DOI Artikel:
Wujcyk, Wołodymyr S.: Architekt lwowski Franciszek Ksawery Kulczycki (Na podstawie badań archiwalnych)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22260#0158
154
Wołodymyr S. Wujcyk
Kulczycki uzyskał stopnień mistrzowski w asyście dwóch mieszczan: Jakuba
Bilińskiego i Wojciecha Jarockiego, a na egzaminie dowiódł, że zna się dobrze na
abrysach7, czyli kreśleniu, i na innych „sztukach". Zgodnie z przepisami
cechowymi „mularze" musieli m.in. przedstawić rysunki na papierze, o czym
wyraźnie mówi przywilej potwierdzony w г. 17538. Kulczycki dysponował więc
umiejętością projektowania, która sprawdziła się później w jego najznaczniejszych
realizacjach. Pewne techniczne umiejętności mógł przy tym zdobyć u ojca—cieśli.
Członkiem cechu murarskiego Kulczycki był do r. 1770. O jego odejściu
z cechu świadczy dokument z 211 1771, podpisany przez niego własnoręcznie9.
Do tego momentu, jak inni członkowie cechu, określał się jako mistrz kunsztu
murarskiego. Po r. 1770 występował już jako architekt i tak też podpisywał się na
projektach i innych dokumentach. Rzadki to przypadek w historii lwowskiego
cechu murarskiego, że „mularz"-budowniczy, wykonawca cudzych projektów,
stał się profesjonalnym architektem —we współczesnym rozumieniu tego słowa.
Zdarzało się, co prawda, że cechowi budowniczowie wykonywali projekty, które
sami realizowali. Zachowało się kilka projektów budowniczych cechowych:
Antoniego Kosińskiego10, Jakuba Piotrowskiego11, Jana Dembowskiego12,
istnieją również budowle, zrealizowane na ich podstawie.
To, że zaczynając jako cechowy budowniczy, Kulczycki uzyskał z czasem
pozycję architekta, zawdzięcza on swemu talentowi i uporowi. Nie wiadomo,
u kogo uczył się rzemiosła budowlanego i gdzie nabył praktycznego doświad-
czenia do momentu wstąpienia do cechu. Najwybitniejszymi architektami we
Lwowie w tym okresie byli Bernard Meretyn (zm. 1759) i Piotr Polejowski (zm.
1776). Jeden z nich (raczej Meretyn niż Polejowski) mógł być nauczycielem
Kulczyckiego.
Przejdźmy teraz do przedstawienia w porządku chronologicznym nowo
odkrytych materiałów odnoszących się do działalności budowlanej Franciszka
Kulczyckiego. W kwietniu 1765, jako mistrz cechowy, pracował on przy
budowie kolegium pijarskiego we Lwowie13, założonego w r. 1748 przez
sufragana lwowskiego, Samuela Głowińskiego (il. 1). Budowa kolegium na jego
obecnym miejscu rozpoczęła się w 1762 i trwała do r. 1776, czyli do śmierci jej
fundatora. W tym okresie zakończono prace nad głównym budynkiem, z potęż-
nym klasycyzującym portykiem korynckim (wykonanym na wzór bazyliki Św.
Jana na Lateranie), oraz nad prawym (zachodnim) skrzydłem (skrzydło
wschodnie dobudowano w r. 1885). Kulczycki z całą pewnością był zatrudniony
przy wznoszeniu kolegium do r. 1774, a może i dłużej — nawet do zakończenia
budowy. Kto był projektantem tej monumentalnej budowli, nie wiadomo. Jej
autorstwo przypisuje się Francesco Placidiemu14 albo Pawłowi Antoniemu
Fontanie15, co wydaje się bardziej wiarygodne. Przy „fabryce" pijarów Kulczy-
cki pracował jako kierujący budową z kilkoma pomocnikami. Byli nimi murarze
Florian Lasecki i Walenty Słobodziński. Między ostatnim z nich a mistrzem
dochodziło do nieustannych sporów, mimo że łączyły ich stosunki rodzinne16
— żona Słobodzińskiego, Marunka, była siostrą żony Kulczyckiego, Heleny.
