DOI Artikel:
Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława: Kościół p.w. Przenajświętszej Trójcy i klasztor Trynitarzy "intra moenia" we Lwowie: dzieje i architektura
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22261#0043
Sztuka kresów wschodnich, t. 6
Kraków 2006
Mirosława Sobczyńska - Szczepańska
Instytut Historii Sztuki
Uniwersytetu Wrocławskiego
Wrocław
KOŚCIÓŁ P.W. PRZENAJŚWIĘTSZEJ TRÓJCY I KLASZTOR TRYNITARZY
„INTRA MOENIA” WE LWOWIE - DZIEJE I ARCHITEKTURA
Kościół Trynitarzy p.w. Przenajświętszej Trójcy we Lwowie był pierwszą mo-
numentalną świątynią późnobarokową w archidiecezji lwowskiej i zarazem
jednym z najznakomitszych przykładów architektury trynitarskiej na terenie
dawnej Rzeczypospolitej1. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie dzie-
jów budowy oraz rekonstrukcja pierwotnego kształtu nieistniejącej już świątyni
i wzniesionego przy niej klasztoru, z wykorzystaniem dotychczas nie analizowa-
nych przekazów kronikarskich i ikonograficznych. Chronologia prac budowla-
nych została odtworzona na podstawie kronik zakonnych autorstwa o. Mariana
od św. Stanisława Sikorskiego2 i o. Andrzeja od Ducha Św. Kromberga3, natomiast
weryfikacji i uzupełnienia dotychczasowych ustaleń na temat zewnętrznego wy-
glądu budowli dokonano w oparciu o ich widoki na trzech panoramach Lwowa:
z 1. 1772-1780 (ił. 1), r. 1772 i r. 1823 (il. 2), oraz rysunki z ok. r. 1850 i rycinę z r. 1852,
przedstawiające ruiny trynitarskiego zespołu kościelno-klasztornego (il. 3-5)4.
1 Niniejszy artykuł został napisany w oparciu o fragment pracy doktorskiej Architektura Trynitarzy
w dawnej Rzeczypospolitej, powstającej pod kierunkiem prof. dra hab. Jana Wrabeca w Instytucie
Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego. Tekst ten po raz pierwszy został przedstawiony na
seminarium prof. dra hab. Jerzego Kowalczyka w IS PAN w Warszawie 19 II 2004.
2 Marian Sikorski, Hypomnema Ordinis Discalceatorum Sanctissimae Trinitatis Redemptionis Captivo-
rum..., Warszawa 1753. Józef Białynia Chołodecki, w swoim opracowaniu na temat historii trynitarzy
w dawnej Rzeczypospolitej, wymienia za Sikorskim sumy przeznaczane na budowę murowanej świą-
tyni i klasztoru oraz nazwiska ich ofiarodawców, pomijając jednak informacje dotyczące przebiegu
prac budowlanych. Zob. J. Białynia Chołodecki, Trynitarze, Lwów 1911, s. 48-56.
3 BNAN-K., sygn. nr 4143, Andrzej Kromberg, Rerum memorabilium In Provincia Sancti Joachimi
Ordinis Discalceatorum Sanctissimae Trinitatis Redemptionis Captivorum [...] Ab Anno 1752 [...]
ad Annum 1769, s. 1.
4 Widok panoramiczny Lwowa od północnego zachodu, akwaforta autorstwa Franciszka Pemeuera z1.1772-
1780, wzbiorachBN wWarszawie, opublikowana w: J. Witwicki, Obwarowaniaśródmieścia miastaLwowa i ich
przemiany do XVIII wieku, „KAiU”, 16,1971, tabl. III; zob. także O. Czerner, Lwów na dawnej rycinie i planie,
Wrocław 1997, ryc. 107. Widok panoramiczny Lwowa od północnego wschodu, litografia wykonana
przez Antoniego Lange w r. 1823, zamieszczona w albumie Zbiór naypięknieyszych i nayinteresowniey-
szych okolic w Galicy i..., z. 2, opublikowana w: Czerner, op. cit., ryc. 95. Cztery rysunki przedstawiające
ruiny kościoła i klasztoru trynitarskiego z ok. r. 1850 opublikowane w: F. Jaworski, Uniwersytet Lwowski:
wspomnienie jubileuszowe, Lwów 1912, ryc. 20-23. Rysunek przedstawiający fasadę kościoła po poża-
rze w r. 1848, opublikowany w: Białynia Chołodecki, op. cit., s. 77; zob. także J. Kowalczyk, Świątynie
i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej, „RHS”, 28, 2003, il. 110. Rycina przedstawiająca
ruiny kościoła i furty klasztoru trynitarskiego wykonana przez S. Bartusa w r. 1852, opublikowana w:
Lemberg/L’viv 1772-1918. Wiederbegegnung mit einer Landeshauptstadt der Donaumonarchie, Wien
1993; zob. także K. Brzezina, Materiały do dziejów artystycznych kościoła Trynitarzy p.w. Trójcy Prze-
najświętszej we Lwowie, [w:] SKW, t. 2, red. J. K. Ostrowski, Kraków 1996, il. 1.
