DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.23630#0074
MARMUR KARARYJSKI
Przełom w imporcie i zastosowaniu marmo bianco statuario di Carraraw Rzeczypospolitej, ograni-
czony wprawdzie przed końcem lat 20. XVII w. wyłącznie do wąskiego kręgu dworu królewskiego,
przyniosły dopiero przebadane niedawno wszechstronnie zakupy artystyczne Zygmunta III
Wazy, dokonane w czerwcu i lipcu 1619 r. w południowych Niderlandach1. Obok wielu ton eks-
ploatowanych marmurów i wapieni mozańskich, kupiec włoski Philippo Caldenni nabył w Italii,
prawdopodobnie za pośrednictwem spółki Willema van der Broecke w Livorno oraz przy po-
mocy ulokowanego w Maastricht i Amsterdamie przedsiębiorstwa wydobywczo-handlowe-
go Pietera i Willema van Neurenbergów, a także znanego rzeźbiarza i architekta Hendncka
de Keysera i amsterdamskiego kamieniarza Johana Philipsa, małą partię marmo bianco statuario
oraz sławnego w całej Italii ciemnozielonego marmuru brekcyjnego l/erde alpi/alpinaz lezącej
w księstwie Piemontu Valle d'Aosta2. Wszystkie wymienione gatunki kamieni miały posłużyć
do ozdobienia w trójbarwnej - czarno-czerwono-białej - gamie matenałowo-kolorystycznej
op Nederlandse manier reprezentacyjnych wnętrz Zamku Królewskiego w Warszawie (po 1619-32)
i kaplicy św. Kazimierza przy katedrze w Wilnie (1624-31)3. Z bloków pochodzących z tej samej
dostawy najprawdopodobniej ostatni z wymienionych odkułjeszcze omówiony wcześniej biust
portretowy w warszawskim epitafium Aspnlia Pacellego (zm. 1623 r.) oraz detale figuralne
i ornamentalne wileńskich nagrobków Teresy z Chodkiewiczów Tyszkiewiczowej w cerkwi bazy-
liańskiej (1627-9) i Mikołaja Krzysztofa Sapiehy (ok. 1630-5) w kościele bernardynek4, Marmo sta-
tuario użyto tez w kartuszu herbowym i detalach portalu głównego kościoła karmelitów bosych
p.w. św. Teresy (po 1636 r.)5 Daleko posuniętą oszczędność w stosowaniu obu gatunków we wnę-
trzu kaplicy św. Kazimierza (najważniejszą partię dekoracji: kapitele i fryz odkuto z piaskowca
gotlandzkiego Burgsvik, upodabniając go do marmuru kararyjskiego przez nałożenie białej gip-
sowej polichromii i złoceń)61 w pozostałych realizacjach można wytłumaczyć ograniczoną skalą
tego zamówienia i redystrybucją bloków między prace prowadzone równolegle w obu stolicach7.
