DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.51065#0317
I • Malarstwo gotyckie
które pracuje nadal pod wpływem artystycz-
nych tradycji Szkoły Sądeckiej, jak świadczy
o tym zestawienie z obrazem ze Zbylitowskiej
Góry (por. nry 21, 22). Jeszcze bliższe analogie
łączą nasz obraz z tryptykiem z Wielgomły-
nów (do r. 1464 w farze wieluńskiej); przejawia-
ją się one w niemal identycznym ujęciu twarzy
Chrystusa oraz w rysunku krępej postaci św.
Barbary, która posiada swój odpowiednik w fi-
gurach predelli tego ołtarza (por. nr 45).
Bibl.: Walicki, Stilstufen..., s. 23. — Tenże, Malarstwo AT IZ w.,
s. 135. — Katalog zabytków, V, 2. 6, s. 9, il. 77.
KRĄG MISTRZA
POLIPTYKU ŚW. BARBARY, ok. 1454
Anonimowy artysta, czynny we Wrocławiu
w połowie XV w., nazwany został Mistrzem
Poliptyku św. Barbary od głównego swego
dzieła, które wykonał w 1447 r. dla wrocław-
skiego kościoła św. Barbary (Obraz środkowy
poliptyku znajduje się w Muzeum Nar. w War-
szawie, skrzydła zaginęły w czasie ostatniej woj-
ny). Historia sztuki widzi w nim autora szere-
gu dzieł, jak np. (niezach.) Veraicon z Legnicy,
tzw. tryptyku Wartenberga z katedry wroc-
ławskiej (obecnie w Muz. Nar. w Warszawie),
cyklu scen z legendą św. Jakuba z kościoła te-
go wezwania w Nysie, ołtarza »Ukrzyżowania«
z Gaci (obecnie w Muzeum Sztuki w Łodzi).
Jest to najwybitniejsza osobowość w malar-
stwie śląskim tego czasu. Mimo zapożyczeń ze
sztuki czeskiej, norymberskiej i austriackiej
umiał artysta wytworzyć bardzo indywidualny
styl, którego promieniowanie widoczne jest
w malarstwie polskim, morawskim i węgier-
skim.
Bibl.: H. Salomon, Der Breslauer Barbara- Al tar, Brcslau 1925. —
Thieme-Becker, XXXVII, 1950, s. 55 (tam pbszerna bibliografia).—
M. Otto, Zagadnienie wrocławskiego poliptyku św. Barbary, »BHS«,
XVII, 1955, s. 426 nn. — R. Zrębowicz, Problem Mistrza św. Bar-
bary,»BHS«, XX, 1958, s. 391 nn.
41. EPITAFIUM JANA KOTA
Muzeum Diecezjalne w Pelplinie / Zaginiony
podczas ostatniej wojny / tempera, drzewo,
0,895 x 0,635 / Napis na ramie (nie reprodu-
kowany) : „SUB ISTO LAPIDE ANTĘ MAIUS ALTARE
IACET CORPUS GENEROSI DOMINI J0HANNIS KOT
CASTELLANI LANDENlSIS] QUI FUIT INTlER]-
FECTUS CO[RAM] MARIENBURG FElRIA] Q[UIN-
TA] I[PS]O DIE AD V[I]NCULA PETiRjI AN[N]O
d. Lim / U dołu herb Doliwa / Poch.: Z koś-
cioła św. Jana w Toruniu.
Polecanym przez św. Barbarę rycerzem, któ-
remu Dzieciątko, siedzące na kolanach Matki,
podaje różaniec, jest — jak głosi napis — Jan
Kot, kasztelan lądzki, zmarły według Dłu-
gosza z ran odniesionych pod Malborkiem,
wybitny przedstawiciel rodu panów na Dębnie
(Wdowiszewski).
W obrazie naszym, opublikowanym po raz
pierwszy przez Heuera, upatrywali historycy
sztuki (Chmarzyński, Walicki) dzieło powstałe
w środowisku toruńskim pod różnorodnymi
wpływami. Właściwie postawił sprawę Dobro-
wolski, widząc w nim wytwór pracowni wroc-
ławskiego Mistrza Poliptyku św. Barbary;
wskazał on na szereg analogii pomiędzy obra-
zem toruńskim a samym tryptykiem wrocław-
skim, jak i z dziełami wyszłymi z pracowni
tego mistrza — »Madonną z Dzieciątkiem«
oraz »Madonną w komnacie« (oba w Muzeum
Śląskim we Wrocławiu). Słuszność obserwacji
Dobrowolskiego potwierdza odkryta ostatnio
przez Sławską »Madonna w otoczeniu rodzi-
ny Wieniawitów« z Drzeczkowa (por. nr 42),
powstała niewątpliwie w kręgu wrocławskiego
anonima, a wykazująca uderzające podobień-
stwa w plastycznej koncepcji głów portreto-
wych oraz nerwowym układzie ciała Dzieciątka.
