DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.51065#0314
Malarstwo polskie
Andrzej i św. Piotr, po prawej św. Paweł
i św. Jan Ewangelista. W czterech trójkątnych
szczytach zwieńczenia — święte: Katarzyna,
Małgorzata, Agnieszka, Barbara.
Najlepiej zachowany przykład szafiastego oł-
tarza, typowego dla Szkoły Sądeckiej i Spiszą.
Zazwyczaj składa się on z prostokątnego
obrazu środkowego, najczęściej z przedsta-
wieniem »Sacra Conversazione«, »Koronacji
Marii«, bądź majestatycznej stojącej lub siedzą-
cej postaci świętego na tle opony czy kotary;
na skrzydłach sceny z żywotów lub postacie
świętych wkomponowane w wysmukłe pola
kwater. Na rewersach przedstawienia MB Bo-
lesnej i Chrystusa Boleściwego lub też »Zwia-
stowania« na tle ciemnoczerwonym. Szafa
ołtarzowa i skrzydła posiadają trójkątne zwień-
czenia z popiersiami proroków, świętych lub
z symbolami ewangelistów. Niekiedy miejsce
środkowego obrazu zajmuje wolno stojąca
rzeźba.
Charakterystyczny jest również sposób orga-
nizacji płaszczyzny malowidła. Postacie na
skrzydłach, stosunkowo niewielkie, zarysowane
są twardym, zdecydowanym konturem; w je-
go obrębie drobne plamy barwne układają się
migotliwie na podobieństwo szybek witrażu
czy poletek barwnej emalii.
Terminus post quem powstania obrazu wyznacza
data kanonizacji św. Bernardyna (1450), przed-
stawionego na jednej z kwater.
Bibl.: Walicki, Stilstufen..., s. IQ n. — A. Bochnak, Z dziejów ma-
larstwa gotyckiego na Podkarpaciu, »Prace KHS«, VI, 1935, s. 12 n.—
Dobrowolski, Wystawa sztuki gotyckiej, s. 225. — Tenże, Rzeźba
i malarstwo..., s. 66 n., 7°, 72. — Walicki, La peinture..., s. 6. —
Tenże, Malarstwo XV w., s. 67 n. — O. Schiirer, E. Wiese, Deutsche
Kunst in der Zips, Briinn 1938, s. 94, 96. — T. Szydłowski, Powiat
nowotarski, »Zabytki Sztuki w Polsce«, Warszawa 1938, I, z. I,
cz. III, s. 104. — Katalog zabytków, I, s. 362, il. 344, 449, 452. —
Malarstwo sakralne, s. 338, il. 34, 35.
26. ŚW. ZOFIA Z TRZEMA CÓRKAMI
Plebania w Grybowie, pow. Nowy Sącz, woj.
krakowskie / tempera, drzewo, 1,53 x 0,83.
Zaliczony do Szkoły Sądeckiej przez Walic-
kiego (Malarstwo XV w.), co przyjął Dobro-
wolski (Rzeźba i malarstwo J. Ostatnio Dobro-
wolski (Sztuka Krakowa) przypisał go krę-
gowi wyodrębnionego przez siebie Mistrza
Postaci Tronujących, działającego na terenie
krakowsko-sądeckim. Najbliższe analogie do
naszego obrazu wykazują: tryptyk z Zarzecza
na Śląsku Cieszyńskim (por. nr 20) oraz spis-
kie tryptyki z Sasowej, Maciejowic i Niedzicy.
Motywem centralnym tej grupy jest frontalnie
ujęta postać świętego (względnie świętych),
usytuowana uroczyście na tle haftowanej opo-
ny. Kątowy styl draperii oraz oschłość ry-
sunku każą datować malowidło na krótko po
połowie XV w.
Bibl.: Walicki, Sztuka gotycka, s. 41, nr 147. — Dobrowolski,
Wystawa sztuki gotyckiej, s. 213 n. — Walicki, La peinture..., s. 5. —
Dobrowolski, Rzeźba i malarstwo..., s. 54, 88. — Walicki, Ma-
larstwo XV w., s. 65. — Dobrowolski, Sztuka na Śląsku, s. 152. —
Katalog zabytków, I, s. 299, il. 451. — D. Radocsay, Deux rolets du
retable de Heruartó et la statuę de Sie Catherine de Palocsa, »Bulletin
du Musće Hongrois des Bcaux-Arts«, Budapest 1954, nr 4, s. 23 n.—
Dobrowolski, Sztuka Krakowa, s. 228.
