DOI Artikel:
Wardzyński, Michał: Nagrobek Lwa Sapiehy i jego żon w kościele Bernardynek w Wilnie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25724#0137
Michał Wardziński
Instytut Historii Sztuki UW
Warszawa
NAGROBEK LWA SAPIEHY I JEGO ŻON
W KOŚCIELE BERNARDYNEK W WILNIE1 2
Pobieżna choćby analiza stanu badań nad ewolucją rzeźby przełomu maniery-
zmu i wczesnego baroku na terenie dawnej Rzeczypospolitej prowadzi do stwierdze-
nia o wstępnym i nader nie wystarczającym ich charakterze. Najmniej uwagi poświę-
cano w polskiej literaturze przedmiotu obiektom późnomanierystycznym, powstają-
cym w 1. tercji w. XVII w kręgu mecenatu rodzin magnackich i wyższego ducho-
wieństwa, tworzonym przez artystów związanych z lokalnymi ośrodkami kamieniar-
skimi. Badania nad fundacjami artystycznymi rodu Sapiehów na terenie dawnego
Wielkiego Księstwa Litewskiego w zakresie rzeźby znajdują się w fazie początkowej,
co skłania do podjęcia pierwszych szczegółowych prac monograficznych". Tekst ten
poświęcony jest omówieniu okazałego monumentu grobowego najwybitniejszego
przedstawiciela tego magnackiego rodu w XVII stuleciu, kanclerza i hetmana wiel-
kiego litewskiego Lwa Sapiehy i jego dwóch żon: Doroty Firlejówny i Elżbiety Ra-
dziwiłłówny, wzniesionego z szlachetnych gatunków marmuru w ufundowanym
przezeń wileńskim kościele p.w. Michała Archanioła PP. Bernardynek (il. 1-5).
W analizowanej literaturze jako pierwszy istnienie marmurowego grobowca
kanclerza potwierdził w r. 1645 ks. jezuita Jan Rywocki, zamieszczając w swoim
zbiorze panegiryków na cześć Lwa Sapiehy inskrypcję z tablicy kommemoratywnej
pomnika3, zaś Szymon Starowolski w Monumenta Sarmatarum w r. 1655 podał teksty
wszystkich trzech tablic4 5. W r. 1724 pomnik wileński ogólnie opisał, podając ponow-
nie treść inskrypcji, jezuita Antoni Alojzy Misztołt3. W r. 1805 K. Kognowicki do-
1 Niniejszy tekst nie powstałby bez zainteresowania dr Marii Kałamajskiej-Saeed, której składam podzię-
kowania za cenne uwagi merytoryczne i wskazówki bibliograficzne.
2 M. Matusakaite, Cicynbmypiibie uadzpoduH flumebi XV1-XVIII e.e., V i 1 n i u s 1970; M. Kałamajska-Saeed,
Warszawskie doświadczenia w badaniach sztuki na Białorusi i Litwie, „PW” 6, 1999, s. 61-62; D. J. Ku-
ty, Kościół i klasztor Kanoników regularnych lateraneńskich w Krzemienicy Dolnej na Białorusi w świe-
tle dokumentów zachowanych w archiwach wileńskich, ibidem, s. 117-135; M. Wardzyński, O pierwot-
nym kształcie struktury architektonicznej ołtarza głównego w kościele parafialnym w Różanie', „PW”,
27, 2001, s. 909-941; idem, Ołtarz główny w kościele Michała Archanioła PP. Bernardynek w Wilnie
[w:] Materiały Międzynarodowej Konferencji Naukowej,, Magnaci jako mecenasi kultury”, Słonim 2000
(w druku); idem. Zbiorowy nagrobek Pawła Stefana Sapiehy w kościele parafialnym w Holszanach, [w:]
Materiały Konferencji Naukowej ..Litwa i Polska: dziedzictwo sztuki sakralnej”, Sejny, 11-12 paździer-
nika 2000 (w druku).
’ J. Rywocki, Idea Magni Herois sive Illustrisssimus Dominus D. Leo Sapieha Palatinus Vilnensis Supre-
mus Du.x Exercituum, Magni Ductaus Lituaniae... Panegiryce descriptus Antwerpiae, apud Joannem
Meurisium Anno MDCXLV, s. 118-119. O wykorzystaniu panegiryków pogrzebowych jako źródeł histo-
rii sztuki zob. J. Chrościcki, Wiadomości o mecenacie artystycznym magnaterii i szlachty polskiej na
podstawie panegiryków pogrzebowych od XVI do końca XVIII wieku, ,,RHS”, 9, 1973, s. 147-175.