Bibl.: R. Heuer, Die Werke der bildenden Kunst und Kunstgewerbes
in Thorn bis zum Ende des Mittelalters, wMittęil. des Copernicus-Ver.
f. Wiss. und Kunst zu Thorn «, 1916, 24, s. 79. — M. Walicki,
Epitaphium toruńskie, »Tygodnik Illustrowany«, 1931, nr 6, s. 165.—
Z. Wdowiszewski, Epitafium toruńskie z herbem Doliwa z XV w.,
»Micsięcznik Heraldyczny«, X, 1931, s. 182. — G. Chmarzyński,
Sztuka w Toruniu. Zarys dziejów, Toruń 1934, s. 46. — Walicki,
Sztuka gotycka, s. 45, nr 160. — Dobrowolski, Wystawa sztuki
gotyckiej, s. 219. — Walicki, Malarstwo XV w., s. 94. — E. Behrens,
Ein schlcsisches Votivbild, »Zcitschr. des deutsch. Ver. f. Kunstwiss.«,
VIII, 1941, s. 173 nn. — Dobrowolski, Sztuka na Śląsku, s. 164.—
A. Sławska, Obraz Matki Boskiej z donatorami z kościoła w Drzecz-
kowie. Przyczynek do zagadnienia wrocławskiego ołtarza św. Barbary,
»BHS«, XX, 1958, s. 394 n.
KRĄG MISTRZA
POLIPTYKU ŚW. BARBARY, ok. 1450
42. MADONNA W OTOCZENIU RODZINY
WIENIAWITÓW
Kościół paraf, w Drzeczkowie, pow. Leszno,
woj. poznańskie / tempera, drzewo, 1,17 x 0,87 /
U dołu herb Wieniawa.
Obraz wydobyty został spod przemalówek
barokowych w toku konserwacji przeprowa-
dzonej w 1956 r. z inicjatywy Sławskiej, która
związała go z kręgiem Mistrza Poliptyku
św. Barbary, datując na lata pięćdziesiąte XV w.
Na przynależność do tego kręgu wskazuje sze-
303
które pracuje nadal pod wpływem artystycz-
nych tradycji Szkoły Sądeckiej, jak świadczy
o tym zestawienie z obrazem ze Zbylitowskiej
Góry (por. nry 21, 22). Jeszcze bliższe analogie
łączą nasz obraz z tryptykiem z Wielgomły-
nów (do r. 1464 w farze wieluńskiej); przejawia-
ją się one w niemal identycznym ujęciu twarzy
Chrystusa oraz w rysunku krępej postaci św.
Barbary, która posiada swój odpowiednik w fi-
gurach predelli tego ołtarza (por. nr 45).
Bibl.: Walicki, Stilstufen..., s. 23. — Tenże, Malarstwo AT IZ w.,
s. 135. — Katalog zabytków, V, 2. 6, s. 9, il. 77.
KRĄG MISTRZA
POLIPTYKU ŚW. BARBARY, ok. 1454
Anonimowy artysta, czynny we Wrocławiu
w połowie XV w., nazwany został Mistrzem
Poliptyku św. Barbary od głównego swego
dzieła, które wykonał w 1447 r. dla wrocław-
skiego kościoła św. Barbary (Obraz środkowy
poliptyku znajduje się w Muzeum Nar. w War-
szawie, skrzydła zaginęły w czasie ostatniej woj-
ny). Historia sztuki widzi w nim autora szere-
gu dzieł, jak np. (niezach.) Veraicon z Legnicy,
tzw. tryptyku Wartenberga z katedry wroc-
ławskiej (obecnie w Muz. Nar. w Warszawie),
cyklu scen z legendą św. Jakuba z kościoła te-
go wezwania w Nysie, ołtarza »Ukrzyżowania«
z Gaci (obecnie w Muzeum Sztuki w Łodzi).
Jest to najwybitniejsza osobowość w malar-
stwie śląskim tego czasu. Mimo zapożyczeń ze
sztuki czeskiej, norymberskiej i austriackiej
umiał artysta wytworzyć bardzo indywidualny
styl, którego promieniowanie widoczne jest
w malarstwie polskim, morawskim i węgier-
skim.
