DOI Artikel:
Jurczenka, Serhij: Późnobarokowe świątynie Gródka Bedrychowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25724#0102
100
Serhij Jurczenka
Mury nowo wzniesionej budowli popękały jednak po czterech latach. Gisges
musiał zatem zobowiązać się do usunięcia skutków wszystkich błędów popełnionych
czy to w „architekturze” kościoła (chodzi tu, rzecz jasna, o projekt architektoniczny9),
czy też w trakcie prac murarskich, o ile takie zostaną wskazane przez niezależnego
eksperta10 11. Ów nieznany z nazwiska architekt ocenił negatywnie stan gródeckiego
kościoła, a także zalecił odkopać niezwłocznie fundamenty i sprawdzić, czy nie zosta-
ła naruszona statyka budynku. Jeśli fundamenty okazałyby się dostatecznie mocne,
należało jego zdaniem poprzestać na ankrowaniu ścian. W przypadku naruszenia
struktury fundamentów, należało podeprzeć ściany przyporami, ale nie pochyłymi,
tylko wertykalnymi, przypominającymi lizeny".
W końcu zdecydowano się jednak na wzmocnienia konstrukcji kościoła poprzez
wymurowanie dwóch kaplic, które podparłyby niejako ściany boczne tego budynku.
Kaplice te miały być równe wysokością ścianom kościoła, a ich elewacje należałoby
opracować w taki sam sposób, jak boczne elewacje świątyni. Ponadto należało umoc-
nić ściany kościoła przyporami12. Budowę kaplic rozpoczęto w r 1783. Ks. Krasnow-
ski obawiał się jednak, że popsują one wygląd świątyni, a zarazem nie wzmocnią
trwale jej struktury. „Z obowiązku mojego należy mi uczynić przestrogę - pisał w
liście do kolatora - że wiele kosztowne [to] będzie, a mało pomoże do wsparcia ko-
ścioła. Najpierwej, około roboty nie masz tu przytomnego architekta ani magistra,
znającego się doskonale na robocie. Po wtóre kaplice węższe nad arkadę między
filarami będą szpecić kościół, malowane ołtarze przepadną a zrównane z dachem
[będą] jak krzyżowy kościół. I sklepienia będą kosztowały przeszło tysiąc czerwo-
nych złotych, a kościół za bardzo mało wzmocnią”. Duchowny ten radził skupić się
raczej na budowie solidnych przypór13. Z raportu ekonoma za r. 1786 dowiadujemy
się jednak, że istniały już wówczas „kaplice dwie przy kościele św. Stanisława wy-
murowane”14 15 16.
W r. 1779 Fryderyk Gisges zatrudnił się w Sieniawie jako architekt ks. Aleksan-
dra Augusta Czartoryskiego. W tym samym roku Jan Jakub Zamojski zaangażował
innego architekta - Betensdorfa13. Pojawia się więc pytanie, czy ów architekt nie
mógł być ekspertem badającym stan kościoła w Gródku? Brak przekazów źródło-
wych uniemożliwia jednak weryfikację tej hipotezy.
Gródecka świątynia została konsekrowana dopiero w r. 1826 przez bpa Mac-
kiewicza10. W XIX w. budowla ta nie uległa poważniejszym zmianom, wyjąwszy
malowidła ścienne, którymi ozdobiono jego wnętrze pod koniec tego stulecia17. W r.
1903 gubernator podolski zwrócił do generała-gubernatora kijowskiego z wnioskiem
o zezwolenie na rozszerzenie kościoła18. Dopiero w r. 1912 departament spraw du-
chownych w Petersburgu zaaprobował projekt i kosztorys rozbudowy sporządzony
9 Zob. Kowalczyk, Architekci..., s. 232.
10 CPAH-K., 256-1-162, r. 1783, s. 10.
11 CPAH-K., 256-1-162, r. 1783, s. 18.
12 CPAH-K.,256-162-1783, s. 25.
13 CPAH-K., 256-1-162, r. 1783, s. 26
14 CPAH-K., 256-1-1906, r. 1786, s. 81.
15 Kowalczyk, Architekci..., s. 233.
16 SGKP, t. 2, s. 819.
17 „Biesiada Literacka”, 46, 1898, nr 36.
