DOI Artikel:
Krasny, Piotr: Katedra Sw. Jura we Lwowie a tradycyjna architektura cerkiewna Rusi Czerownej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25724#0067
Piotr Krasny
Instytut Historii Sztuki UJ
Kraków
KATEDRA ŚW. JURA WE LWOWIE
A TRADYCYJNA ARCHITEKTURA CERKIEWNA RUSI CZERWONEJ
Dzieje katedry Św. Jura we Lwowie, najważniejszej i najokazalszej cerkwi
unickiej na ziemiach ruskich Korony, a od początków w. XIX świątyni biskupiej
metropolitów greckokatolickich, doczekały się licznych opracowań, wśród których
wyróżniają się obszerne publikacje Tadeusza Mańkowskiego1 i Mykoły Siczynśkie-
go2, oparte na bogatej dokumentacji „fabryki” tego gmachu przechowywanej w Ukra-
ińskim Muzeum Narodowym. Badacze ci odnaleźli wiele informacji o owym wielkim
przedsięwzięciu, pozwalających przedstawić spójną relację o jego przebiegu. Około r.
1740 Atanazy Szeptycki, unicki biskup lwowsko-halicko-kamieniecki i metropolita
kijowski podjął decyzję o budowie nowej katedry p.w. Św. Jura we Lwowie. Zadanie
to powierzył architektowi Bernardowi Meretynowi. 1 IX 1744, po zakończeniu roz-
biórki średniowiecznej katedry, położono kamień węgielny pod nową świątynię. W
dwa lata później metropolita odszedł po wieczną nagrodę, polecając przed śmiercią
pochować się wśród rozpoczętych murów katedry i zapisując w testamencie znaczne
środki na jej ukończenie. Dzieło to podjął jego bratanek Leon Szeptycki, który objął
po nim urząd biskupa lwowskiego. W celu pozyskania składek na budowę obłożył
wszystkich duchownych w swojej diecezji podatkiem zwanym katedratykiem. W r.
1750 zawarł z Meretynem umowę, polecając mu realizację pierwotnego projektu.
Można przyjąć, że ową koncepcję utrwalono na rysunku zachowanym w Ukraińskim
Muzeum Narodowym, ukazującym przekrój podłużny katedry. Niebawem projekt
świątyni został poddany korektom, określonym dokładnie w kontrakcie z r. 1756.
Przez śmiercią Meretyna w r. 1759 zdołano niemal ukończyć świątynię w stanie su-
rowym, a około r. 1760 Jan Jerzy Pinsel wykonał dekorację rzeźbiarską jej fasady.
Prace nad wystrojem wnętrza katedry ciągnęły się jeszcze przez dwa dziesięciolecia3.
Bogactwo informacji o dziejach budowy cerkwi świętojurskiej zadziwia każde-
go badacza architektury cerkiewnej w dawnej Rzeczypospolitej, który boryka się z
reguły z wielkim niedostatkiem materiałów źródłowych, a także z dość ogólnym, a
często również nieprecyzyjnym charakterem zawartych w nich przekazów. Nawet w
przypadku badań nad dziejami większości katedr unickich nie można ustalić precy-
zyjnie dat ich wzniesienia, nie mówiąc już o nazwiskach artystów i rzemieślników
zaangażowanych w owe „fabryki”4 * * *. Wydaje się więc, że wszelkie studia nad katedrą
Św. Jura mogą zaowocować nie tylko pomnożeniem stanu wiedzy o tej budowli, ale
1 T. Mańkowski, Lwowskie kościoły barokowe, Lwów 1932, s. 99-138.
B. CinHHCbKMH, Apximexmypa Kamedpu ce. fOpa y Jbeoei, Jl>BiB 1934 („Flpaui EorocnaBCbKoro
ToBapHCTBa y JtBOBi”), 6, s. 36-61.
Zob. zwłaszcza, I. Swencickyj, Rachunki robót malarskich i rzeźbiarskich w katedrze Sw. Jura we
Lwowie w latach 1768-1779, „Dawna Sztuka”, 1, 1938, s. 145-152.
P. Krasny, Katedra unicka w Chełmie. O problemach badań nad architekturą sakralną Kościoła grecko-
katolickiego w XVIII wieku, [w:] SKW, t. 3, red. J.K. Ostrowski, Kraków 1998, s. 205-216.