27. MADONNA Z ŚW. MICHAŁEM I ŚW.
JANEM EWANGELISTĄ
Kościół paraf, w Źeleźnikowej, pow. Nowy
Sącz, woj. krakowskie / tempera, drzewo,
1,40 x 1,00.
Analiza formalna pozwala zaliczyć zabytek do
Szkoły Sądeckiej: postać św. Jana wykazuje
analogie do postaci tego świętego w »Ukrzy-
żowaniu« z Korzennej (por. nr 13), postać
Madonny do MBoskiej w ołtarzach z Łopusz-
nej (por. nr 25) i Przy donicy, wzorzysta tka-
nina w tle wykazuje taki sam motyw dekora-
cyjny, jaki w pierwotnym jej stanie zdobił
oponę w »Misericordia Domini« ze Zbyli-
towskiej Góry (por. nr 22). Z tego samego
warsztatu wyszedł dotąd nie publikowany
obraz z kościoła w Chobrzanach (pow. San-
domierz) przedstawiający MBoską z św. Janem
i św. Martą.
Misiąg-Bocheńska (Katalog zabytków) słusznie
datuje nasz obraz na ok. 1460.
Bibl.: Katalog zabytków, I, s. 343, il. 450. — Malarstwo sakralne,
s. 339, il- 39-
MISTRZ »OPŁAKIWANIA«, ok. 1440
28. ZDJĘCIE Z KRZYŻA
29. (nlb) • ŁOTR • Fragment tabl. 28
30. (nlb) • JEDNA Z MARYJ • Fragment tabl. 28
Muzeum Diecezjalne w Tarnowie, nr inw. 147/
tempera, drzewo, 1,76 x 1,39 / Poch.: Z-kościo-
ła paraf, w Chomranicach, pow. Nowy Sącz,
woj. krakowskie.
Dwa reprodukowane przez nas dalej obrazy
przedstawiające »Opłakiwanie« (por. nry 31
i 36) tak silnie związane są ze stylem naszego
zabytku, a swym poziomem tak wyróżniają się
wśród współczesnej im produkcji, iż należy
przypuszczać, że powstały w oparciu o nie-
zachowane »Opłakiwanie« mistrza chomranic-
300
Andrzej i św. Piotr, po prawej św. Paweł
i św. Jan Ewangelista. W czterech trójkątnych
szczytach zwieńczenia — święte: Katarzyna,
Małgorzata, Agnieszka, Barbara.
Najlepiej zachowany przykład szafiastego oł-
tarza, typowego dla Szkoły Sądeckiej i Spiszą.
Zazwyczaj składa się on z prostokątnego
obrazu środkowego, najczęściej z przedsta-
wieniem »Sacra Conversazione«, »Koronacji
Marii«, bądź majestatycznej stojącej lub siedzą-
cej postaci świętego na tle opony czy kotary;
na skrzydłach sceny z żywotów lub postacie
świętych wkomponowane w wysmukłe pola
kwater. Na rewersach przedstawienia MB Bo-
lesnej i Chrystusa Boleściwego lub też »Zwia-
stowania« na tle ciemnoczerwonym. Szafa
ołtarzowa i skrzydła posiadają trójkątne zwień-
czenia z popiersiami proroków, świętych lub
z symbolami ewangelistów. Niekiedy miejsce
środkowego obrazu zajmuje wolno stojąca
rzeźba.
Charakterystyczny jest również sposób orga-
nizacji płaszczyzny malowidła. Postacie na
skrzydłach, stosunkowo niewielkie, zarysowane
są twardym, zdecydowanym konturem; w je-
go obrębie drobne plamy barwne układają się
migotliwie na podobieństwo szybek witrażu
czy poletek barwnej emalii.
Terminus post quem powstania obrazu wyznacza
data kanonizacji św. Bernardyna (1450), przed-
stawionego na jednej z kwater.
Bibl.: Walicki, Stilstufen..., s. IQ n. — A. Bochnak, Z dziejów ma-
larstwa gotyckiego na Podkarpaciu, »Prace KHS«, VI, 1935, s. 12 n.—
Dobrowolski, Wystawa sztuki gotyckiej, s. 225. — Tenże, Rzeźba
i malarstwo..., s. 66 n., 7°, 72. — Walicki, La peinture..., s. 6. —
Tenże, Malarstwo XV w., s. 67 n. — O. Schiirer, E. Wiese, Deutsche
Kunst in der Zips, Briinn 1938, s. 94, 96. — T. Szydłowski, Powiat
nowotarski, »Zabytki Sztuki w Polsce«, Warszawa 1938, I, z. I,
cz. III, s. 104. — Katalog zabytków, I, s. 362, il. 344, 449, 452. —
Malarstwo sakralne, s. 338, il. 34, 35.
