DOI article:
Jurczenko, Serhij: Jednonawowe kościoły na Podolu z końca XVI i pierwszej połowy XVII w.
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.22260#0111
Serhij Jurczenko
Instytut „Ukrprojektrestavracija"
Kijów
JEDNONAWOWE KOŚCIOŁY NA PODOLU Z KOŃCA XVI
I PIERWSZEJ POŁOWY XVII W.1
Jednonawowe kościoły z końca XVI i pierwszej połowy XVII w. należą do
najwcześniejszych rzymskokatolickich budowli sakralnych Podola. W niniej-
szym artykule omówiono sześć świątyń z tego okresu: w Satanowie, Szaro-
grodzie, Czerczu, Czarnokozińcach, Zińkowie i Oryninie. Z grupy tej do naszych
czasów zachowały się jedynie cztery budowle (w tym kościół w Czarnokozińcach
w niewielkim fragmencie). Trzy z nich (w Czarnokozińcach, Szarogrodzie
i Zińkowie), uznane za zabytki o znaczeniu narodowym i otoczone opieką
państwa, zostały uwzględnione w katalogu zabytków Ukrainy2.
Na w. XVII są zazwyczaj datowane dwa dalsze kościoły znajdujące się
w obwodzie winnickim — w Chmielniku (1603)3 i w Czerniejowcach (1640)4.
Dane archiwalne wskazują jednak, że pierwszy z nich powstał w latach
1775—18025, w miejscu drewnianego6, drugi zaś wzniesiono dopiero w latach
czterdziestych i pięćdziesiątych w. XIX7, według projektu inż. Szpakowskiego8.
Za najstarszy wśród omawianych zabytków trzeba uznać kościół p.w. Św.
Trójcy w Satanowie. Drewniany kościół wzniesiono tam w r. 1581 dzięki
właścicielom miasteczka, Kostkom9. Po jego zniszczeniu nową, zapewne już
murowaną świątynię wybudowano w r. 159210. W tymże roku konsekrował ją
biskup kamieniecki Paweł Wołucki11. W r. 1641 miasteczku nadano prawo
magdeburskie12, a w 1646 Katarzyna Sieniawska ufundowała przy kościele
szpital dla ubogich13. W opisie z r. 1844 czytamy: „nie ma pewnych wiadomości,
kto i kiedy kościół wybudował, ale z wcześniejszych wizytacji wynika, z istnieje
on od г. 1646"14. Data ta jest najwyraźniej związana z fundacją wspomnianego
szpitala i stanowi świadectwo istnienia świątyni w tym czasie, ale niekoniecznie
odnosi się do czasu jej budowy.
Według protokołu wizytacji biskupa Zygmunta Czyżowskiego z r. 1665
była to budowla murowana, wówczas spustoszona po pożarze, posiadająca
Instytut „Ukrprojektrestavracija"
Kijów
JEDNONAWOWE KOŚCIOŁY NA PODOLU Z KOŃCA XVI
I PIERWSZEJ POŁOWY XVII W.1
Jednonawowe kościoły z końca XVI i pierwszej połowy XVII w. należą do
najwcześniejszych rzymskokatolickich budowli sakralnych Podola. W niniej-
szym artykule omówiono sześć świątyń z tego okresu: w Satanowie, Szaro-
grodzie, Czerczu, Czarnokozińcach, Zińkowie i Oryninie. Z grupy tej do naszych
czasów zachowały się jedynie cztery budowle (w tym kościół w Czarnokozińcach
w niewielkim fragmencie). Trzy z nich (w Czarnokozińcach, Szarogrodzie
i Zińkowie), uznane za zabytki o znaczeniu narodowym i otoczone opieką
państwa, zostały uwzględnione w katalogu zabytków Ukrainy2.
Na w. XVII są zazwyczaj datowane dwa dalsze kościoły znajdujące się
w obwodzie winnickim — w Chmielniku (1603)3 i w Czerniejowcach (1640)4.
Dane archiwalne wskazują jednak, że pierwszy z nich powstał w latach
1775—18025, w miejscu drewnianego6, drugi zaś wzniesiono dopiero w latach
czterdziestych i pięćdziesiątych w. XIX7, według projektu inż. Szpakowskiego8.
Za najstarszy wśród omawianych zabytków trzeba uznać kościół p.w. Św.
Trójcy w Satanowie. Drewniany kościół wzniesiono tam w r. 1581 dzięki
właścicielom miasteczka, Kostkom9. Po jego zniszczeniu nową, zapewne już
murowaną świątynię wybudowano w r. 159210. W tymże roku konsekrował ją
biskup kamieniecki Paweł Wołucki11. W r. 1641 miasteczku nadano prawo
magdeburskie12, a w 1646 Katarzyna Sieniawska ufundowała przy kościele
szpital dla ubogich13. W opisie z r. 1844 czytamy: „nie ma pewnych wiadomości,
kto i kiedy kościół wybudował, ale z wcześniejszych wizytacji wynika, z istnieje
on od г. 1646"14. Data ta jest najwyraźniej związana z fundacją wspomnianego
szpitala i stanowi świadectwo istnienia świątyni w tym czasie, ale niekoniecznie
odnosi się do czasu jej budowy.
Według protokołu wizytacji biskupa Zygmunta Czyżowskiego z r. 1665
była to budowla murowana, wówczas spustoszona po pożarze, posiadająca