Kraków 2006
Mirosława Sobczyńska - Szczepańska
Instytut Historii Sztuki
Uniwersytetu Wrocławskiego
Wrocław
KOŚCIÓŁ P.W. PRZENAJŚWIĘTSZEJ TRÓJCY I KLASZTOR TRYNITARZY
„INTRA MOENIA” WE LWOWIE - DZIEJE I ARCHITEKTURA
Kościół Trynitarzy p.w. Przenajświętszej Trójcy we Lwowie był pierwszą mo-
numentalną świątynią późnobarokową w archidiecezji lwowskiej i zarazem
jednym z najznakomitszych przykładów architektury trynitarskiej na terenie
dawnej Rzeczypospolitej1. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie dzie-
jów budowy oraz rekonstrukcja pierwotnego kształtu nieistniejącej już świątyni
i wzniesionego przy niej klasztoru, z wykorzystaniem dotychczas nie analizowa-
nych przekazów kronikarskich i ikonograficznych. Chronologia prac budowla-
nych została odtworzona na podstawie kronik zakonnych autorstwa o. Mariana
od św. Stanisława Sikorskiego2 i o. Andrzeja od Ducha Św. Kromberga3, natomiast
weryfikacji i uzupełnienia dotychczasowych ustaleń na temat zewnętrznego wy-
glądu budowli dokonano w oparciu o ich widoki na trzech panoramach Lwowa:
z 1. 1772-1780 (ił. 1), r. 1772 i r. 1823 (il. 2), oraz rysunki z ok. r. 1850 i rycinę z r. 1852,
przedstawiające ruiny trynitarskiego zespołu kościelno-klasztornego (il. 3-5)4.
1 Niniejszy artykuł został napisany w oparciu o fragment pracy doktorskiej Architektura Trynitarzy
w dawnej Rzeczypospolitej, powstającej pod kierunkiem prof. dra hab. Jana Wrabeca w Instytucie
Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego. Tekst ten po raz pierwszy został przedstawiony na
seminarium prof. dra hab. Jerzego Kowalczyka w IS PAN w Warszawie 19 II 2004.
2 Marian Sikorski, Hypomnema Ordinis Discalceatorum Sanctissimae Trinitatis Redemptionis Captivo-
rum..., Warszawa 1753. Józef Białynia Chołodecki, w swoim opracowaniu na temat historii trynitarzy
w dawnej Rzeczypospolitej, wymienia za Sikorskim sumy przeznaczane na budowę murowanej świą-
tyni i klasztoru oraz nazwiska ich ofiarodawców, pomijając jednak informacje dotyczące przebiegu
prac budowlanych. Zob. J. Białynia Chołodecki, Trynitarze, Lwów 1911, s. 48-56.
3 BNAN-K., sygn. nr 4143, Andrzej Kromberg, Rerum memorabilium In Provincia Sancti Joachimi
Ordinis Discalceatorum Sanctissimae Trinitatis Redemptionis Captivorum [...] Ab Anno 1752 [...]
ad Annum 1769, s. 1.
4 Widok panoramiczny Lwowa od północnego zachodu, akwaforta autorstwa Franciszka Pemeuera z1.1772-
1780, wzbiorachBN wWarszawie, opublikowana w: J. Witwicki, Obwarowaniaśródmieścia miastaLwowa i ich
przemiany do XVIII wieku, „KAiU”, 16,1971, tabl. III; zob. także O. Czerner, Lwów na dawnej rycinie i planie,
Wrocław 1997, ryc. 107. Widok panoramiczny Lwowa od północnego wschodu, litografia wykonana
przez Antoniego Lange w r. 1823, zamieszczona w albumie Zbiór naypięknieyszych i nayinteresowniey-
szych okolic w Galicy i..., z. 2, opublikowana w: Czerner, op. cit., ryc. 95. Cztery rysunki przedstawiające
ruiny kościoła i klasztoru trynitarskiego z ok. r. 1850 opublikowane w: F. Jaworski, Uniwersytet Lwowski:
wspomnienie jubileuszowe, Lwów 1912, ryc. 20-23. Rysunek przedstawiający fasadę kościoła po poża-
rze w r. 1848, opublikowany w: Białynia Chołodecki, op. cit., s. 77; zob. także J. Kowalczyk, Świątynie
i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej, „RHS”, 28, 2003, il. 110. Rycina przedstawiająca
ruiny kościoła i furty klasztoru trynitarskiego wykonana przez S. Bartusa w r. 1852, opublikowana w:
Lemberg/L’viv 1772-1918. Wiederbegegnung mit einer Landeshauptstadt der Donaumonarchie, Wien
1993; zob. także K. Brzezina, Materiały do dziejów artystycznych kościoła Trynitarzy p.w. Trójcy Prze-
najświętszej we Lwowie, [w:] SKW, t. 2, red. J. K. Ostrowski, Kraków 1996, il. 1.