26. ŚW. ZOFIA Z TRZEMA CÓRKAMI
Plebania w Grybowie, pow. Nowy Sącz, woj.
krakowskie / tempera, drzewo, 1,53 x 0,83.
Zaliczony do Szkoły Sądeckiej przez Walic-
kiego (Malarstwo XV w.), co przyjął Dobro-
wolski (Rzeźba i malarstwo J. Ostatnio Dobro-
wolski (Sztuka Krakowa) przypisał go krę-
gowi wyodrębnionego przez siebie Mistrza
Postaci Tronujących, działającego na terenie
krakowsko-sądeckim. Najbliższe analogie do
naszego obrazu wykazują: tryptyk z Zarzecza
na Śląsku Cieszyńskim (por. nr 20) oraz spis-
kie tryptyki z Sasowej, Maciejowic i Niedzicy.
Motywem centralnym tej grupy jest frontalnie
ujęta postać świętego (względnie świętych),
usytuowana uroczyście na tle haftowanej opo-
ny. Kątowy styl draperii oraz oschłość ry-
sunku każą datować malowidło na krótko po
połowie XV w.
Bibl.: Walicki, Sztuka gotycka, s. 41, nr 147. — Dobrowolski,
Wystawa sztuki gotyckiej, s. 213 n. — Walicki, La peinture..., s. 5. —
Dobrowolski, Rzeźba i malarstwo..., s. 54, 88. — Walicki, Ma-
larstwo XV w., s. 65. — Dobrowolski, Sztuka na Śląsku, s. 152. —
Katalog zabytków, I, s. 299, il. 451. — D. Radocsay, Deux rolets du
retable de Heruartó et la statuę de Sie Catherine de Palocsa, »Bulletin
du Musće Hongrois des Bcaux-Arts«, Budapest 1954, nr 4, s. 23 n.—
Dobrowolski, Sztuka Krakowa, s. 228.
27. MADONNA Z ŚW. MICHAŁEM I ŚW.
JANEM EWANGELISTĄ
Kościół paraf, w Źeleźnikowej, pow. Nowy
Sącz, woj. krakowskie / tempera, drzewo,
1,40 x 1,00.
Analiza formalna pozwala zaliczyć zabytek do
Szkoły Sądeckiej: postać św. Jana wykazuje
analogie do postaci tego świętego w »Ukrzy-
żowaniu« z Korzennej (por. nr 13), postać
Madonny do MBoskiej w ołtarzach z Łopusz-
nej (por. nr 25) i Przy donicy, wzorzysta tka-
nina w tle wykazuje taki sam motyw dekora-
cyjny, jaki w pierwotnym jej stanie zdobił
oponę w »Misericordia Domini« ze Zbyli-
towskiej Góry (por. nr 22). Z tego samego
warsztatu wyszedł dotąd nie publikowany
obraz z kościoła w Chobrzanach (pow. San-
domierz) przedstawiający MBoską z św. Janem
i św. Martą.
Misiąg-Bocheńska (Katalog zabytków) słusznie
datuje nasz obraz na ok. 1460.
Bibl.: Katalog zabytków, I, s. 343, il. 450. — Malarstwo sakralne,
s. 339, il- 39-
MISTRZ »OPŁAKIWANIA«, ok. 1440
28. ZDJĘCIE Z KRZYŻA
29. (nlb) • ŁOTR • Fragment tabl. 28
30. (nlb) • JEDNA Z MARYJ • Fragment tabl. 28
Muzeum Diecezjalne w Tarnowie, nr inw. 147/
tempera, drzewo, 1,76 x 1,39 / Poch.: Z-kościo-
ła paraf, w Chomranicach, pow. Nowy Sącz,
woj. krakowskie.
Dwa reprodukowane przez nas dalej obrazy
przedstawiające »Opłakiwanie« (por. nry 31
i 36) tak silnie związane są ze stylem naszego
zabytku, a swym poziomem tak wyróżniają się
wśród współczesnej im produkcji, iż należy
przypuszczać, że powstały w oparciu o nie-
zachowane »Opłakiwanie« mistrza chomranic-
300