DOI Artikel:
Ostrowski, Jan K.: "Samson z Lwem" Jana Jerzego Pinsla: geneza kompozycji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22260#0271
Jan К. Ostrowski
Instytut Historii Sztuki UJ
Kraków
„SAMSON Z LWEM" JANA JERZEGO PINSLA
— GENEZA КОМРОгУСЛ
Wśród rzeźb zgodnie łączonych z ręką Jana Jerzego Pinsla występują dwie
bardzo do siebie zbliżone grupy, przedstawiające herosa rozdzierającego rękami lwa.
Pierwsza z nich, kamienna, datowana na ok. 1750 г., zdobiła attykę ratusza
w Buczaczu. W wyniku pożaru budowli w r. 1865 oraz niszczącego działania
warunków atmosferycznych zachowana jest dziś w stanie szczątkowym. Druga,
wykonana w drewnie, polichromowana i częściowo złocona, powstała ok. r. 1758
i wchodziła w skład ,,multimedialnej" kompozycji ołtarzowej, jaką stworzyli
architekt Bernard Meretyn i Jan Jerzy Pinsel w wiejskim kościele w Hodowicy koło
Lwowa1 (il. 5). O ile rzeźba z Buczacza może przedstawiać zarówno Samsona, jak
Herkulesa, to w Hodowicy mamy z całą pewnością do czynienia z Samsonem.
Przedstawienie jego czynu stanowiło tam element złożonego programu pasyjno-
-eucharystycznego ołtarza — jako prefiguracja ofiary krzyżowej2.
Kompozycja grupy jest w obydwóch przypadkach niemal jednakowa.
Różnice, uchwytne na podstawie fotografii, są drugorzędne i dotyczą układu
lewej nogi herosa oraz okrywającej go draperii. Noga figury w Buczaczu była
mianowicie o wiele mocniej ugięta w kolanie niż u jej odpowiednika z Hodowicy.
Wiązało się to zapewne z odmiennością technologii. Pracując nad dekoracją
ratusza buczackiego rzeźbiarz musiał liczyć się z kształtem bloków kamiennych,
jakie miał do dyspozycji, podczas gdy bryły drewnianych rzeźb z Hodowicy mógł
kształtować niemal dowolnie. Również druga ze wskazanych różnic nie jest
efektem w pełni świadomego wyboru artysty: o wiele bogatsza draperia okrywają-
ca Samsona z Hodowicy została dodana wtórnie do gotowej już rzeźby,
najwyraźniej dla zachowania kościelnego decorum, i jest wykonana z grubej
tkaniny usztywnionej gipsem i pozłoconej3. Postać herosa ujęta jest w migaw-
kowym ruchu, w bardzo charakterystycznej pozie. Prawym kolanem przyciska on
do ziemi obalonego na bok lwa, rękami rozdzierając jego paszczę. Tors i ramiona
Instytut Historii Sztuki UJ
Kraków
„SAMSON Z LWEM" JANA JERZEGO PINSLA
— GENEZA КОМРОгУСЛ
Wśród rzeźb zgodnie łączonych z ręką Jana Jerzego Pinsla występują dwie
bardzo do siebie zbliżone grupy, przedstawiające herosa rozdzierającego rękami lwa.
Pierwsza z nich, kamienna, datowana na ok. 1750 г., zdobiła attykę ratusza
w Buczaczu. W wyniku pożaru budowli w r. 1865 oraz niszczącego działania
warunków atmosferycznych zachowana jest dziś w stanie szczątkowym. Druga,
wykonana w drewnie, polichromowana i częściowo złocona, powstała ok. r. 1758
i wchodziła w skład ,,multimedialnej" kompozycji ołtarzowej, jaką stworzyli
architekt Bernard Meretyn i Jan Jerzy Pinsel w wiejskim kościele w Hodowicy koło
Lwowa1 (il. 5). O ile rzeźba z Buczacza może przedstawiać zarówno Samsona, jak
Herkulesa, to w Hodowicy mamy z całą pewnością do czynienia z Samsonem.
Przedstawienie jego czynu stanowiło tam element złożonego programu pasyjno-
-eucharystycznego ołtarza — jako prefiguracja ofiary krzyżowej2.
Kompozycja grupy jest w obydwóch przypadkach niemal jednakowa.
Różnice, uchwytne na podstawie fotografii, są drugorzędne i dotyczą układu
lewej nogi herosa oraz okrywającej go draperii. Noga figury w Buczaczu była
mianowicie o wiele mocniej ugięta w kolanie niż u jej odpowiednika z Hodowicy.
Wiązało się to zapewne z odmiennością technologii. Pracując nad dekoracją
ratusza buczackiego rzeźbiarz musiał liczyć się z kształtem bloków kamiennych,
jakie miał do dyspozycji, podczas gdy bryły drewnianych rzeźb z Hodowicy mógł
kształtować niemal dowolnie. Również druga ze wskazanych różnic nie jest
efektem w pełni świadomego wyboru artysty: o wiele bogatsza draperia okrywają-
ca Samsona z Hodowicy została dodana wtórnie do gotowej już rzeźby,
najwyraźniej dla zachowania kościelnego decorum, i jest wykonana z grubej
tkaniny usztywnionej gipsem i pozłoconej3. Postać herosa ujęta jest w migaw-
kowym ruchu, w bardzo charakterystycznej pozie. Prawym kolanem przyciska on
do ziemi obalonego na bok lwa, rękami rozdzierając jego paszczę. Tors i ramiona