4 S. Starowolski, Monumenta Sarmatarum..., Cracoviae 1655, s. 237-239.
5 Epitaphium vero lapidario stylo ad aedes D. Michaelis Vilnae tale inartum legitur; Historia Illustrissi-
mae Domus Sapiehane ab Origine et Anticjuitate sua Genealogico Syllabo per gloriosos Herorum
Instytut Historii Sztuki UW
Warszawa
NAGROBEK LWA SAPIEHY I JEGO ŻON
W KOŚCIELE BERNARDYNEK W WILNIE1 2
Pobieżna choćby analiza stanu badań nad ewolucją rzeźby przełomu maniery-
zmu i wczesnego baroku na terenie dawnej Rzeczypospolitej prowadzi do stwierdze-
nia o wstępnym i nader nie wystarczającym ich charakterze. Najmniej uwagi poświę-
cano w polskiej literaturze przedmiotu obiektom późnomanierystycznym, powstają-
cym w 1. tercji w. XVII w kręgu mecenatu rodzin magnackich i wyższego ducho-
wieństwa, tworzonym przez artystów związanych z lokalnymi ośrodkami kamieniar-
skimi. Badania nad fundacjami artystycznymi rodu Sapiehów na terenie dawnego
Wielkiego Księstwa Litewskiego w zakresie rzeźby znajdują się w fazie początkowej,
co skłania do podjęcia pierwszych szczegółowych prac monograficznych". Tekst ten
poświęcony jest omówieniu okazałego monumentu grobowego najwybitniejszego
przedstawiciela tego magnackiego rodu w XVII stuleciu, kanclerza i hetmana wiel-
kiego litewskiego Lwa Sapiehy i jego dwóch żon: Doroty Firlejówny i Elżbiety Ra-
dziwiłłówny, wzniesionego z szlachetnych gatunków marmuru w ufundowanym
przezeń wileńskim kościele p.w. Michała Archanioła PP. Bernardynek (il. 1-5).
W analizowanej literaturze jako pierwszy istnienie marmurowego grobowca
kanclerza potwierdził w r. 1645 ks. jezuita Jan Rywocki, zamieszczając w swoim
zbiorze panegiryków na cześć Lwa Sapiehy inskrypcję z tablicy kommemoratywnej
pomnika3, zaś Szymon Starowolski w Monumenta Sarmatarum w r. 1655 podał teksty
wszystkich trzech tablic4 5. W r. 1724 pomnik wileński ogólnie opisał, podając ponow-
nie treść inskrypcji, jezuita Antoni Alojzy Misztołt3. W r. 1805 K. Kognowicki do-
1 Niniejszy tekst nie powstałby bez zainteresowania dr Marii Kałamajskiej-Saeed, której składam podzię-
kowania za cenne uwagi merytoryczne i wskazówki bibliograficzne.
2 M. Matusakaite, Cicynbmypiibie uadzpoduH flumebi XV1-XVIII e.e., V i 1 n i u s 1970; M. Kałamajska-Saeed,
Warszawskie doświadczenia w badaniach sztuki na Białorusi i Litwie, „PW” 6, 1999, s. 61-62; D. J. Ku-
ty, Kościół i klasztor Kanoników regularnych lateraneńskich w Krzemienicy Dolnej na Białorusi w świe-
tle dokumentów zachowanych w archiwach wileńskich, ibidem, s. 117-135; M. Wardzyński, O pierwot-
nym kształcie struktury architektonicznej ołtarza głównego w kościele parafialnym w Różanie', „PW”,
27, 2001, s. 909-941; idem, Ołtarz główny w kościele Michała Archanioła PP. Bernardynek w Wilnie
[w:] Materiały Międzynarodowej Konferencji Naukowej,, Magnaci jako mecenasi kultury”, Słonim 2000
(w druku); idem. Zbiorowy nagrobek Pawła Stefana Sapiehy w kościele parafialnym w Holszanach, [w:]
Materiały Konferencji Naukowej ..Litwa i Polska: dziedzictwo sztuki sakralnej”, Sejny, 11-12 paździer-
nika 2000 (w druku).
’ J. Rywocki, Idea Magni Herois sive Illustrisssimus Dominus D. Leo Sapieha Palatinus Vilnensis Supre-
mus Du.x Exercituum, Magni Ductaus Lituaniae... Panegiryce descriptus Antwerpiae, apud Joannem
Meurisium Anno MDCXLV, s. 118-119. O wykorzystaniu panegiryków pogrzebowych jako źródeł histo-
rii sztuki zob. J. Chrościcki, Wiadomości o mecenacie artystycznym magnaterii i szlachty polskiej na
podstawie panegiryków pogrzebowych od XVI do końca XVIII wieku, ,,RHS”, 9, 1973, s. 147-175.
4 S. Starowolski, Monumenta Sarmatarum..., Cracoviae 1655, s. 237-239.
5 Epitaphium vero lapidario stylo ad aedes D. Michaelis Vilnae tale inartum legitur; Historia Illustrissi-
mae Domus Sapiehane ab Origine et Anticjuitate sua Genealogico Syllabo per gloriosos Herorum