84
A. SPYCHALSKA-BOCZKOWSKA
14) Gottlieb, op. cit., p. 320.
15) Tolnay, op. cit., p. 32.
16) A. Grillmeier, Der Logos am Kreuz, (Munchen 1956), pp.
37—40, 50—54, 59; A. Heimann, Trinitas Creator Mundi,
„Journal of Warburg and Courtauld Institutes" (1937), p. 42.
17) J. Dolger, Sonne und Sonnenstrahl in der Logostheologie des
christlichen Altertums, „Antike und Christentum", 1 (1929),
pp. 271-290.
18) St. Athanasius, Opera Omnia, P.L., XXVIII, col. 790.
18a) See: H. Liebesschutz, Das Allegorische Weltbild der Heiligen
Hildegard von Bingen, Berlin 1930, p. 12—20.
19) St. Hieronimus, Epistoła LXIX, 6, P.L., XXII col. 659. Solus
Spiritus Dei in aurigae modum super aquas ferebatur, et nascen-
tem mundum in figura baptismi parturiebat. Inter caelum et
terram, medium exstruitur firmamentum; et juxta Hebraici ser-
monis caelum, id est Samain ex aquis sortitur vocabulum: et
aquae super coelos sunt, in laudes Dei separatur. Unde et in Eze-
chiele Propheta, crystallum super Cherubin videtur extensum
(Ezech. 1), id est, compactae et densiores aquae. L. Reau, Icono-
graphie de l'art chretien, (Paris 1955), s. v. Typologie, Le
bapteme du Christ.
2° ) St. Hieronimus, op. cit., P.L. XXII, col. 659—661.
21) St. Augustinus, Confessionum, L. XIII, C. 19, (ed. Lug-
duni 1675), p. 313.
22) Franger, op. cit., p. 37.
23) Bax, op. cit., p. 21.
24) British Museum, add 38122, k. 9 v.
25) Bax, op. cit., p. 129.
26) Combe, op. cit., note 114, p. 71, and Franger, op. cit., p. 47.
27) Tertulianus, Apologeticum XXI, 14, (ed. H. Hoppe, Lipsiae
1939), p. 59.
28) J. Dolger, Sol Salutis. Gebet und Gesang im christlichen Al-
tertum. Mit besonderer Rucksicht auf die Ostung in Gebet und
Liturgie, (Munster 1925), „Liturgiegeschichtliche Forschungen",
Heft 4-5, (1925), p. 149.
29) H. Rahner, Das christliche Mysterium von Sonne und Mond.
„Eranos Jahrbuch", X, (Zurich 1944), pp. 354—356, 377.
3°) St.Justinus, Dia/ogus cum Tryphone, 75,2(ed.Jenae l927),p.261.
31) St. Justinus, op. cit., 110, 3, p. 391.
32) St. Justinus, op. cit., 110, 5, p. 393.
33) Compare A. Goldschmidt, Der Albanipsalter in Hildesheim
und seine Beziehung zur symbolischen Kirchensculptur des XII
Jahrhunders, (Berlin 1895), p. 60; L. Kalinowski, Treści
ideowe i estetyczne Drzwi Gnieźnieńskich, (in: „Drzwi Gnieź-
nieńskie", Wrocław 1959), p. 10.
34) M. Eliade, Traite d'Histoire des Religions, (Paris 1959), ch. VI: Les
Pierres Sacrees: epiphanies, signes et formes 77, p. 197, 79,p. 199.
35) K. Hofmann, Lexicon fur Theologie und Kirche, (Freiburg
im Breisgau 1935), vol. VII, s. v. Mond, p. 415; C. Hentze,
Mythes et Symboles Lunaires, (Anvers 1932), p. 61, 66; E. Siecke,
Hermes der Mondgott, Leipzig 1908, p. 49.
36) T. Klauser, Reallexikon fur Antike und Christentum, (Stutt-
gart 1954), s. v. Ei.
