DOI Artikel:
Jamski, Piotr: Dekoracja rzeźbiarska kościoła Trynitarzy na Antokolu w Wilnie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22260#0248
244
Piotr J. Jamski
jeszcze prace przy wznoszeniu ołtarzy bocznych, a w r. 1802 została dobudowana
kruchta11. Rok 1864 przyniósł kasatę klasztoru i kościoła12, który w dwa lata
później przemianowano na cerkiew prawosławną p.w. Michała Archanioła13. Ten
status świątyni trwał do r. 1918, a od r. 1919, po jej ponownym przejęciu przez
katolików, rozpoczęto prace restauracyjne14 trwającące do lat trzydziestych. Po
wkroczeniu wojsk sowieckich w 1944 roku zabudowania klasztorne zostały
zamienione na koszary wojskowe. Obecnie w murach klasztoru działa katolickie
seminarium duchowne, wcześniej przez kilka lat koegzystujące z jednostką wojska
litewskiego.
* * *
Stiukowa dekoracja kościoła p.w. Św. Trójcy (inne współwystępujące
wezwania to: Chrystusa Redemptora i Najśw. Zbawiciela) nie jest jednolita pod
względem formy, a także czasu powstania. Możemy wyróżnić trzy fazy jej
realizacji. Pierwsza, decydująca o charakterze wnętrza, przypada na przełom
w. XVII i XVIII. Druga rozciąga się na przestrzeni wieku XVIII, mniej więcej od
lat dwudziestych do późnych lat dziewięćdziesiątych, kiedy to uzupełniano wystrój
świątyni. Trzecia faza była wynikiem prac rekonstrukcyjno-konserwatorskich,
prowadzonych przed drugą wojną światową.
Faza pierwsza
Zalicza się do niej dekoracje nad oknami drugiego piętra najstarszego
skrzydła klasztoru, na fasadzie kościoła oraz we wnętrzu kościoła: podłucze
środkowej (po stronie północnej) arkadowej wnęki ołtarzowej, powierzchnie nad
łukami wnęk ołtarzowych, kapitele i pas gzymsu, czaszę kopuły oraz latarnię.
Dekoracja klasztoru. Wykonana w narzucie dekoracja elewacji frontowej
klasztoru składa się z trzech par uskrzydlonych postaci w rozwianych szatach,
trzymających owalne tarcze herbowe, wieńczone (patrząc od lewej): koroną szlachec-
ką, koroną zamkniętą dekorowaną stylizowanymi liliami i mitrą książęcą. Postacie
trzymające pierwszą tarczę posiadają ponadto atrybuty: postać o cechach żeńskich
— trąbę, męska — buławę hetmańską (il. 2). Niestety godła herbowe nie dotrwały do
naszych czasów, nie posiadamy także żadnych przekazów na ich temat15. Pierwszą
tarczę możemy, z dużą dozą prawdopodobieństwa, odnieść do Kazimierza Jana
Sapiehy wojewody wileńskiego (w 1683—1703, ponownie w 1708—20) i hetmana
wielkiego litewskiego (1682—1703, ponownie 1705—08)16, identyfikacja pozostałych
motywów heraldycznych jest, przynajmniej na razie, niemożliwa.
Dekoracja fasady kościoła. Wykonana w podobnej technice scena znajduje
się nad głównym wejściem do kościoła; wyobrażony w niej został anioł
Piotr J. Jamski
jeszcze prace przy wznoszeniu ołtarzy bocznych, a w r. 1802 została dobudowana
kruchta11. Rok 1864 przyniósł kasatę klasztoru i kościoła12, który w dwa lata
później przemianowano na cerkiew prawosławną p.w. Michała Archanioła13. Ten
status świątyni trwał do r. 1918, a od r. 1919, po jej ponownym przejęciu przez
katolików, rozpoczęto prace restauracyjne14 trwającące do lat trzydziestych. Po
wkroczeniu wojsk sowieckich w 1944 roku zabudowania klasztorne zostały
zamienione na koszary wojskowe. Obecnie w murach klasztoru działa katolickie
seminarium duchowne, wcześniej przez kilka lat koegzystujące z jednostką wojska
litewskiego.
* * *
Stiukowa dekoracja kościoła p.w. Św. Trójcy (inne współwystępujące
wezwania to: Chrystusa Redemptora i Najśw. Zbawiciela) nie jest jednolita pod
względem formy, a także czasu powstania. Możemy wyróżnić trzy fazy jej
realizacji. Pierwsza, decydująca o charakterze wnętrza, przypada na przełom
w. XVII i XVIII. Druga rozciąga się na przestrzeni wieku XVIII, mniej więcej od
lat dwudziestych do późnych lat dziewięćdziesiątych, kiedy to uzupełniano wystrój
świątyni. Trzecia faza była wynikiem prac rekonstrukcyjno-konserwatorskich,
prowadzonych przed drugą wojną światową.
Faza pierwsza
Zalicza się do niej dekoracje nad oknami drugiego piętra najstarszego
skrzydła klasztoru, na fasadzie kościoła oraz we wnętrzu kościoła: podłucze
środkowej (po stronie północnej) arkadowej wnęki ołtarzowej, powierzchnie nad
łukami wnęk ołtarzowych, kapitele i pas gzymsu, czaszę kopuły oraz latarnię.
Dekoracja klasztoru. Wykonana w narzucie dekoracja elewacji frontowej
klasztoru składa się z trzech par uskrzydlonych postaci w rozwianych szatach,
trzymających owalne tarcze herbowe, wieńczone (patrząc od lewej): koroną szlachec-
ką, koroną zamkniętą dekorowaną stylizowanymi liliami i mitrą książęcą. Postacie
trzymające pierwszą tarczę posiadają ponadto atrybuty: postać o cechach żeńskich
— trąbę, męska — buławę hetmańską (il. 2). Niestety godła herbowe nie dotrwały do
naszych czasów, nie posiadamy także żadnych przekazów na ich temat15. Pierwszą
tarczę możemy, z dużą dozą prawdopodobieństwa, odnieść do Kazimierza Jana
Sapiehy wojewody wileńskiego (w 1683—1703, ponownie w 1708—20) i hetmana
wielkiego litewskiego (1682—1703, ponownie 1705—08)16, identyfikacja pozostałych
motywów heraldycznych jest, przynajmniej na razie, niemożliwa.
Dekoracja fasady kościoła. Wykonana w podobnej technice scena znajduje
się nad głównym wejściem do kościoła; wyobrażony w niej został anioł