212

Michał Mikos

W dwudziestoleciu międzywojennym powstało kilka interesujących nagrobków,
które swą formę plastyczną oparły o relief. Równocześnie z nagrobkiem Skibińskiego
powstała mogiła poświęcona Ludwikowi Ralskiemu (il. 15), studentowi zmarłemu
w lawinie śnieżnej w Sławsku. W literaturze występuje albo jako wyłączne dzieło
(zarówno w projekcie, jak i wykonaniu) rzeźbiarki Janiny Reihert-Toth59 albo jako
wspólne Witolda Rawskiego (w domyśle wykonawcy projektu) i Reihertówny60.
Płaskorzeźbiona dekoracja operuje językiem formalnym zbieżnym z tym zasto-
sowanym w nagrobku Skibińskiego. Przedstawia ona podążającego przed siebie
biegacza narciarskiego na tle grani skalnych; po lewej stronie umieszczono świerki,
składające się ze zwielokrotnionych figur geometrycznych, zbliżonych do trójkąta.
Sumaryczność, sposób przestawienia postaci (kombinacja przedstawień: profilo-
wego i en face), energiczny dynamizm uzyskany poprzez sposób ułożenia ciała,
wygięcie drzew sugerujące wiatr halny oraz giętkie linie w tle, wraz z kontrastem
w postaci geometrycznych skał sprawiają, że poprzez analogię oraz zbieżność cza-
su powstania autorstwo projektu Witolda Rawskiego jest wysoce prawdopodob-
ne. Z r. 1933 pochodzi grobowiec rodzinny Gyurkovichów (il. 16), zaprojektowa-
ny przez Ludomiła Gyurkovicha61. Relief przedstawiający wskrzeszenie Łazarza,
dopełniony z lewej strony cytatem z ewangelii św. Jana, łączy w sobie twardość,
kubiczność tła oraz szat przy jednoczesnym stosunkowo „gładkim" traktowaniu
fizjonomii postaci. Płaskorzeźba została skomponowana w sposób monumental-
ny. Chociaż i tu mamy do czynienia z przestawieniem profilowym, nagrobek ten
prezentuje zupełnie inny, klasycyzujący nurt rzeźby modernistycznej. Na drugim
biegunie języka artystycznego, jakim posługiwał się Witold Rawski, jest grobowiec
rodziny Sokołowskich powstały w r. 1932. Zdobi go rzeźbiona postać Chrystusa
Dobrego Pasterza wg proj. inż Bronisława Wiktora62. W tym przypadku autor ce-
lowo archaizuje i nie wykorzystuje modnych wówczas form. Brak tutaj jakichkol-
wiek odniesień do form kubistycznych czy nawet kubizujących; szaty Chrystusa
układają się miękko i delikatnie, zaś jego głowę - pełnoplastyczną - cechuje ideali-
zacja. Warto w tym miejscu zwrócić także uwagę na sposób egzemplifikacji życia
zawodowego w realizacjach sepulkralnych. Monument poświęcony Włodzimie-
rzowi Świątkiewiczowi, autorstwa Henryka Periera i Aleksandra Bohussa, powsta-
ły w roku 193063, o skali podobnej do nagrobka Skibińskiego, stanowi przykład
upamiętnienia zmarłego poprzez umieszczenie na szczycie kamiennego filara peł-
noplastycznej, sumarycznie potraktowanej rzeźby sokoła zrywającego się do lotu.
Tak jak Skibiński zawodowo związał się z kolejnictwem - stąd lokomotywa - tak
Świątkiewicz, jako naczelnik lwowskiego „Sokoła"64 i „pionier idei sokolnictwa"65
otrzymał na swoim nagrobku symbol organizacji, której przewodził.

59 Bancekowa, op. cit., s. 11; S.S. Nicieja, Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych, t. 2,
Opole 2013, s. 141.

60 Biriulow, Rzeźba lwowska..., s. 265; K. Grodziska, Zapomniana rzeźbiarka Janina Reichert-Toth
(1895-1986) i jej twórczość, Kraków 2009, s. 51; Łoza, Charczuk, op. cit., s. 51.

61 Biriulow, Rzeźba lwowska..., s. 264-265; Bancekowa, op. cit., s. 10.

62 Biriulow, Rzeźba lwowska..., s. 265; Nicieja, Cmentarz Łyczakowski..., s. 203.

63 Biriulow, Rzeźba lwowska..., s. 178.

64 Ibidem.

65 Nicieja, Cmentarz Łyczakowski..., s. 369.