37) Ch. Zieliński, Sztuka Sakralna, (Poznań 1959), s. v. Biała
barwa, s. v. Słoń.
38) Klauser, op. cit., s. v. Elefant.
39) St. Justinus, Apologia I, 28, 3 (ed. Corpus Apologetarum
Christianorum, Jenae 1925, p. 89).
4°) P. Lafond, Hieronymus Bosch, (Bruxelles 1914), p. 45.
41) Antonius Pius, Astrological Coins — „Planets and Their
Homes". See: R. Henseling, Werden und Wesen der Astro-
logie, (Leipzig 1919), s. 80.
42) G. de Tervarent, Attribute et symboles dans l'art profane,
Geneve 1958, s. v. crab; Servius, ad Georg. I, 33: Solis
est Leo... Lunae vero Cancer... Sed remotis Sole et Lunae, quorum
sunt domicilia Leo et Cancer; Porphyrius, De antro Nympharum,
ch. 21 (ed. Didot 1858, p. 94); Thesaurus linguae latinae, s. v.
Cancer; Bouche — Leclercq, L'Astrologie greque, s. v. Can-
cer; Encyclopedie astrologique franęaise (1936), 157, la Lune,
gouverneur du Cancer.
43) M. Eliadć, op. cit., ch. IV — La Lune et la mystique lunaire,
48, p. 144; Pauly-Wissowa, s. v. Mond.
44) See: note 42.
45) Lucas Gaurićus, Calendarium Ecclesiasticum Novum (Ve-
netiis 1552), k. 9 v — Mundi Theme sub aequatore mundi um
billico, in media nocte.
45a) Bouchć — Leclercq, op. cit., p. 499.
46) The analogy is given by Bax, op. cit., p. 21, VII.
47) W. Deonna, The Crab and the Butterfly: a study in animal
symbolism, „Journal of Warburg and Courtauld Institutes",
XVII, (1954), p. 57, 61.
48) Manilus, Astronomicon, II, v. 500, fastigia summi cancri;
v. 502, sublimem cancrum. Compare Deonne, op. cit.,p. 57.
49) Deonna, op. cit., p. 57, 61—62.
50) The symbolism of Christ as the Sun is discussed by: F. Dol-
ger, Sonne der Gerechtigkeit und der Schwarze, „Liturgiege-
schichtliche Forschungen", II (Munster 1918); F. Dolger,
Sol Salutis. Oriens ex alto. Christus im Bild der Morgensonne,
(Munster 1925); F. Dolger, Lumen Christi, „Antike und
Christentum", V (1936); F. Dolger, Das Sonnengleichnis in
einer Weihnachtspredigt des Bischof Zeno von Verona. Christus
als wahre und ewige Sonne, „Antike und Christentum", VI
(1940); L. Hautecour, Le Soleil et La Lune dans les cruci-
fixions, „Revue Archeologique", II, (1921); R. Jolivet, Dieu
soleil des esprits. La doctrine augustienne de l'illumination, (Paris
1934); H. Rahner, Das christliche Mysterium von Sonne und
Mond, „Eranos Jahrbuch", X, (Zurich 1944); W. Deonna,
Les crucifix de la vallee de Saas (Valais). Sol et Luna. Histoire
d'un theme iconographique, „Revue de 1'Histoire des Religions",
CXXXII CXXXIII, (1946-1947); Grillmeier, op. cit., p.
61; J. Jungman, Symbolik der Katholischen Kirche, (Stutt-
gart 1960), p. 24.
51) St. Ambrosius, Hexameron IV, 1, 2. P.L. XIV, 63 C, col. 201.
52) Jan van Ruysbraeck, The Spiritual Espousals, Ed. London
1952, Cap. XI, p. 104.
53) M. Meiss, Light as Form and Symbol in Some Fifteenth-Cen-
tury Paintings, „The Art Bulletin", XXVII, (1945), pp. 175—
— 183; Ch. de Tolnay, Le Maitre de Flemalle et Les Freres
van Eyck, (Bruxelles 1931), p. 13, 29,
A. SPYCHALSKA-BOCZKOWSKA
14) Gottlieb, op. cit., p. 320.
