DOI Artikel:
Krasny, Piotr; Sito, Jakub: "Pan Piotr Polejowski snycyrz lwowski" i jego dzieła w kościele Franciszkanów w Przemyślu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25724#0185
„Pan Piotr Polejowski snycyrz lwowski” i jego dzieła w ...
183
wybitny architekt, ale przed r. 1766 (budowa dzwonnicy w Nawarii)47 nie znajdujemy
żadnych informacji o jego działalności na polu architektury monumentalnej48.
Wzmianka o Polejowskim jako o „snycyrzu lwowskim” jest właściwie jedyną wia-
domością o jego działalności artystycznej przed tą datą.
Podejmując próbę wyeksponowania Piotra Polejowskiego jako wybitnego sny-
cerza, podtrzymujemy równocześnie tezę głoszoną zgodnie przez cytowanych wcze-
śniej badaczy, iż artysta ten był autorem projektu przemyskiego ołtarza. Jest bowiem
niemal pewne, że mistrz, który w latach 1765-76 dokonał znakomitej rokokowej
aranżacji katedry lwowskiej49, już u progu kariery artystycznej był zdolny sporządzać
nawet najbardziej skomplikowane projekty w zakresie małej architektury. Trzeba w
tym miejscu podkreślić także podobieństwa łączące omawiany zabytek z innym auto-
ryzowanym dziełem Polejowskiego, jakim jest projekt ołtarza głównego katedry
lwowskiej wykonany w latach 1765-71 (il. 19). Ołtarz ów, choć powstały kilka lat
później i wykonany w innej technice (murowany i pokryty stiukiem), wykazuje sze-
reg zbieżności kompozycyjnych z retabulum w kościele Franciszkanów w Przemyślu,
co widać zwłaszcza w rozplanowaniu jego struktury na rzucie otwartej elipsy, wyzna-
czonym od frontu przez ukośne ustawienie kolumn i piedestałów wspierających figu-
ry. Zarówno w Przemyślu, jak i we Lwowie dostrzegamy zbliżone proporcje strefy
głównej do wysokiego cokołu i podobny efekt zwieńczenia przeprutego oknem, z
którego wychodzi potężny strumień światła „dezintegrujący” formy górnej partii
nastawy. W obu dziełach uderza szczególnie efekt przestrzenności, wprost zagarnia-
nia przestrzeni przez ażurową strukturę architektoniczną i swobodnego wkompono-
wania rzeźb w jej ramy. Z detali zaś zwracają przede wszystkim uwagę niemal iden-
tycznie pofalowane odcinki gzymsów. Podobne formy znajdujemy także w ołtarzach
na zamknięciu naw bocznych katedry lwowskiej (il. 20), wystawionych również we-
dług projektu Piotra Polejowskiego z około r. 1773. Rozwiązanie to, wywodzące się -
jak pamiętamy - z twórczości Meretyna, stało się więc - jak widać - niemal znakiem
rozpoznawczym architektury ołtarzowej Polejowskiego.
Charakterystyczne rozwiązania architektoniczne i cechy stylu rzeźbiarskiego
Piotra Polejowskiego dość łatwo można odnaleźć także w kilku innych dziełach przy-
ciągających uwagę badaczy dziejów sztuki lwowskiej w okresie rokoka.
Przede wszystkim wydaje się, że artysta ten jest twórcą części wyposażenia ko-
ścioła parafialnego w Nawarii. Rzeźby zdobiące tę świątynię były do tej pory łączone
z różnymi artystami, w tym z Maciejem Polejowskim, natomiast jego brata Piotra nie
brano w dotychczasowych rozważaniach pod uwagę50. Wydaje się, że wykluczano
47 Mańkowski, Lwowska rzeźba...., s. 35; J.K. Ostrowski, Kościót parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświęt-
szej Pann v Marii w Nawarii, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej
Rzeczypospolitej, cz. I, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 1, red.
J.K. Ostrowski, Kraków 1993, s. 55.
4X A. Betlej, P. Krasny, Kilka uwag na temat twórczości Franciszka Ksawerego Kulczyckiego i architektury
lwowskiej drugiej połowy XVIII w., [w:] SKW, t. 3, red. J.K. Ostrowski, Kraków 1998, s. 180.
49 T. Mańkowski, Przeistoczenie katedry z.a arcybiskupa Sierakowskiego i ówcześni rzeźbiarze lwowscy,
„Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie”, 15, 1935, nr 2, s. 71-73; idem, Lwowska rzeź-
ba..., s. 109-116.
