DOI Kapitel:
Nieciecki, Ks. Jan: Antoni Tallmann autorem portretów Branickich w kościele w Tykocinie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.66252#0215
Antoni Tallmann autorem portretów Branickich w kościele w Tykocinie
207
z Drezna”152 (choć już go sobie przekopiował „per olej”), lecz by malował
„według dawnego portretu”.
Irena Voise zauważyła podobieństwo między obrazem tykocińskim a portre-
tem Branickiego przechowywanym w Wilanowie (il. 5). Ten ostatni uznała
wszakże za „powtórzenie autorskie” portretu z Tykocina153. Nie wiemy, czy
obraz wilanowski jest dziełem oryginalnym czy też jedną z kopii, sporządzo-
nych na zlecenie Branickiego z jakiegoś nie znanego nam portretu154. Portret
ten powstał prawdopodobnie w pracowni Louisa de Silvestre’a, choć nie można
wykluczyć, że wyszedł spod ręki samego mistrza155. Za jego autorstwem prze-
mawia fakt, że to właśnie Silvestre wykonał portrety pierwszej żony hetmana
podczas pobytu młodych małżonków w Dreźnie (obrazy opatrzone są sygnatu-
rami artysty)156.
152 Prawdopodobnie jest nim (a przynajmniej jego repliką autorską) pastelowy portret
J. K. Branickiego w Muzeum w Wilanowie (nr inw.: Wil. 1210, MNW - W a n i e w s k a, dz.
cyt., s. 46), wiązany z L. Marteau (K. Gutowska-Dudek, O pastelu i jego mistrzach,
Warszawa 1982, s. 34; t a ż, Marteau, s. 77; Prószyńska, Marteau, s. 389. Były też dwa
inne pastelowe portrety J. K. Branickiego malowane przez L. Marteau: jeden w Galerii Stanisława
Augusta na Zamku warszawskim, drugi przed 1939 r. należał do E. Natansona w Warszawie
(B. Podczaszyński, Pamiętnik sztuk pięknych. Zbiór wiadomości potrzebnych i pożytecz-
nych miłośnikom i zwolennikom sztuki, t. I, cz. 3, Warszawa 1854, s. 190; Prószyńska,
Marteau, s. 389). Nie ma żadnych podstaw, by uważać, że malował go Jan Sebastian Dür (tak
czynią: S z y m a ń s k i, dz. cyt., il. 23 i K o w e c k a, dz. cyt., s. 225) - archiwalia wspomi-
nają jedynie o propozycji, by tenże malarz odnowił dla J. K. Branickiego portrecik na pergaminie,
do czego zresztą nie doszło (AGAD, AR, VI/5, list J. S. Dür do JKB z 21 VI 1749 r.; X/18, listy
IK do JKB z 12 i 15 VII 1749 r.; por. Z. Prószyńska, Diir Jan Sebastian, [w:] SAP, t. II,
Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975, s. 126). Pastel Marteau wykorzystał później M. Bac-
ciarelli, który malował następną parę (po tykocińskiej) reprezentacyjnych portretów Branickich,
tym razem najprawdopodobniej do pałacu w Białymstoku. Z portretu Bacciarellego zachowało się
wiele kopii (oryginał przechowywano w zbiorach Lubomirskich we Lwowie - Podczaszyń-
ski, dz. cyt., s. 190; C h y c z e w s k a, dz. cyt., s. 51).
153 V oise, Branicki, s. 34-35 (nr inw. obrazu: Wil. 1448, MNW).
154 I. Voise, oprócz omawianego obrazu, wymienia jeszcze pięć kopii - w kościele parafial-
nym w Węgrowie oraz w Muzeach Narodowych: w Poznaniu, Krakowie (Oddział Czartoryskich)
i dwie kopie w Warszawie (tamże, s. 35).
155 Tak uważa Z. Goliński (J. K i t o w i c z, Opis obyczajów z.a panowania Augusta III,
wstęp M. Dernałowicz, red. naukowa, komentarz i wybór ilustracji Z. Goliński, Warszawa 1985,
s. 433). Inni autorzy opowiadają się za autorstwem A. Mirysa (Voise, Branicki, s. 34; K o-
w e c k a, dz. cyt., s. 224).
156 Zob. przyp. 90. Z 1728 r. pochodzi informacja, że L. de Silvestre malował w Dreźnie na
zlecenie Augusta II portret K. B. Branickiej (AGAD, Archiwum Radziwiłłowskie, dz. V, teka 31,
poz. 1335, list K. B. Branickiej do A. K. Radziwiłłowej z 21 IV 1728 r.). Istnieje też wzmianka
archiwalna o bliżej nie określonym „portrecie dużym, co w Dreźnie był malowany” (AGAD, AR,
X/18, list IK do JKB z 4 VII 1750 r.).