15) Tolnay, op. cit., p. 32.
16) A. Grillmeier, Der Logos am Kreuz, (Munchen 1956), pp.
37—40, 50—54, 59; A. Heimann, Trinitas Creator Mundi,
„Journal of Warburg and Courtauld Institutes" (1937), p. 42.
17) J. Dolger, Sonne und Sonnenstrahl in der Logostheologie des
christlichen Altertums, „Antike und Christentum", 1 (1929),
pp. 271-290.
18) St. Athanasius, Opera Omnia, P.L., XXVIII, col. 790.
18a) See: H. Liebesschutz, Das Allegorische Weltbild der Heiligen
Hildegard von Bingen, Berlin 1930, p. 12—20.
19) St. Hieronimus, Epistoła LXIX, 6, P.L., XXII col. 659. Solus
Spiritus Dei in aurigae modum super aquas ferebatur, et nascen-
tem mundum in figura baptismi parturiebat. Inter caelum et
terram, medium exstruitur firmamentum; et juxta Hebraici ser-
monis caelum, id est Samain ex aquis sortitur vocabulum: et
aquae super coelos sunt, in laudes Dei separatur. Unde et in Eze-
chiele Propheta, crystallum super Cherubin videtur extensum
(Ezech. 1), id est, compactae et densiores aquae. L. Reau, Icono-
graphie de l'art chretien, (Paris 1955), s. v. Typologie, Le
bapteme du Christ.
2° ) St. Hieronimus, op. cit., P.L. XXII, col. 659—661.
21) St. Augustinus, Confessionum, L. XIII, C. 19, (ed. Lug-
duni 1675), p. 313.
22) Franger, op. cit., p. 37.
23) Bax, op. cit., p. 21.
24) British Museum, add 38122, k. 9 v.
25) Bax, op. cit., p. 129.
26) Combe, op. cit., note 114, p. 71, and Franger, op. cit., p. 47.
27) Tertulianus, Apologeticum XXI, 14, (ed. H. Hoppe, Lipsiae
1939), p. 59.
28) J. Dolger, Sol Salutis. Gebet und Gesang im christlichen Al-
tertum. Mit besonderer Rucksicht auf die Ostung in Gebet und
Liturgie, (Munster 1925), „Liturgiegeschichtliche Forschungen",
Heft 4-5, (1925), p. 149.
29) H. Rahner, Das christliche Mysterium von Sonne und Mond.
„Eranos Jahrbuch", X, (Zurich 1944), pp. 354—356, 377.
3°) St.Justinus, Dia/ogus cum Tryphone, 75,2(ed.Jenae l927),p.261.
31) St. Justinus, op. cit., 110, 3, p. 391.
32) St. Justinus, op. cit., 110, 5, p. 393.
33) Compare A. Goldschmidt, Der Albanipsalter in Hildesheim
und seine Beziehung zur symbolischen Kirchensculptur des XII
Jahrhunders, (Berlin 1895), p. 60; L. Kalinowski, Treści
ideowe i estetyczne Drzwi Gnieźnieńskich, (in: „Drzwi Gnieź-
nieńskie", Wrocław 1959), p. 10.
34) M. Eliade, Traite d'Histoire des Religions, (Paris 1959), ch. VI: Les
Pierres Sacrees: epiphanies, signes et formes 77, p. 197, 79,p. 199.
35) K. Hofmann, Lexicon fur Theologie und Kirche, (Freiburg
im Breisgau 1935), vol. VII, s. v. Mond, p. 415; C. Hentze,
Mythes et Symboles Lunaires, (Anvers 1932), p. 61, 66; E. Siecke,
Hermes der Mondgott, Leipzig 1908, p. 49.
36) T. Klauser, Reallexikon fur Antike und Christentum, (Stutt-
gart 1954), s. v. Ei.