Bibl.: H. Salomon, Der Breslauer Barbara- Al tar, Brcslau 1925. —
Thieme-Becker, XXXVII, 1950, s. 55 (tam pbszerna bibliografia).—
M. Otto, Zagadnienie wrocławskiego poliptyku św. Barbary, »BHS«,
XVII, 1955, s. 426 nn. — R. Zrębowicz, Problem Mistrza św. Bar-
bary,»BHS«, XX, 1958, s. 391 nn.
41. EPITAFIUM JANA KOTA
Muzeum Diecezjalne w Pelplinie / Zaginiony
podczas ostatniej wojny / tempera, drzewo,
0,895 x 0,635 / Napis na ramie (nie reprodu-
kowany) : „SUB ISTO LAPIDE ANTĘ MAIUS ALTARE
IACET CORPUS GENEROSI DOMINI J0HANNIS KOT
CASTELLANI LANDENlSIS] QUI FUIT INTlER]-
FECTUS CO[RAM] MARIENBURG FElRIA] Q[UIN-
TA] I[PS]O DIE AD V[I]NCULA PETiRjI AN[N]O
d. Lim / U dołu herb Doliwa / Poch.: Z koś-
cioła św. Jana w Toruniu.
Polecanym przez św. Barbarę rycerzem, któ-
remu Dzieciątko, siedzące na kolanach Matki,
podaje różaniec, jest — jak głosi napis — Jan
Kot, kasztelan lądzki, zmarły według Dłu-
gosza z ran odniesionych pod Malborkiem,
wybitny przedstawiciel rodu panów na Dębnie
(Wdowiszewski).
W obrazie naszym, opublikowanym po raz
pierwszy przez Heuera, upatrywali historycy
sztuki (Chmarzyński, Walicki) dzieło powstałe
w środowisku toruńskim pod różnorodnymi
wpływami. Właściwie postawił sprawę Dobro-
wolski, widząc w nim wytwór pracowni wroc-
ławskiego Mistrza Poliptyku św. Barbary;
wskazał on na szereg analogii pomiędzy obra-
zem toruńskim a samym tryptykiem wrocław-
skim, jak i z dziełami wyszłymi z pracowni
tego mistrza — »Madonną z Dzieciątkiem«
oraz »Madonną w komnacie« (oba w Muzeum
Śląskim we Wrocławiu). Słuszność obserwacji
Dobrowolskiego potwierdza odkryta ostatnio
przez Sławską »Madonna w otoczeniu rodzi-
ny Wieniawitów« z Drzeczkowa (por. nr 42),
powstała niewątpliwie w kręgu wrocławskiego
anonima, a wykazująca uderzające podobień-
stwa w plastycznej koncepcji głów portreto-
wych oraz nerwowym układzie ciała Dzieciątka.
Bibl.: R. Heuer, Die Werke der bildenden Kunst und Kunstgewerbes
in Thorn bis zum Ende des Mittelalters, wMittęil. des Copernicus-Ver.
f. Wiss. und Kunst zu Thorn «, 1916, 24, s. 79. — M. Walicki,
Epitaphium toruńskie, »Tygodnik Illustrowany«, 1931, nr 6, s. 165.—
Z. Wdowiszewski, Epitafium toruńskie z herbem Doliwa z XV w.,
»Micsięcznik Heraldyczny«, X, 1931, s. 182. — G. Chmarzyński,
Sztuka w Toruniu. Zarys dziejów, Toruń 1934, s. 46. — Walicki,
Sztuka gotycka, s. 45, nr 160. — Dobrowolski, Wystawa sztuki
gotyckiej, s. 219. — Walicki, Malarstwo XV w., s. 94. — E. Behrens,
Ein schlcsisches Votivbild, »Zcitschr. des deutsch. Ver. f. Kunstwiss.«,
VIII, 1941, s. 173 nn. — Dobrowolski, Sztuka na Śląsku, s. 164.—
A. Sławska, Obraz Matki Boskiej z donatorami z kościoła w Drzecz-
kowie. Przyczynek do zagadnienia wrocławskiego ołtarza św. Barbary,
»BHS«, XX, 1958, s. 394 n.
KRĄG MISTRZA
POLIPTYKU ŚW. BARBARY, ok. 1450
42. MADONNA W OTOCZENIU RODZINY
WIENIAWITÓW
Kościół paraf, w Drzeczkowie, pow. Leszno,
woj. poznańskie / tempera, drzewo, 1,17 x 0,87 /
U dołu herb Wieniawa.
Obraz wydobyty został spod przemalówek
barokowych w toku konserwacji przeprowa-
dzonej w 1956 r. z inicjatywy Sławskiej, która
związała go z kręgiem Mistrza Poliptyku
św. Barbary, datując na lata pięćdziesiąte XV w.
Na przynależność do tego kręgu wskazuje sze-
303