DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Gmach kolegium Teatynów we Lwowie i jego twórcy - Salvi i Chiaveri
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25724#0055
Jerzy Kowalczyk
Instytut Sztuki PAN
Warszawa
GMACH KOLEGIUM TEATYNÓW WE LWOWIE
I JEGO TWÓRCY - SALYII CHIAYERI
Problem architektury lwowskiego kolegium Teatynów, związanego z wybitnymi
twórcami rzymskimi, zasygnalizowałem w jednej z rozpraw, opublikowanej kilka lat
temu1. Pozostały do pełnego wykorzystania wypisy archiwalne z Centralnego Archi-
wum Teatynów przy S. Andrea della Valle w Rzymie2. Zdobyłem od tamtej pory
nowe materiały, dzięki życzliwości badaczy ukraińskich we Lwowie - Wołodymyra
Wujcyka i Oresta Maciuka.
Włoski zakon teatynów otworzył w r. 1665 we Lwowie, jako placówkę misyjną,
Papieskie Kolegium dla kształcenia kapłanów Ormian, którzy przystąpili do unii
kościelnej3. Kolegium zostało pomieszczone w klasztorze ormiańskim przy kościele
Św. Krzyża, dziś przy ul. Zamarstynowskiej 9, w pobliżu Wysokiego Zamku4. W
związku z przystąpieniem do unii trzech prawosławnych diecezji: przemyskiej
(1698), lwowskiej (1700) i łuckiej (1702), teatyni otworzyli we Lwowie w r. 1709
równoległe Kolegium dla kształcenia księży greckokatolickich Rusinów (Collegio
Ruteno)5. Dotychczasowa siedziba okazała się zbyt ciasna i postanowiono zbudować
w nowym miejscu znacznie obszerniejszy gmach. Miał on zresztą z czasem pomieścić
także konwikt dla młodzieży świeckiej. Na nową lokalizację otrzymali teatyni grunt
od królewicza Jakuba Sobieskiego na terenie jurydyki Sobieszczyzna u podnóża Wy-
sokiego Zamku, na północny-wschód od centrum miasta6 (il. 1). Plan sytuacyjny
wysłany do Rzymu znalazł uznanie w kongregacji. Stolica Apostolska przywiązywała
wielką wagę do spraw kolegiów dla Ormian i Rusinów we Lwowie. Dlatego też pro-
jekt gmachu nowego kolegium przysłano z Rzymu. Pośrednikiem był kardynał Nicco-
ló Spinola7, eksnuncjusz w Polsce (1708-12), a potem członek kongregacji ds. pol-
skich w Watykanie (zm. 1735)8.
Zamówienie na projekt zostało skierowane w r. 1729 lub 1730 do zdolnego i już
sławnego architekta Nicola Salviego (1697-1751), który wykonał rysunki elewacji i
plan („un disegno e pianta”)9- Był on człowiekiem wszechstronnie utalentowanym,
1 J. Kowalczyk, Rola Rzymu w późnobarokowej architekturze polskiej, „RHS”, 9, 1994, s. 225, 226.
2 AGT, fasc. 677, 678.
3 D. Blazejovskyj, / teatini e i pontifici Collegi Armeno e Ucraino di Leopoli (1665-1784), ,,Regnum
Dei”, 35, 1979, s. 213.
4 W. Wujcyk, Kolisznja teatinska kolegija u m. Lvovi. Istoriczna dowidka, t. 2/2, Lviv 1985, dokumentacja
w Instytucie „Ukrzahidprojektrestawracija” we Lwowie.
5 Blazejovskyj, op. cit., s. 235.
6 AGT, fasc. 678, Memoria presentata alla S“ Congreg. Di Propaganda Fide sullo stato della Fabbrica
del mtovo Collegio Pontificio di Leopoli, 1756, s. 3.
7 AGT, fasc. 678, Memoria..., s. 3.
8 P.W. Fabisz, Wiadomości o legatach i nuncjuszach apostolskich w dawnej Polsce (1075-1865), Ostrów
1866, s. 289-291; Enciclopedia Cattolica, t. 11, Roma 1953, szp. 1125.