Brak odpowiednich źródeł nie pozwala dziś również określić, czy z tej samej, omówionej juz dos-
tawy z lat 1619-20 pochodziły kolejne białomarmurowe rzeźby, które powstały na zamówienie
synów Zygmunta: Władysława IV i Jana II Kazimierza. W 1637 r. pierwszy z władców zamówił
we Florencji via Genua i Gdańsk zespół płaskorzeźb do wyposażenia Villae Regiae, przygotowu-
jąc tę rezydencję na ślub z Cecylią Renatą von Habsburg. Przed 1643 r. w tym samym miejscu
znajdowały się opisane przez Adama Jarzębskiego liczne grupy rzeźbiarskie oraz dekorowane
figuralnie marmurowe i odlewane w brązie fontanny, z których przynajmniej część stanowiły
importy włoskie bądź wykute na miejscu w tej samej manierze prace nadwornych rzeźbiarzy8,
między innymi specjalizujących się w pracy w takich materiałach późniejszych serwitorów: Gio-
vanniego Battisty Falconiego91 Antonia Markiezego10 Wedle przedwojennej relacji Szymona
Zajczyka, podtrzymanej przez Władysława Tomkiewicza, król nabył w tym okresie w Italii (być
72
Przełom w imporcie i zastosowaniu marmo bianco statuario di Carraraw Rzeczypospolitej, ograni-
czony wprawdzie przed końcem lat 20. XVII w. wyłącznie do wąskiego kręgu dworu królewskiego,
przyniosły dopiero przebadane niedawno wszechstronnie zakupy artystyczne Zygmunta III
Wazy, dokonane w czerwcu i lipcu 1619 r. w południowych Niderlandach1. Obok wielu ton eks-
ploatowanych marmurów i wapieni mozańskich, kupiec włoski Philippo Caldenni nabył w Italii,
prawdopodobnie za pośrednictwem spółki Willema van der Broecke w Livorno oraz przy po-
mocy ulokowanego w Maastricht i Amsterdamie przedsiębiorstwa wydobywczo-handlowe-
go Pietera i Willema van Neurenbergów, a także znanego rzeźbiarza i architekta Hendncka
de Keysera i amsterdamskiego kamieniarza Johana Philipsa, małą partię marmo bianco statuario
oraz sławnego w całej Italii ciemnozielonego marmuru brekcyjnego l/erde alpi/alpinaz lezącej
w księstwie Piemontu Valle d'Aosta2. Wszystkie wymienione gatunki kamieni miały posłużyć
do ozdobienia w trójbarwnej - czarno-czerwono-białej - gamie matenałowo-kolorystycznej
op Nederlandse manier reprezentacyjnych wnętrz Zamku Królewskiego w Warszawie (po 1619-32)
i kaplicy św. Kazimierza przy katedrze w Wilnie (1624-31)3. Z bloków pochodzących z tej samej
dostawy najprawdopodobniej ostatni z wymienionych odkułjeszcze omówiony wcześniej biust
portretowy w warszawskim epitafium Aspnlia Pacellego (zm. 1623 r.) oraz detale figuralne
i ornamentalne wileńskich nagrobków Teresy z Chodkiewiczów Tyszkiewiczowej w cerkwi bazy-
liańskiej (1627-9) i Mikołaja Krzysztofa Sapiehy (ok. 1630-5) w kościele bernardynek4, Marmo sta-
tuario użyto tez w kartuszu herbowym i detalach portalu głównego kościoła karmelitów bosych
p.w. św. Teresy (po 1636 r.)5 Daleko posuniętą oszczędność w stosowaniu obu gatunków we wnę-
trzu kaplicy św. Kazimierza (najważniejszą partię dekoracji: kapitele i fryz odkuto z piaskowca
gotlandzkiego Burgsvik, upodabniając go do marmuru kararyjskiego przez nałożenie białej gip-
sowej polichromii i złoceń)61 w pozostałych realizacjach można wytłumaczyć ograniczoną skalą
tego zamówienia i redystrybucją bloków między prace prowadzone równolegle w obu stolicach7.
Brak odpowiednich źródeł nie pozwala dziś również określić, czy z tej samej, omówionej juz dos-
tawy z lat 1619-20 pochodziły kolejne białomarmurowe rzeźby, które powstały na zamówienie
synów Zygmunta: Władysława IV i Jana II Kazimierza. W 1637 r. pierwszy z władców zamówił
we Florencji via Genua i Gdańsk zespół płaskorzeźb do wyposażenia Villae Regiae, przygotowu-
jąc tę rezydencję na ślub z Cecylią Renatą von Habsburg. Przed 1643 r. w tym samym miejscu
znajdowały się opisane przez Adama Jarzębskiego liczne grupy rzeźbiarskie oraz dekorowane
figuralnie marmurowe i odlewane w brązie fontanny, z których przynajmniej część stanowiły
importy włoskie bądź wykute na miejscu w tej samej manierze prace nadwornych rzeźbiarzy8,
między innymi specjalizujących się w pracy w takich materiałach późniejszych serwitorów: Gio-
vanniego Battisty Falconiego91 Antonia Markiezego10 Wedle przedwojennej relacji Szymona
Zajczyka, podtrzymanej przez Władysława Tomkiewicza, król nabył w tym okresie w Italii (być
72