DOI Heft:
II. Polskie badania nad starożytnością
DOI Artikel:Lukaszewicz, Adam: Inwentarz kolumn z IV w. n.e. i problem wtórnego użycia materiałów budowlanych
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51288#0075
71
ulowym hemispherion" (w.45) oraz z "psyShroforon" (basen z
z,jmną wodą) (w.51)2^ i ze wzmianką o kolumnach "nad wejściem i wyjściem"
(w.52) mogłyby wskazywać na duży kompleks łaźni czy term. Nie wiemy nie
tylko, o jakie miasto chodzi, ale nawet nie znamy celu sporządzenia tej
listy.
Podobne dokumenty mają z reguły wyraźny charakter rachunków, uwzglę-
dniających obok kamienia i cegły również takie pozycje, jak klej stolar-
ski , albo też są zestawieniami materiałów potrzebnych do jakiejś okreś-
nr
lonej budowy . Obie te możliwości są tu wykluczone. Wydaje się więc, że
tekst można interpretować jedynie jako listę materiałów rozbiórkowych.Roz-
strzygającym argumentem jest m.in. fakt inwentaryzacji kolumn przewróco-
nych i rozbitych, obok stojących. Elementy te interesowały autora listy
wyłącznie jako materiał. 0 tym, na jakiej zasadzie miano go ewentualnie
przejąć od dotychczasowych właścicieli, niczego się nie dowiadujemy.
Tekst P. Lond. III 755, pomijany w dotychczasowych opracowaniach omawia-
nego tu zagadnienia, zasługuje na umieszczenie go wśród istotnych dowo-
dów, że materiał rozbiórkowy był w IV w. ha dużą skalę (inwentaryzacja ca-
łego miasta) używany w budownictwie. Dowodzi on zarazem, że trudno mówić
o skuteczności ochrony budowli w odniesieniu do obiektów niesakralnych,
"Ochrona zabytków" miała raczej charakter państwowego monopolu na ich de-
wastację. Kompleksowy charakter listy, obejmującej całe miasto, świadczy
prawdopodobnie o dużym zakresie robót, do których ^ewentualnie mogły być
użyte kolumny. Wydaje się też pewne, że w owym wieku centralizacji i eta-
tyzacji lista taka mogła być sporządzona jedynie na potrzeby instancji pań-
stwowej. Skądinąd nie ma nic dziwenego w tak dużej skali użycia materiału
rozbiórkowego. Sw. Hieronim powiada o nowej stolicy,Kontantynopolu, który
właśnie rozbudowywał się w pierwszej poł.IY w.: Dedicatur Gonstantinopolis
27
omnium paene urbium nuditate . Łupiono więc całe miasta dla ozdobie-
nia stolicy. Nawet jeśli uwzględnimy pewną retoryczną przesadę, to i tak
jest to świadectwo stwierdzające fakt masowego i kompleksowego użycia
materiałów rozbiórkowych.
Konstytucja Konstancjusza z 357 r. stwierdza, że żadne miasto nie po-
winno być pozbawiane ozdób na rzecz innego miasta . Dowodzi to tylko po-
wszechności takiego właśnie zjawiska.
Do świadectw tej praktyki możemy dodać jeszcze jedno źródło - listę ko-
lumn na verso papirusu z Oksyrynchos.
Preisigke, WB II s.v. i|rux.<?o(pdęov , por. P.Oxy. VI 896. 11.
25 Np. C.P.Herm. V 127 verso I, II, III (III w.).
26 Por. P.Oxy. XXXI 2581 (lii w.), czy P.Oxy. XVI 2041 (VI-VII w.).
27
Hieronymus, Chroń. 181; por. E. Gibbon, Zmierzch Cesarstwa Rzymskiego, t. II,
Warszawa 1975, s. 115, n. 42.
pO
C.Th.XV.1.1.
ulowym hemispherion" (w.45) oraz z "psyShroforon" (basen z
z,jmną wodą) (w.51)2^ i ze wzmianką o kolumnach "nad wejściem i wyjściem"
(w.52) mogłyby wskazywać na duży kompleks łaźni czy term. Nie wiemy nie
tylko, o jakie miasto chodzi, ale nawet nie znamy celu sporządzenia tej
listy.
Podobne dokumenty mają z reguły wyraźny charakter rachunków, uwzglę-
dniających obok kamienia i cegły również takie pozycje, jak klej stolar-
ski , albo też są zestawieniami materiałów potrzebnych do jakiejś okreś-
nr
lonej budowy . Obie te możliwości są tu wykluczone. Wydaje się więc, że
tekst można interpretować jedynie jako listę materiałów rozbiórkowych.Roz-
strzygającym argumentem jest m.in. fakt inwentaryzacji kolumn przewróco-
nych i rozbitych, obok stojących. Elementy te interesowały autora listy
wyłącznie jako materiał. 0 tym, na jakiej zasadzie miano go ewentualnie
przejąć od dotychczasowych właścicieli, niczego się nie dowiadujemy.
Tekst P. Lond. III 755, pomijany w dotychczasowych opracowaniach omawia-
nego tu zagadnienia, zasługuje na umieszczenie go wśród istotnych dowo-
dów, że materiał rozbiórkowy był w IV w. ha dużą skalę (inwentaryzacja ca-
łego miasta) używany w budownictwie. Dowodzi on zarazem, że trudno mówić
o skuteczności ochrony budowli w odniesieniu do obiektów niesakralnych,
"Ochrona zabytków" miała raczej charakter państwowego monopolu na ich de-
wastację. Kompleksowy charakter listy, obejmującej całe miasto, świadczy
prawdopodobnie o dużym zakresie robót, do których ^ewentualnie mogły być
użyte kolumny. Wydaje się też pewne, że w owym wieku centralizacji i eta-
tyzacji lista taka mogła być sporządzona jedynie na potrzeby instancji pań-
stwowej. Skądinąd nie ma nic dziwenego w tak dużej skali użycia materiału
rozbiórkowego. Sw. Hieronim powiada o nowej stolicy,Kontantynopolu, który
właśnie rozbudowywał się w pierwszej poł.IY w.: Dedicatur Gonstantinopolis
27
omnium paene urbium nuditate . Łupiono więc całe miasta dla ozdobie-
nia stolicy. Nawet jeśli uwzględnimy pewną retoryczną przesadę, to i tak
jest to świadectwo stwierdzające fakt masowego i kompleksowego użycia
materiałów rozbiórkowych.
Konstytucja Konstancjusza z 357 r. stwierdza, że żadne miasto nie po-
winno być pozbawiane ozdób na rzecz innego miasta . Dowodzi to tylko po-
wszechności takiego właśnie zjawiska.
Do świadectw tej praktyki możemy dodać jeszcze jedno źródło - listę ko-
lumn na verso papirusu z Oksyrynchos.
Preisigke, WB II s.v. i|rux.<?o(pdęov , por. P.Oxy. VI 896. 11.
25 Np. C.P.Herm. V 127 verso I, II, III (III w.).
26 Por. P.Oxy. XXXI 2581 (lii w.), czy P.Oxy. XVI 2041 (VI-VII w.).
27
Hieronymus, Chroń. 181; por. E. Gibbon, Zmierzch Cesarstwa Rzymskiego, t. II,
Warszawa 1975, s. 115, n. 42.
pO
C.Th.XV.1.1.