DOI Artikel:
Du Mesnil du Buisson, Robert: Odkrycie najstarszej Palmyry
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26179#0108
wtedy najbardziej popularnym: widziano w nim ,,jedynego boga”, który daje
swym wiernym zbawienie5.
Na wzgórzu dominującym nad tym sanktuarium odkryliśmy inną świą-
tynię, poświęconą Bel Hammonowi6. Dostarczyła ona trzech bardzo ważnych
inskrypcji aramejskich. Informują one o budowie świątyni w r. 89 n.e.; pozwo-
liły także rozpoznać budowlę na tesserze palmyreńskiej. Inskrypcja arabska
z r. 1162 n.e. znałeziona na tym samym miejscu świadczy, że świątynia stała
się wówczas kaplicą muzułmańską. Teksty aramejskie mówią również o innej
świątyni, dedykowanej bogini Manawat, małżonce Bel Hammona. Mamy na-
dzieję odsłonić ją na drugim wierzcltołku wzgórza.
„Najstarsza Palmyra” musiała pozostawić ślady także na dawnym targo-
wisku, późniejszej agorze czasów hellenistycznych i rzymskich. Wykopaliska
przedsięwzięte wokół Agory przez Adnana Bounni odsłoniły budowle, w których
rozpoznalibyśmy chętnie świątynie z epoki archaicznej. Przede wszystkim
świątynia Rab ‘aslre, „Pana spętanych łwów”, który przyjął później imię
Malakbela7. Wiemy, że ta budowla znajdowała się naprzeciw steli, na której
rvyryto taryfę palmyreńską; teraz znamy już dokładną lokalizację obu za-
bytków.
Inna świątynia sąsiadująca z Agorą była poświęcona, według greckiej
inskrypcji, bogu Ból ‘Aśtar i jego partnerce Afrodycie, którym to imieniem
oznaczano ‘Aśtart, małżonkę ‘Aśtara, oraz Izydzie, która według nas odpo-
•wóada dawnej palmyreńskiej bogini Księżyca8.
Wreszcie nasze ryykopaliska objęły warstwy tellu z epoki brązu. Odkry-
liśmy je pod świątynią Bela, której esplanada na terenie umyślnie zniwelowa-
nym obejmuje obszar 4 ha (kwadrat o boku 200 m). Bezpośrednio pod leżącymi
najwyżej warstwami hellenistycznymi z II wieku p.n.e., związanymi z budową
pierwszej świątyni Bela, znaleźliśmy na głębokości 2 — 3m warstwy późnego
brązu, starsze o 1000 lat. Wyjaśniamy tę przerwę niwelacją tełlu w momencie
budowy hellenistycznej świątyni. 11,10 m pod tą budowlą spotykamy frag-
menty ceramiki malowanej pochodzące z okolic 2100 lub 2200 p.n.e., a następ-
nie na głębokości 12,20 m — calec. Miasto zostało więc założone mniej więcej
o 100 lat wcześniej, jako osada amorycka, zamieszkała przez zachodnicli
Semitów syryjskiego stepu. Jego istnienie wyjaśnia rolę jaką ta łudność
odegrała później w Mezopotamii, dotychczas niewytłumaczalną.
Jak widzimy, rezrdtaty tej pierwszej kampanii są bardzo zachęcające,
choć odkrycia dopiero się zaczęły. Trzeba jeszcze przebadać okolice źródła
Efqa i samo łożysko strumienia, w którym leżą ołtarze i betyle. Można się
5 Les tesseres et les monnaies cle Palmyre, s. 307—311.
6 Ibid., s. 198-203, O Manawat, s. 397-411.
7 Ibid., s. 275-278.
8 „Melanges de l’Universite St. Joseph” 39, 1964, s. 177.
102
swym wiernym zbawienie5.
Na wzgórzu dominującym nad tym sanktuarium odkryliśmy inną świą-
tynię, poświęconą Bel Hammonowi6. Dostarczyła ona trzech bardzo ważnych
inskrypcji aramejskich. Informują one o budowie świątyni w r. 89 n.e.; pozwo-
liły także rozpoznać budowlę na tesserze palmyreńskiej. Inskrypcja arabska
z r. 1162 n.e. znałeziona na tym samym miejscu świadczy, że świątynia stała
się wówczas kaplicą muzułmańską. Teksty aramejskie mówią również o innej
świątyni, dedykowanej bogini Manawat, małżonce Bel Hammona. Mamy na-
dzieję odsłonić ją na drugim wierzcltołku wzgórza.
„Najstarsza Palmyra” musiała pozostawić ślady także na dawnym targo-
wisku, późniejszej agorze czasów hellenistycznych i rzymskich. Wykopaliska
przedsięwzięte wokół Agory przez Adnana Bounni odsłoniły budowle, w których
rozpoznalibyśmy chętnie świątynie z epoki archaicznej. Przede wszystkim
świątynia Rab ‘aslre, „Pana spętanych łwów”, który przyjął później imię
Malakbela7. Wiemy, że ta budowla znajdowała się naprzeciw steli, na której
rvyryto taryfę palmyreńską; teraz znamy już dokładną lokalizację obu za-
bytków.
Inna świątynia sąsiadująca z Agorą była poświęcona, według greckiej
inskrypcji, bogu Ból ‘Aśtar i jego partnerce Afrodycie, którym to imieniem
oznaczano ‘Aśtart, małżonkę ‘Aśtara, oraz Izydzie, która według nas odpo-
•wóada dawnej palmyreńskiej bogini Księżyca8.
Wreszcie nasze ryykopaliska objęły warstwy tellu z epoki brązu. Odkry-
liśmy je pod świątynią Bela, której esplanada na terenie umyślnie zniwelowa-
nym obejmuje obszar 4 ha (kwadrat o boku 200 m). Bezpośrednio pod leżącymi
najwyżej warstwami hellenistycznymi z II wieku p.n.e., związanymi z budową
pierwszej świątyni Bela, znaleźliśmy na głębokości 2 — 3m warstwy późnego
brązu, starsze o 1000 lat. Wyjaśniamy tę przerwę niwelacją tełlu w momencie
budowy hellenistycznej świątyni. 11,10 m pod tą budowlą spotykamy frag-
menty ceramiki malowanej pochodzące z okolic 2100 lub 2200 p.n.e., a następ-
nie na głębokości 12,20 m — calec. Miasto zostało więc założone mniej więcej
o 100 lat wcześniej, jako osada amorycka, zamieszkała przez zachodnicli
Semitów syryjskiego stepu. Jego istnienie wyjaśnia rolę jaką ta łudność
odegrała później w Mezopotamii, dotychczas niewytłumaczalną.
Jak widzimy, rezrdtaty tej pierwszej kampanii są bardzo zachęcające,
choć odkrycia dopiero się zaczęły. Trzeba jeszcze przebadać okolice źródła
Efqa i samo łożysko strumienia, w którym leżą ołtarze i betyle. Można się
5 Les tesseres et les monnaies cle Palmyre, s. 307—311.
6 Ibid., s. 198-203, O Manawat, s. 397-411.
7 Ibid., s. 275-278.
8 „Melanges de l’Universite St. Joseph” 39, 1964, s. 177.
102