DOI Artikel:
Chrząszczewski, Jacek: Kościoły ormiańskie na Podolu: architektura i wyposażenie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22260#0077
Kościoły ormiańskie na Podolu
73
ozdobę nawy stanowił nagrobek patriarchy Melchizedeka, zmarłego w Kamień-
cu 18 III 1627. Była to kamienna płaskorzeźbiona płyta, osadzona w ścianie na
lewo od wejścia. Przedstawiała leżącą postać biskupa, niemal naturalnej
wielkości, ubraną w strój pontyfikalny z mitrą i pastorałem oraz obwiedzioną
ormiańskim napisem39.
Główne wejście do świątyni znajdowało się pierwotnie w ścianie połu-
dniowej, gdzie do dziś zachował się ostrołukowy portal — przykład panującego
na tych terenach tzw. „neogotyku ok. 1600" lub raczej wpływ sakralnego
budownictwa Mołdawii40.
Podobnie jak w cerkwiach mołdawskich boczne ściany kościółka są
podparte od zewnątrz filarami przyporowymi. Na przyporze południowej, od
strony wspomnianego portalu, wmurowano niewielki chaczkai*1. Jest to kamien-
na płyta o wymiarach 19 x 27 cm, na której znajduje się płaskorzeźbiony motyw
ormiańskiego „kwitnącego krzyża" (caghkogh chacz), otaczające go cztery
sześciolistne rozetki oraz trójlistne półpalmety w narożach obramienia. Obok
krzyża wyryta jest data: r. 1003 ery ormiańskiej [= 1554 n.e.], a pod spodem
nieco zatarty napis, w którym widnieje imię Akop42 lub raczej Akopsza.
Chaczkar, wmurowany wtórnie w przyporę świątyni, stanowi z pewnością
pozostałość po dawnym cmentarzu, który niegdyś otaczał kościółek43.
Pozostałe świątynie w Kamieńcu. Oprócz wymienionych wyżej świątyń
istniał w Kamieńcu jeszcze kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii
Panny, uznawany przez niektórych za ormiańską katedrę44, oraz kościół p.w. Św.
Grzegorza Oświeciciela45. Na południowy wschód od miasta, „na kamiennej
górze", wznosiła się ormiańska kaplica p.w. Św. Krzyża46.
Jazłowiec
Druga co do wielkości i znaczenia ormiańska kolonia na Podolu
znajdowała się w Jazłowcu. Tak jak w przypadku Kamieńca trudno ustalić,
kiedy i w jakich okolicznościach „synowie Św. Grzegorza" osiedli w tym
miasteczku, położonym w malowniczej dolinie nad potokiem Olchowiec.
Według miejscowych podań osadnicy byli Ormianami kaffejskimi, którzy
przybyli tu z „Ormiańskiej równiny" (öfmeani daśt), utożsamianej ze wspo-
mnianą już wsią Ormiany pod Kamieńcem47. Niewiarygodna wydaje się
zarówno wiadomość o istnieniu w Jazłowcu ormiańskiej świątyni już w poło-
wie XIII w.48, jak i o założeniu miasta przez Ormian w w. XV pod nazwą
Jasłosowiec49. Natomiast bliższych informacji na temat ich osadnictwa w tym
miejscu zdaje się dostarczać, zachowany do dziś, kościół p.w. Najświętszej
Marii Panny (obecnie cerkiew greckokatolicka).
Na głównym portalu świątyni (ii. 13) znajduje się ormiański napis (il. 14),
który w przekładzie brzmi następująco: „Ten niebiański kościół pod wezwaniem
73
ozdobę nawy stanowił nagrobek patriarchy Melchizedeka, zmarłego w Kamień-
cu 18 III 1627. Była to kamienna płaskorzeźbiona płyta, osadzona w ścianie na
lewo od wejścia. Przedstawiała leżącą postać biskupa, niemal naturalnej
wielkości, ubraną w strój pontyfikalny z mitrą i pastorałem oraz obwiedzioną
ormiańskim napisem39.
Główne wejście do świątyni znajdowało się pierwotnie w ścianie połu-
dniowej, gdzie do dziś zachował się ostrołukowy portal — przykład panującego
na tych terenach tzw. „neogotyku ok. 1600" lub raczej wpływ sakralnego
budownictwa Mołdawii40.
Podobnie jak w cerkwiach mołdawskich boczne ściany kościółka są
podparte od zewnątrz filarami przyporowymi. Na przyporze południowej, od
strony wspomnianego portalu, wmurowano niewielki chaczkai*1. Jest to kamien-
na płyta o wymiarach 19 x 27 cm, na której znajduje się płaskorzeźbiony motyw
ormiańskiego „kwitnącego krzyża" (caghkogh chacz), otaczające go cztery
sześciolistne rozetki oraz trójlistne półpalmety w narożach obramienia. Obok
krzyża wyryta jest data: r. 1003 ery ormiańskiej [= 1554 n.e.], a pod spodem
nieco zatarty napis, w którym widnieje imię Akop42 lub raczej Akopsza.
Chaczkar, wmurowany wtórnie w przyporę świątyni, stanowi z pewnością
pozostałość po dawnym cmentarzu, który niegdyś otaczał kościółek43.
Pozostałe świątynie w Kamieńcu. Oprócz wymienionych wyżej świątyń
istniał w Kamieńcu jeszcze kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii
Panny, uznawany przez niektórych za ormiańską katedrę44, oraz kościół p.w. Św.
Grzegorza Oświeciciela45. Na południowy wschód od miasta, „na kamiennej
górze", wznosiła się ormiańska kaplica p.w. Św. Krzyża46.
Jazłowiec
Druga co do wielkości i znaczenia ormiańska kolonia na Podolu
znajdowała się w Jazłowcu. Tak jak w przypadku Kamieńca trudno ustalić,
kiedy i w jakich okolicznościach „synowie Św. Grzegorza" osiedli w tym
miasteczku, położonym w malowniczej dolinie nad potokiem Olchowiec.
Według miejscowych podań osadnicy byli Ormianami kaffejskimi, którzy
przybyli tu z „Ormiańskiej równiny" (öfmeani daśt), utożsamianej ze wspo-
mnianą już wsią Ormiany pod Kamieńcem47. Niewiarygodna wydaje się
zarówno wiadomość o istnieniu w Jazłowcu ormiańskiej świątyni już w poło-
wie XIII w.48, jak i o założeniu miasta przez Ormian w w. XV pod nazwą
Jasłosowiec49. Natomiast bliższych informacji na temat ich osadnictwa w tym
miejscu zdaje się dostarczać, zachowany do dziś, kościół p.w. Najświętszej
Marii Panny (obecnie cerkiew greckokatolicka).
Na głównym portalu świątyni (ii. 13) znajduje się ormiański napis (il. 14),
który w przekładzie brzmi następująco: „Ten niebiański kościół pod wezwaniem