DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Gmach kolegium Teatynów we Lwowie i jego twórcy - Salvi i Chiaveri
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25724#0056
54
Jerzy Kowalczyk
miał zdolności poetyckie. Już w r. 1717 w wieku 20 lat został wybrany na członka
rzymskiej akademii literackiej Arkadia. Studiował literaturę, filozofię, matematykę,
uczył się malarstwa, ostatecznie zajął się twórczością architektoniczną. Był uczniem
Antonia Canevoniego i kończył jego dzieła, gdy ten został zaangażowany przez dwór
hiszpański. Do wczesnych realizacji Salviego zalicza się cyborium w opactwie na
Monte Cassino, baptysterium w bazylice S. Paolo fuori le Mura w Rzymie (1727),
prace przy kościele S. Eustachio w Rzymie (1727, 1739). Bral udział w konkursie na
fasadę S. Giovanni in Laterano w r. 1732. Tegoż roku opracował projekt na Fontannę
di Trevi w Rzymie i otrzymał zlecenie na jego realizację10 11 *. To dzieło, prezentujące
nurt klasyczny w rzymskiej architekturze późnobarokowej, uczyniło go sławnym. Nie
przypadkiem w r. 1733 został członkiem rzymskiej Akademii Św. Łukasza. Należy
dodać, że Salvi wykonał projekt teatru na zamówienie Augusta II lub Augusta III do
Drezna lub Warszawy".
Projekt Nicola Salviego dla teatynów we Lwowie był wykonany z wielkim roz-
machem, bo architekci rzymscy byli przyzwyczajeni do dużej skali budowli. Przekra-
czał jednak potrzeby i możliwości finansowe zgromadzenia. Dlatego teatyni zwrócili
się o stosowną redukcję projektu do innego rzymskiego architekta czynnego w Pol-
sce, Chiaveregoi:. Gaetano Chiaveri (1689-1770), po zakończeniu dziesięcioletniej
pracy w służbie dworu carskiego w Petersburgu, przybył do Warszawy w październi-
ku r. 1727 i zamieszkał u włoskich zakonników - teatynów przy ul. Długiej13. U te-
atynów warszawskich mieszkał też nuncjusz papieski. Chiaveri przebywał w Polsce
przez 9 lat, starając się dostać na dwór Augusta II, potem Augusta III. Dopiero po
śmierci Matthausa Daniela Póppelmanna udało mu się uzyskać stanowisko architekta
królewskiego Augusta III. W r. 1736 wyjechał z Warszawy do Drezna, gdzie zreali-
zował dzieło swego życia - słynny kościół dworski - Hofkirche14 15.
W źródłach rzymskich, do których udało mi się dotrzeć, nie znalazłem dokładnej
daty powstania wysłanego do Warszawy projektu Nicola SaWiego. Nastąpiło to za-
pewne około r. 1730. Po przerobieniu projektu przez Chiaverego prace rozpoczęto
najpewniej dopiero w r. 1734. Prefektem kolegium papieskiego we Lwowie był od r.
1729 ks. Józef Radanacki". W raporcie finansowym po śmierci ks. Radanackiego
(zm. 23 V 1735) mamy interesujące informacje o ofiarodawcach i o początkowych
wydatkach na „fabrykę” gmachu16. Wśród dobroczyńców wymienieni zostali dostoj-
nicy duchowni: Feliks Konstanty Szaniawski, biskup krakowski, Atanazy Szeptycki
metropolita kijowski, Józef Wyhowski biskup unicki z Łucka17. Wśród dostojników
świeckich był starosta buski Aleksander Jabłonowski i wojewoda bełzki Stanisław
111 A. Schiavo, La Fontanna di Trevi e le altre opere di Nicola Salvi, Roma 1956, s.13-18.
11 F. Milizia, Memorie degli architetti antichi e moderni, t. 2, Parma 1781, s. 335; Kowalczyk, op. cit., s.
224.
AGT, fasc. 678, Memoria..., s. 4: „[...] il disegno [...] fatto dalFantidetto Sa!vi peresser troppo magnifi-
co, e dispendioso, 1’esecuzione del quale, non poteva importare meno di cento, e piu mila scudi, fatto
dunque ridurre dalParchitetto de! Re di Polonia Sig. Gaetano Chiaveri Romano [...]”.
13 Korespondencja Józefa Andrzeja Zcduskiego 1724-1736, oprać. B.S. Kupś, M. Muszyńska, Wrocław
1967, s. 408 - informacja z listu teatyna Giuseppe Salaroliego z 18 VII 1735 r.
14 E. Hempel, Gaetano Chiaveri der Architekt der katolischen Hofkirche zu Dresden, Dresden 1958, s. 23-
26, 190,313-215.