9 AGT, fasc. 678, Memoria..., s. 3.
Instytut Sztuki PAN
Warszawa
GMACH KOLEGIUM TEATYNÓW WE LWOWIE
I JEGO TWÓRCY - SALYII CHIAYERI
Problem architektury lwowskiego kolegium Teatynów, związanego z wybitnymi
twórcami rzymskimi, zasygnalizowałem w jednej z rozpraw, opublikowanej kilka lat
temu1. Pozostały do pełnego wykorzystania wypisy archiwalne z Centralnego Archi-
wum Teatynów przy S. Andrea della Valle w Rzymie2. Zdobyłem od tamtej pory
nowe materiały, dzięki życzliwości badaczy ukraińskich we Lwowie - Wołodymyra
Wujcyka i Oresta Maciuka.
Włoski zakon teatynów otworzył w r. 1665 we Lwowie, jako placówkę misyjną,
Papieskie Kolegium dla kształcenia kapłanów Ormian, którzy przystąpili do unii
kościelnej3. Kolegium zostało pomieszczone w klasztorze ormiańskim przy kościele
Św. Krzyża, dziś przy ul. Zamarstynowskiej 9, w pobliżu Wysokiego Zamku4. W
związku z przystąpieniem do unii trzech prawosławnych diecezji: przemyskiej
(1698), lwowskiej (1700) i łuckiej (1702), teatyni otworzyli we Lwowie w r. 1709
równoległe Kolegium dla kształcenia księży greckokatolickich Rusinów (Collegio
Ruteno)5. Dotychczasowa siedziba okazała się zbyt ciasna i postanowiono zbudować
w nowym miejscu znacznie obszerniejszy gmach. Miał on zresztą z czasem pomieścić
także konwikt dla młodzieży świeckiej. Na nową lokalizację otrzymali teatyni grunt
od królewicza Jakuba Sobieskiego na terenie jurydyki Sobieszczyzna u podnóża Wy-
sokiego Zamku, na północny-wschód od centrum miasta6 (il. 1). Plan sytuacyjny
wysłany do Rzymu znalazł uznanie w kongregacji. Stolica Apostolska przywiązywała
wielką wagę do spraw kolegiów dla Ormian i Rusinów we Lwowie. Dlatego też pro-
jekt gmachu nowego kolegium przysłano z Rzymu. Pośrednikiem był kardynał Nicco-
ló Spinola7, eksnuncjusz w Polsce (1708-12), a potem członek kongregacji ds. pol-
skich w Watykanie (zm. 1735)8.
Zamówienie na projekt zostało skierowane w r. 1729 lub 1730 do zdolnego i już
sławnego architekta Nicola Salviego (1697-1751), który wykonał rysunki elewacji i
plan („un disegno e pianta”)9- Był on człowiekiem wszechstronnie utalentowanym,
1 J. Kowalczyk, Rola Rzymu w późnobarokowej architekturze polskiej, „RHS”, 9, 1994, s. 225, 226.
2 AGT, fasc. 677, 678.
3 D. Blazejovskyj, / teatini e i pontifici Collegi Armeno e Ucraino di Leopoli (1665-1784), ,,Regnum
Dei”, 35, 1979, s. 213.
4 W. Wujcyk, Kolisznja teatinska kolegija u m. Lvovi. Istoriczna dowidka, t. 2/2, Lviv 1985, dokumentacja
w Instytucie „Ukrzahidprojektrestawracija” we Lwowie.
5 Blazejovskyj, op. cit., s. 235.
6 AGT, fasc. 678, Memoria presentata alla S“ Congreg. Di Propaganda Fide sullo stato della Fabbrica
del mtovo Collegio Pontificio di Leopoli, 1756, s. 3.
7 AGT, fasc. 678, Memoria..., s. 3.
8 P.W. Fabisz, Wiadomości o legatach i nuncjuszach apostolskich w dawnej Polsce (1075-1865), Ostrów
1866, s. 289-291; Enciclopedia Cattolica, t. 11, Roma 1953, szp. 1125.
9 AGT, fasc. 678, Memoria..., s. 3.