Wołodymyr S. Wujcyk
Kulczycki uzyskał stopnień mistrzowski w asyście dwóch mieszczan: Jakuba
Bilińskiego i Wojciecha Jarockiego, a na egzaminie dowiódł, że zna się dobrze na
abrysach7, czyli kreśleniu, i na innych „sztukach". Zgodnie z przepisami
cechowymi „mularze" musieli m.in. przedstawić rysunki na papierze, o czym
wyraźnie mówi przywilej potwierdzony w г. 17538. Kulczycki dysponował więc
umiejętością projektowania, która sprawdziła się później w jego najznaczniejszych
realizacjach. Pewne techniczne umiejętności mógł przy tym zdobyć u ojca—cieśli.
Członkiem cechu murarskiego Kulczycki był do r. 1770. O jego odejściu
z cechu świadczy dokument z 211 1771, podpisany przez niego własnoręcznie9.
Do tego momentu, jak inni członkowie cechu, określał się jako mistrz kunsztu
murarskiego. Po r. 1770 występował już jako architekt i tak też podpisywał się na
projektach i innych dokumentach. Rzadki to przypadek w historii lwowskiego
cechu murarskiego, że „mularz"-budowniczy, wykonawca cudzych projektów,
stał się profesjonalnym architektem —we współczesnym rozumieniu tego słowa.
Zdarzało się, co prawda, że cechowi budowniczowie wykonywali projekty, które
sami realizowali. Zachowało się kilka projektów budowniczych cechowych:
Antoniego Kosińskiego10, Jakuba Piotrowskiego11, Jana Dembowskiego12,
istnieją również budowle, zrealizowane na ich podstawie.
To, że zaczynając jako cechowy budowniczy, Kulczycki uzyskał z czasem
pozycję architekta, zawdzięcza on swemu talentowi i uporowi. Nie wiadomo,
u kogo uczył się rzemiosła budowlanego i gdzie nabył praktycznego doświad-
czenia do momentu wstąpienia do cechu. Najwybitniejszymi architektami we
Lwowie w tym okresie byli Bernard Meretyn (zm. 1759) i Piotr Polejowski (zm.
1776). Jeden z nich (raczej Meretyn niż Polejowski) mógł być nauczycielem
Kulczyckiego.
Przejdźmy teraz do przedstawienia w porządku chronologicznym nowo
odkrytych materiałów odnoszących się do działalności budowlanej Franciszka
Kulczyckiego. W kwietniu 1765, jako mistrz cechowy, pracował on przy
budowie kolegium pijarskiego we Lwowie13, założonego w r. 1748 przez
sufragana lwowskiego, Samuela Głowińskiego (il. 1). Budowa kolegium na jego
obecnym miejscu rozpoczęła się w 1762 i trwała do r. 1776, czyli do śmierci jej
fundatora. W tym okresie zakończono prace nad głównym budynkiem, z potęż-
nym klasycyzującym portykiem korynckim (wykonanym na wzór bazyliki Św.
Jana na Lateranie), oraz nad prawym (zachodnim) skrzydłem (skrzydło
wschodnie dobudowano w r. 1885). Kulczycki z całą pewnością był zatrudniony
przy wznoszeniu kolegium do r. 1774, a może i dłużej — nawet do zakończenia
budowy. Kto był projektantem tej monumentalnej budowli, nie wiadomo. Jej
autorstwo przypisuje się Francesco Placidiemu14 albo Pawłowi Antoniemu
Fontanie15, co wydaje się bardziej wiarygodne. Przy „fabryce" pijarów Kulczy-
cki pracował jako kierujący budową z kilkoma pomocnikami. Byli nimi murarze
Florian Lasecki i Walenty Słobodziński. Między ostatnim z nich a mistrzem
dochodziło do nieustannych sporów, mimo że łączyły ich stosunki rodzinne16
— żona Słobodzińskiego, Marunka, była siostrą żony Kulczyckiego, Heleny.