Instytut Historii Sztuki UJ
Kraków
KATEDRA ŚW. JURA WE LWOWIE
A TRADYCYJNA ARCHITEKTURA CERKIEWNA RUSI CZERWONEJ
Dzieje katedry Św. Jura we Lwowie, najważniejszej i najokazalszej cerkwi
unickiej na ziemiach ruskich Korony, a od początków w. XIX świątyni biskupiej
metropolitów greckokatolickich, doczekały się licznych opracowań, wśród których
wyróżniają się obszerne publikacje Tadeusza Mańkowskiego1 i Mykoły Siczynśkie-
go2, oparte na bogatej dokumentacji „fabryki” tego gmachu przechowywanej w Ukra-
ińskim Muzeum Narodowym. Badacze ci odnaleźli wiele informacji o owym wielkim
przedsięwzięciu, pozwalających przedstawić spójną relację o jego przebiegu. Około r.
1740 Atanazy Szeptycki, unicki biskup lwowsko-halicko-kamieniecki i metropolita
kijowski podjął decyzję o budowie nowej katedry p.w. Św. Jura we Lwowie. Zadanie
to powierzył architektowi Bernardowi Meretynowi. 1 IX 1744, po zakończeniu roz-
biórki średniowiecznej katedry, położono kamień węgielny pod nową świątynię. W
dwa lata później metropolita odszedł po wieczną nagrodę, polecając przed śmiercią
pochować się wśród rozpoczętych murów katedry i zapisując w testamencie znaczne
środki na jej ukończenie. Dzieło to podjął jego bratanek Leon Szeptycki, który objął
po nim urząd biskupa lwowskiego. W celu pozyskania składek na budowę obłożył
wszystkich duchownych w swojej diecezji podatkiem zwanym katedratykiem. W r.
1750 zawarł z Meretynem umowę, polecając mu realizację pierwotnego projektu.
Można przyjąć, że ową koncepcję utrwalono na rysunku zachowanym w Ukraińskim
Muzeum Narodowym, ukazującym przekrój podłużny katedry. Niebawem projekt
świątyni został poddany korektom, określonym dokładnie w kontrakcie z r. 1756.
Przez śmiercią Meretyna w r. 1759 zdołano niemal ukończyć świątynię w stanie su-
rowym, a około r. 1760 Jan Jerzy Pinsel wykonał dekorację rzeźbiarską jej fasady.
Prace nad wystrojem wnętrza katedry ciągnęły się jeszcze przez dwa dziesięciolecia3.
Bogactwo informacji o dziejach budowy cerkwi świętojurskiej zadziwia każde-
go badacza architektury cerkiewnej w dawnej Rzeczypospolitej, który boryka się z
reguły z wielkim niedostatkiem materiałów źródłowych, a także z dość ogólnym, a
często również nieprecyzyjnym charakterem zawartych w nich przekazów. Nawet w
przypadku badań nad dziejami większości katedr unickich nie można ustalić precy-
zyjnie dat ich wzniesienia, nie mówiąc już o nazwiskach artystów i rzemieślników
zaangażowanych w owe „fabryki”4 * * *. Wydaje się więc, że wszelkie studia nad katedrą
Św. Jura mogą zaowocować nie tylko pomnożeniem stanu wiedzy o tej budowli, ale
1 T. Mańkowski, Lwowskie kościoły barokowe, Lwów 1932, s. 99-138.
B. CinHHCbKMH, Apximexmypa Kamedpu ce. fOpa y Jbeoei, Jl>BiB 1934 („Flpaui EorocnaBCbKoro
ToBapHCTBa y JtBOBi”), 6, s. 36-61.
Zob. zwłaszcza, I. Swencickyj, Rachunki robót malarskich i rzeźbiarskich w katedrze Sw. Jura we
Lwowie w latach 1768-1779, „Dawna Sztuka”, 1, 1938, s. 145-152.
P. Krasny, Katedra unicka w Chełmie. O problemach badań nad architekturą sakralną Kościoła grecko-
katolickiego w XVIII wieku, [w:] SKW, t. 3, red. J.K. Ostrowski, Kraków 1998, s. 205-216.