15 Blazejovskyj, op. cit., s. 246.
16 AGT, sygn. 677, Copia della memoria lasciata dal [...] Giuseppe Radanaschi, nota n° 2°.
17 Ibidem, nota n° 5°.
Jerzy Kowalczyk
miał zdolności poetyckie. Już w r. 1717 w wieku 20 lat został wybrany na członka
rzymskiej akademii literackiej Arkadia. Studiował literaturę, filozofię, matematykę,
uczył się malarstwa, ostatecznie zajął się twórczością architektoniczną. Był uczniem
Antonia Canevoniego i kończył jego dzieła, gdy ten został zaangażowany przez dwór
hiszpański. Do wczesnych realizacji Salviego zalicza się cyborium w opactwie na
Monte Cassino, baptysterium w bazylice S. Paolo fuori le Mura w Rzymie (1727),
prace przy kościele S. Eustachio w Rzymie (1727, 1739). Bral udział w konkursie na
fasadę S. Giovanni in Laterano w r. 1732. Tegoż roku opracował projekt na Fontannę
di Trevi w Rzymie i otrzymał zlecenie na jego realizację10 11 *. To dzieło, prezentujące
nurt klasyczny w rzymskiej architekturze późnobarokowej, uczyniło go sławnym. Nie
przypadkiem w r. 1733 został członkiem rzymskiej Akademii Św. Łukasza. Należy
dodać, że Salvi wykonał projekt teatru na zamówienie Augusta II lub Augusta III do
Drezna lub Warszawy".
Projekt Nicola Salviego dla teatynów we Lwowie był wykonany z wielkim roz-
machem, bo architekci rzymscy byli przyzwyczajeni do dużej skali budowli. Przekra-
czał jednak potrzeby i możliwości finansowe zgromadzenia. Dlatego teatyni zwrócili
się o stosowną redukcję projektu do innego rzymskiego architekta czynnego w Pol-
sce, Chiaveregoi:. Gaetano Chiaveri (1689-1770), po zakończeniu dziesięcioletniej
pracy w służbie dworu carskiego w Petersburgu, przybył do Warszawy w październi-
ku r. 1727 i zamieszkał u włoskich zakonników - teatynów przy ul. Długiej13. U te-
atynów warszawskich mieszkał też nuncjusz papieski. Chiaveri przebywał w Polsce
przez 9 lat, starając się dostać na dwór Augusta II, potem Augusta III. Dopiero po
śmierci Matthausa Daniela Póppelmanna udało mu się uzyskać stanowisko architekta
królewskiego Augusta III. W r. 1736 wyjechał z Warszawy do Drezna, gdzie zreali-
zował dzieło swego życia - słynny kościół dworski - Hofkirche14 15.
W źródłach rzymskich, do których udało mi się dotrzeć, nie znalazłem dokładnej
daty powstania wysłanego do Warszawy projektu Nicola SaWiego. Nastąpiło to za-
pewne około r. 1730. Po przerobieniu projektu przez Chiaverego prace rozpoczęto
najpewniej dopiero w r. 1734. Prefektem kolegium papieskiego we Lwowie był od r.
1729 ks. Józef Radanacki". W raporcie finansowym po śmierci ks. Radanackiego
(zm. 23 V 1735) mamy interesujące informacje o ofiarodawcach i o początkowych
wydatkach na „fabrykę” gmachu16. Wśród dobroczyńców wymienieni zostali dostoj-
nicy duchowni: Feliks Konstanty Szaniawski, biskup krakowski, Atanazy Szeptycki
metropolita kijowski, Józef Wyhowski biskup unicki z Łucka17. Wśród dostojników
świeckich był starosta buski Aleksander Jabłonowski i wojewoda bełzki Stanisław
111 A. Schiavo, La Fontanna di Trevi e le altre opere di Nicola Salvi, Roma 1956, s.13-18.
11 F. Milizia, Memorie degli architetti antichi e moderni, t. 2, Parma 1781, s. 335; Kowalczyk, op. cit., s.
224.
AGT, fasc. 678, Memoria..., s. 4: „[...] il disegno [...] fatto dalFantidetto Sa!vi peresser troppo magnifi-
co, e dispendioso, 1’esecuzione del quale, non poteva importare meno di cento, e piu mila scudi, fatto
dunque ridurre dalParchitetto de! Re di Polonia Sig. Gaetano Chiaveri Romano [...]”.
13 Korespondencja Józefa Andrzeja Zcduskiego 1724-1736, oprać. B.S. Kupś, M. Muszyńska, Wrocław
1967, s. 408 - informacja z listu teatyna Giuseppe Salaroliego z 18 VII 1735 r.
14 E. Hempel, Gaetano Chiaveri der Architekt der katolischen Hofkirche zu Dresden, Dresden 1958, s. 23-
26, 190,313-215.
15 Blazejovskyj, op. cit., s. 246.
16 AGT, sygn. 677, Copia della memoria lasciata dal [...] Giuseppe Radanaschi, nota n° 2°.
17 Ibidem, nota n° 5°.