18 CPAH-K., 442-1-1906, r. 1903, s. 1.
Serhij Jurczenka
Mury nowo wzniesionej budowli popękały jednak po czterech latach. Gisges
musiał zatem zobowiązać się do usunięcia skutków wszystkich błędów popełnionych
czy to w „architekturze” kościoła (chodzi tu, rzecz jasna, o projekt architektoniczny9),
czy też w trakcie prac murarskich, o ile takie zostaną wskazane przez niezależnego
eksperta10 11. Ów nieznany z nazwiska architekt ocenił negatywnie stan gródeckiego
kościoła, a także zalecił odkopać niezwłocznie fundamenty i sprawdzić, czy nie zosta-
ła naruszona statyka budynku. Jeśli fundamenty okazałyby się dostatecznie mocne,
należało jego zdaniem poprzestać na ankrowaniu ścian. W przypadku naruszenia
struktury fundamentów, należało podeprzeć ściany przyporami, ale nie pochyłymi,
tylko wertykalnymi, przypominającymi lizeny".
W końcu zdecydowano się jednak na wzmocnienia konstrukcji kościoła poprzez
wymurowanie dwóch kaplic, które podparłyby niejako ściany boczne tego budynku.
Kaplice te miały być równe wysokością ścianom kościoła, a ich elewacje należałoby
opracować w taki sam sposób, jak boczne elewacje świątyni. Ponadto należało umoc-
nić ściany kościoła przyporami12. Budowę kaplic rozpoczęto w r 1783. Ks. Krasnow-
ski obawiał się jednak, że popsują one wygląd świątyni, a zarazem nie wzmocnią
trwale jej struktury. „Z obowiązku mojego należy mi uczynić przestrogę - pisał w
liście do kolatora - że wiele kosztowne [to] będzie, a mało pomoże do wsparcia ko-
ścioła. Najpierwej, około roboty nie masz tu przytomnego architekta ani magistra,
znającego się doskonale na robocie. Po wtóre kaplice węższe nad arkadę między
filarami będą szpecić kościół, malowane ołtarze przepadną a zrównane z dachem
[będą] jak krzyżowy kościół. I sklepienia będą kosztowały przeszło tysiąc czerwo-
nych złotych, a kościół za bardzo mało wzmocnią”. Duchowny ten radził skupić się
raczej na budowie solidnych przypór13. Z raportu ekonoma za r. 1786 dowiadujemy
się jednak, że istniały już wówczas „kaplice dwie przy kościele św. Stanisława wy-
murowane”14 15 16.
W r. 1779 Fryderyk Gisges zatrudnił się w Sieniawie jako architekt ks. Aleksan-
dra Augusta Czartoryskiego. W tym samym roku Jan Jakub Zamojski zaangażował
innego architekta - Betensdorfa13. Pojawia się więc pytanie, czy ów architekt nie
mógł być ekspertem badającym stan kościoła w Gródku? Brak przekazów źródło-
wych uniemożliwia jednak weryfikację tej hipotezy.
Gródecka świątynia została konsekrowana dopiero w r. 1826 przez bpa Mac-
kiewicza10. W XIX w. budowla ta nie uległa poważniejszym zmianom, wyjąwszy
malowidła ścienne, którymi ozdobiono jego wnętrze pod koniec tego stulecia17. W r.
1903 gubernator podolski zwrócił do generała-gubernatora kijowskiego z wnioskiem
o zezwolenie na rozszerzenie kościoła18. Dopiero w r. 1912 departament spraw du-
chownych w Petersburgu zaaprobował projekt i kosztorys rozbudowy sporządzony
9 Zob. Kowalczyk, Architekci..., s. 232.
10 CPAH-K., 256-1-162, r. 1783, s. 10.
11 CPAH-K., 256-1-162, r. 1783, s. 18.
12 CPAH-K.,256-162-1783, s. 25.
13 CPAH-K., 256-1-162, r. 1783, s. 26
14 CPAH-K., 256-1-1906, r. 1786, s. 81.
15 Kowalczyk, Architekci..., s. 233.
16 SGKP, t. 2, s. 819.
17 „Biesiada Literacka”, 46, 1898, nr 36.
18 CPAH-K., 442-1-1906, r. 1903, s. 1.