50 Ostrowski, Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Nawarii..., s. 62-64.
183
wybitny architekt, ale przed r. 1766 (budowa dzwonnicy w Nawarii)47 nie znajdujemy
żadnych informacji o jego działalności na polu architektury monumentalnej48.
Wzmianka o Polejowskim jako o „snycyrzu lwowskim” jest właściwie jedyną wia-
domością o jego działalności artystycznej przed tą datą.
Podejmując próbę wyeksponowania Piotra Polejowskiego jako wybitnego sny-
cerza, podtrzymujemy równocześnie tezę głoszoną zgodnie przez cytowanych wcze-
śniej badaczy, iż artysta ten był autorem projektu przemyskiego ołtarza. Jest bowiem
niemal pewne, że mistrz, który w latach 1765-76 dokonał znakomitej rokokowej
aranżacji katedry lwowskiej49, już u progu kariery artystycznej był zdolny sporządzać
nawet najbardziej skomplikowane projekty w zakresie małej architektury. Trzeba w
tym miejscu podkreślić także podobieństwa łączące omawiany zabytek z innym auto-
ryzowanym dziełem Polejowskiego, jakim jest projekt ołtarza głównego katedry
lwowskiej wykonany w latach 1765-71 (il. 19). Ołtarz ów, choć powstały kilka lat
później i wykonany w innej technice (murowany i pokryty stiukiem), wykazuje sze-
reg zbieżności kompozycyjnych z retabulum w kościele Franciszkanów w Przemyślu,
co widać zwłaszcza w rozplanowaniu jego struktury na rzucie otwartej elipsy, wyzna-
czonym od frontu przez ukośne ustawienie kolumn i piedestałów wspierających figu-
ry. Zarówno w Przemyślu, jak i we Lwowie dostrzegamy zbliżone proporcje strefy
głównej do wysokiego cokołu i podobny efekt zwieńczenia przeprutego oknem, z
którego wychodzi potężny strumień światła „dezintegrujący” formy górnej partii
nastawy. W obu dziełach uderza szczególnie efekt przestrzenności, wprost zagarnia-
nia przestrzeni przez ażurową strukturę architektoniczną i swobodnego wkompono-
wania rzeźb w jej ramy. Z detali zaś zwracają przede wszystkim uwagę niemal iden-
tycznie pofalowane odcinki gzymsów. Podobne formy znajdujemy także w ołtarzach
na zamknięciu naw bocznych katedry lwowskiej (il. 20), wystawionych również we-
dług projektu Piotra Polejowskiego z około r. 1773. Rozwiązanie to, wywodzące się -
jak pamiętamy - z twórczości Meretyna, stało się więc - jak widać - niemal znakiem
rozpoznawczym architektury ołtarzowej Polejowskiego.
Charakterystyczne rozwiązania architektoniczne i cechy stylu rzeźbiarskiego
Piotra Polejowskiego dość łatwo można odnaleźć także w kilku innych dziełach przy-
ciągających uwagę badaczy dziejów sztuki lwowskiej w okresie rokoka.
Przede wszystkim wydaje się, że artysta ten jest twórcą części wyposażenia ko-
ścioła parafialnego w Nawarii. Rzeźby zdobiące tę świątynię były do tej pory łączone
z różnymi artystami, w tym z Maciejem Polejowskim, natomiast jego brata Piotra nie
brano w dotychczasowych rozważaniach pod uwagę50. Wydaje się, że wykluczano
47 Mańkowski, Lwowska rzeźba...., s. 35; J.K. Ostrowski, Kościót parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświęt-
szej Pann v Marii w Nawarii, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej
Rzeczypospolitej, cz. I, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 1, red.
J.K. Ostrowski, Kraków 1993, s. 55.
4X A. Betlej, P. Krasny, Kilka uwag na temat twórczości Franciszka Ksawerego Kulczyckiego i architektury
lwowskiej drugiej połowy XVIII w., [w:] SKW, t. 3, red. J.K. Ostrowski, Kraków 1998, s. 180.
49 T. Mańkowski, Przeistoczenie katedry z.a arcybiskupa Sierakowskiego i ówcześni rzeźbiarze lwowscy,
„Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie”, 15, 1935, nr 2, s. 71-73; idem, Lwowska rzeź-
ba..., s. 109-116.
50 Ostrowski, Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Nawarii..., s. 62-64.