207
z Drezna”152 (choć już go sobie przekopiował „per olej”), lecz by malował
„według dawnego portretu”.
Irena Voise zauważyła podobieństwo między obrazem tykocińskim a portre-
tem Branickiego przechowywanym w Wilanowie (il. 5). Ten ostatni uznała
wszakże za „powtórzenie autorskie” portretu z Tykocina153. Nie wiemy, czy
obraz wilanowski jest dziełem oryginalnym czy też jedną z kopii, sporządzo-
nych na zlecenie Branickiego z jakiegoś nie znanego nam portretu154. Portret
ten powstał prawdopodobnie w pracowni Louisa de Silvestre’a, choć nie można
wykluczyć, że wyszedł spod ręki samego mistrza155. Za jego autorstwem prze-
mawia fakt, że to właśnie Silvestre wykonał portrety pierwszej żony hetmana
podczas pobytu młodych małżonków w Dreźnie (obrazy opatrzone są sygnatu-
rami artysty)156.
152 Prawdopodobnie jest nim (a przynajmniej jego repliką autorską) pastelowy portret
J. K. Branickiego w Muzeum w Wilanowie (nr inw.: Wil. 1210, MNW - W a n i e w s k a, dz.
cyt., s. 46), wiązany z L. Marteau (K. Gutowska-Dudek, O pastelu i jego mistrzach,
Warszawa 1982, s. 34; t a ż, Marteau, s. 77; Prószyńska, Marteau, s. 389. Były też dwa
inne pastelowe portrety J. K. Branickiego malowane przez L. Marteau: jeden w Galerii Stanisława
Augusta na Zamku warszawskim, drugi przed 1939 r. należał do E. Natansona w Warszawie
(B. Podczaszyński, Pamiętnik sztuk pięknych. Zbiór wiadomości potrzebnych i pożytecz-
nych miłośnikom i zwolennikom sztuki, t. I, cz. 3, Warszawa 1854, s. 190; Prószyńska,
Marteau, s. 389). Nie ma żadnych podstaw, by uważać, że malował go Jan Sebastian Dür (tak
czynią: S z y m a ń s k i, dz. cyt., il. 23 i K o w e c k a, dz. cyt., s. 225) - archiwalia wspomi-
nają jedynie o propozycji, by tenże malarz odnowił dla J. K. Branickiego portrecik na pergaminie,
do czego zresztą nie doszło (AGAD, AR, VI/5, list J. S. Dür do JKB z 21 VI 1749 r.; X/18, listy
IK do JKB z 12 i 15 VII 1749 r.; por. Z. Prószyńska, Diir Jan Sebastian, [w:] SAP, t. II,
Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975, s. 126). Pastel Marteau wykorzystał później M. Bac-
ciarelli, który malował następną parę (po tykocińskiej) reprezentacyjnych portretów Branickich,
tym razem najprawdopodobniej do pałacu w Białymstoku. Z portretu Bacciarellego zachowało się
wiele kopii (oryginał przechowywano w zbiorach Lubomirskich we Lwowie - Podczaszyń-
ski, dz. cyt., s. 190; C h y c z e w s k a, dz. cyt., s. 51).
153 V oise, Branicki, s. 34-35 (nr inw. obrazu: Wil. 1448, MNW).
154 I. Voise, oprócz omawianego obrazu, wymienia jeszcze pięć kopii - w kościele parafial-
nym w Węgrowie oraz w Muzeach Narodowych: w Poznaniu, Krakowie (Oddział Czartoryskich)
i dwie kopie w Warszawie (tamże, s. 35).
155 Tak uważa Z. Goliński (J. K i t o w i c z, Opis obyczajów z.a panowania Augusta III,
wstęp M. Dernałowicz, red. naukowa, komentarz i wybór ilustracji Z. Goliński, Warszawa 1985,
s. 433). Inni autorzy opowiadają się za autorstwem A. Mirysa (Voise, Branicki, s. 34; K o-
w e c k a, dz. cyt., s. 224).
156 Zob. przyp. 90. Z 1728 r. pochodzi informacja, że L. de Silvestre malował w Dreźnie na
zlecenie Augusta II portret K. B. Branickiej (AGAD, Archiwum Radziwiłłowskie, dz. V, teka 31,
poz. 1335, list K. B. Branickiej do A. K. Radziwiłłowej z 21 IV 1728 r.). Istnieje też wzmianka
archiwalna o bliżej nie określonym „portrecie dużym, co w Dreźnie był malowany” (AGAD, AR,
X/18, list IK do JKB z 4 VII 1750 r.).