DOI Artikel:
Chrząszczewski, Jacek: Kościoły ormiańskie na Podolu: architektura i wyposażenie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22260#0073
Jacek Chrząszczewski
Instytut Historii Sztuki UJ
Kraków
KOŚCIOŁY ORMIAŃSKIE NA PODOLU
ARCHITEKTURA I WYPOSAŻENIE
Zabytki z czasów przed unią z Kościołem rzymskim
Do narodów, które niegdyś osiedliły się i pozostawiły po sobie trwały ślad
na Podolu, należą Ormianie. Jaką drogą i kiedy przybyli na te tereny — pozostaje
dla historyków wciąż kwestią otwartą. Wiadomo, że w następstwie licznych
wojen w X w. rozpoczęła się emigracja Ormian z ich ojczyzny. Stopniowo
zakładali oni nowe kolonie w ościennych krajach i w miejscowościach położo-
nych na wybrzeżu Morza Czarnego. W r. 1064 Seldżucy pod wodzą sułtana Arpa
Arsłana, a w r. 1239 Mongołowie dowodzeni przez nojona Czormaguna zdobyli
i spustoszyli ormiańską stolicę Ani. Wielu jej mieszkańców uległo wówczas
rozproszeniu, a część z nich osiadła w tatarskiej osadzie Ak-Saraj, położonej
między Astrachaniem i Kazaniem, nad brzegami rzeki Achtuby. Tam przyswoili,
sobie język kipczacki, powszechnie używany w krajach Złotej Ordy. Po
kilkudziesięciu latach pobytu wśród Tatarów część tych Ormian przeniosła się
do genueńskiej faktorii handlowej Kaffa na Krymie, a część przybyła na Ruś1.
Miejscem ich wczesnego osadnictwa na Podolu miały być wsie Ormiany (dziś
Великозал1сся) i Ormianki (Малозалкся), położone nad Smotryczem, na
północ od Kamieńca Podolskiego2. Nie ma jednak żadnych wiadomości
o znajdujących się tam świątyniach ormiańskich3.
Kamieniec Podolski
Kilku autorów podaje nie udokumentowaną wiadomość o istnieniu kościoła
ormiańskiego w Kamieńcu już ok. г. 12504. Pierwszą wiarygodną wzmiankę na ten
temat znajdujemy jednak dopiero w piśmie katolikosa Wielkiej Armenii Teodoro-
sa II z 1390 г., w którym — wśród ormiańskich parafii Rusi i Wołoszczyzny
— wymieniona jest parafia w Kamieńcu5. Najstarszą odnotowaną w źródłach
ormiańską świątynią na Podolu był kościół p.w. Św. Mikołaja.
Instytut Historii Sztuki UJ
Kraków
KOŚCIOŁY ORMIAŃSKIE NA PODOLU
ARCHITEKTURA I WYPOSAŻENIE
Zabytki z czasów przed unią z Kościołem rzymskim
Do narodów, które niegdyś osiedliły się i pozostawiły po sobie trwały ślad
na Podolu, należą Ormianie. Jaką drogą i kiedy przybyli na te tereny — pozostaje
dla historyków wciąż kwestią otwartą. Wiadomo, że w następstwie licznych
wojen w X w. rozpoczęła się emigracja Ormian z ich ojczyzny. Stopniowo
zakładali oni nowe kolonie w ościennych krajach i w miejscowościach położo-
nych na wybrzeżu Morza Czarnego. W r. 1064 Seldżucy pod wodzą sułtana Arpa
Arsłana, a w r. 1239 Mongołowie dowodzeni przez nojona Czormaguna zdobyli
i spustoszyli ormiańską stolicę Ani. Wielu jej mieszkańców uległo wówczas
rozproszeniu, a część z nich osiadła w tatarskiej osadzie Ak-Saraj, położonej
między Astrachaniem i Kazaniem, nad brzegami rzeki Achtuby. Tam przyswoili,
sobie język kipczacki, powszechnie używany w krajach Złotej Ordy. Po
kilkudziesięciu latach pobytu wśród Tatarów część tych Ormian przeniosła się
do genueńskiej faktorii handlowej Kaffa na Krymie, a część przybyła na Ruś1.
Miejscem ich wczesnego osadnictwa na Podolu miały być wsie Ormiany (dziś
Великозал1сся) i Ormianki (Малозалкся), położone nad Smotryczem, na
północ od Kamieńca Podolskiego2. Nie ma jednak żadnych wiadomości
o znajdujących się tam świątyniach ormiańskich3.
Kamieniec Podolski
Kilku autorów podaje nie udokumentowaną wiadomość o istnieniu kościoła
ormiańskiego w Kamieńcu już ok. г. 12504. Pierwszą wiarygodną wzmiankę na ten
temat znajdujemy jednak dopiero w piśmie katolikosa Wielkiej Armenii Teodoro-
sa II z 1390 г., w którym — wśród ormiańskich parafii Rusi i Wołoszczyzny
— wymieniona jest parafia w Kamieńcu5. Najstarszą odnotowaną w źródłach
ormiańską świątynią na Podolu był kościół p.w. Św. Mikołaja.