37) Ch. Zieliński, Sztuka Sakralna, (Poznań 1959), s. v. Biała
barwa, s. v. Słoń.
38) Klauser, op. cit., s. v. Elefant.
39) St. Justinus, Apologia I, 28, 3 (ed. Corpus Apologetarum
Christianorum, Jenae 1925, p. 89).
4°) P. Lafond, Hieronymus Bosch, (Bruxelles 1914), p. 45.
41) Antonius Pius, Astrological Coins — „Planets and Their
Homes". See: R. Henseling, Werden und Wesen der Astro-
logie, (Leipzig 1919), s. 80.
42) G. de Tervarent, Attribute et symboles dans l'art profane,
Geneve 1958, s. v. crab; Servius, ad Georg. I, 33: Solis
est Leo... Lunae vero Cancer... Sed remotis Sole et Lunae, quorum
sunt domicilia Leo et Cancer; Porphyrius, De antro Nympharum,
ch. 21 (ed. Didot 1858, p. 94); Thesaurus linguae latinae, s. v.
Cancer; Bouche — Leclercq, L'Astrologie greque, s. v. Can-
cer; Encyclopedie astrologique franęaise (1936), 157, la Lune,
gouverneur du Cancer.
43) M. Eliadć, op. cit., ch. IV — La Lune et la mystique lunaire,
48, p. 144; Pauly-Wissowa, s. v. Mond.
44) See: note 42.
45) Lucas Gaurićus, Calendarium Ecclesiasticum Novum (Ve-
netiis 1552), k. 9 v — Mundi Theme sub aequatore mundi um
billico, in media nocte.
45a) Bouchć — Leclercq, op. cit., p. 499.
46) The analogy is given by Bax, op. cit., p. 21, VII.
47) W. Deonna, The Crab and the Butterfly: a study in animal
symbolism, „Journal of Warburg and Courtauld Institutes",
XVII, (1954), p. 57, 61.
48) Manilus, Astronomicon, II, v. 500, fastigia summi cancri;
v. 502, sublimem cancrum. Compare Deonne, op. cit.,p. 57.
49) Deonna, op. cit., p. 57, 61—62.
50) The symbolism of Christ as the Sun is discussed by: F. Dol-
ger, Sonne der Gerechtigkeit und der Schwarze, „Liturgiege-
schichtliche Forschungen", II (Munster 1918); F. Dolger,
Sol Salutis. Oriens ex alto. Christus im Bild der Morgensonne,
(Munster 1925); F. Dolger, Lumen Christi, „Antike und
Christentum", V (1936); F. Dolger, Das Sonnengleichnis in
einer Weihnachtspredigt des Bischof Zeno von Verona. Christus
als wahre und ewige Sonne, „Antike und Christentum", VI
(1940); L. Hautecour, Le Soleil et La Lune dans les cruci-
fixions, „Revue Archeologique", II, (1921); R. Jolivet, Dieu
soleil des esprits. La doctrine augustienne de l'illumination, (Paris
1934); H. Rahner, Das christliche Mysterium von Sonne und
Mond, „Eranos Jahrbuch", X, (Zurich 1944); W. Deonna,
Les crucifix de la vallee de Saas (Valais). Sol et Luna. Histoire
d'un theme iconographique, „Revue de 1'Histoire des Religions",
CXXXII CXXXIII, (1946-1947); Grillmeier, op. cit., p.
61; J. Jungman, Symbolik der Katholischen Kirche, (Stutt-
gart 1960), p. 24.
51) St. Ambrosius, Hexameron IV, 1, 2. P.L. XIV, 63 C, col. 201.
52) Jan van Ruysbraeck, The Spiritual Espousals, Ed. London
1952, Cap. XI, p. 104.
53) M. Meiss, Light as Form and Symbol in Some Fifteenth-Cen-
tury Paintings, „The Art Bulletin", XXVII, (1945), pp. 175—
— 183; Ch. de Tolnay, Le Maitre de Flemalle et Les Freres
van Eyck, (Bruxelles 1931), p. 13, 29,