier-
dzony w r. 1723, biskup Jan Samuel Ożga, który w r. 1724 założył katedrę
w Żytomierzu, dokąd przeniósł także kapitułę. Przystąpił on do odtworzenia
sieci parafialnej i podzielił diecezję na trzy dekanaty z siedzibami w Żytomierzu,
Owruczu i Chwastowie. Wskutek zniszczeń w 2. połowie w. XVII ocalało tylko
7 parafii, ale w ciągu swojego trzydziestoczteroletniego pasterzowania biskup