DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.23630#0146
POKŁOSIE - 1. TERCJA XVIII W.
1 M. I. Kwiatkowska, op. cit, s. 104, 106-107, il. 31-33;
J. Kowalczyk, Między Krakowem i Warszawę. Uwagi o Bażan-
ce, Bayu i Placidim, w: Sztuka baroku. Materiały sesji nauko-
wej..., s. 78-79; M. Karpowicz, Wartości artystyczne kościoła
św. Krzyża, w: Księga pamiątkowa: Kościół Świętego Krzyża
w Warszawie w trzechsetną rocznicę konsekracji 1696-1996,
red. T. Chachulski, Warszawa 1996, s. 143, 146-147,
il. 59-60; J. Skrabski, op. cit, s. 60-62, il. 2; J. Sito, Nagrobek
Michała Stefana Radziejowskiego..., s. 222-225, il. 1-6.
2 M. Karpowicz, Artisti ticinesiin Polonia nella prima meta del
700, Bellinzona 1999, s. 160, il. 168; J. Sito, Firmitas, venustas
et magnificentia. O użyciu kamienia w warszawskiej architektu-
rze i rzeźbie doby saskiej, w: Materiał rzeźby..., zwł. s. 413-420,
il. 7-9; J. Skrabski, op. cit, s. 62-63, il. 3; J. Gajewski, Nagrobek
Jana Tarły w Warszawie..., s. 58-91; J. Gajewski, P. Niemcewicz,
op. cit., s. 141-144; J. Sito, „Ausgefurt werden soli das Epitaph
von den ersten Hofbildhauer". Der Warschauer Auftrag Lorenzo
Mattiellis zur Errichtungsgeschichte, Technologie und Deutung,
„Barockbenchte", 61: 2013, s. 95-106; idem, Wielkie warsztaty
rzeźbiarskie Warszawy doby saskiej. Modele kariery - formacja
artystyczna - organizacja produkcji, Warszawa 2013, passim.
3 A. Badach, Uwagi o stylu Lebruna i Monaldiego, „Kronika
Zamkowa", 2000, nr 1(39), s. 102-121; K. Mikocka-Rachu-
bowa, Włoscy rzeźbiarze na dworze króla Stanisława Augusta,
„RHS", 29: 2004, s. 49-120; eadem, Scultori carraresi alla corte
del re Stanislao Augusto, w: L. Passeggia, Carrara e il mercato
delia scultura. Arte, gusto e cultura materiale in Italia, Europa
e Stati Uniti tra XVIII e XIXsecolo, Milano 2005, s. 274-281;
eadem, Marmur w rzeźbie epoki „Grand Tour", w: Materiał rzeź-
by..., s. 489-503; eadem, Andre Le Brun, pierwszy rzeźbiarz
króla Stanisława Augusta, t. 1-2, Warszawa 2010; A. Badach,
Rzeźba, katalog zbiorów..., passim.
4 Częstochowa-Jasna Góra, Archiwum Jasnogórskie [dalej:
AJG], sygn. 468, Percepta (et Expensa)pro Ecclesia Varsa\/iensi
sub TituloSSmiSpiritunecnon5. PauliP.E. caeptaaedificaripro Ao
D.1707. Die 30 Aprilis, 1707-1727, s. 38, 40, 52. Por. I. Pokorski,
Regestr dochodów i wydatków z okazji budowy kościoła Ducha
Świętego w Warszawie, oprać. J. Zbudniewek, „SCM", 28: 2010,
s. 213, 257, 258, 267; J. Sito, „Fabryka"kościołapw. Św. Ducha
w Warszawie wiatach 1707-1730 w świetle źródeł paulińskich -
przebieg prac, projektanci, wykonawcy, w: Ex i/oto..., s. 366-367.
5 Częstochowa-Jasna Góra, AJG, sygn. 468, s. 55, 57, 58.
Por. KZSP, Seria Nowa, t. 11, cz. 2, s. 19, il. 60; I. Pokorski, op.
cit, s. 269-271; J. Sito, „Fabryka"kościoła..., s. 367.
6 KZSP, Seria Nowa, 1.11, cz. 2, s. 19, 20-21, il. 84-85.
7 L. Dunin, Skarby spod gruzów..., s. 30-31, il. nlb.
8 Kraków, ANP, sygn. 4, s. 26. Na temat tego zabytku zob.
ponadto: L Petrzyk, Kościół Św. Krzyża w Warszawie, Warsza-
wa 1920, s. 30, 114-115; E. Kowalczykowa, Kościół Św. Krzyża,
Warszawa 1975, s. 86, il. 44. W publikacji ks. ks. Leopolda
Petrzyka CM, Alfonsa Schletza CM oraz Władysława Tatar-
kiewicza znalazło się stwierdzenie, że pomnik ufundowała
dopiero w 1725 r. bliska krewna zmarłego, kuzynka Helena
z Tarłów Gozdzka, starościna stężycka, fundatorka sąsied-
niego ołtarza bocznego Najśw. Sakramentu, zrealizowa-
nego ostatecznie w latach 1721-2. Najnowsze znaleziska
archiwalne Skrabskiego, potwierdzające odkucie elemen-
tów nagrobka w 1716 r., przekreślają takie przypuszczenia.
Zob.: L. Petrzyk, op. ot, s. 114; A. Schletz, Ksiądz biskup Michał
Bartłomiej Tarło opiekun ubogich, Kraków 1946, s. 15; W. Ta-
tarkiewicz, op. cit., s. 70; J. Skrabski, op. cit., s. 51-52, przyp.
20; M. Wardzyński, Nagrobek Bartłomieja Michała Tarły...,
s. 214-215, il. 1-2.
9 K. Niesiecki, op. cit, t. 9, Lipsk 1842, s. 20.
10 A. Mańkowski, Kazimierz Jan Szczuka biskup chełmiński
(1693-1694), „Zapiski Towarzystwa Naukowego Toruńskie-
go", 5: 1921, s. 166; KZSP, t. 11, z. 4: Powiat chełmiński, oprać,
autorskie T. Mroczko, Warszawa 1975, s. 20, il. 324. Tamże
literatura.
11 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 323, s. 254, 256, 258.
12 Warszawa, AAW, sygn. 271/A.X.1.72, k. 4r-4v; J. Skrabski,
op. cit, s. 61-62, tatoł. 2.
13 Warszawa, AAW, sygn. 271/A.X.1.72, k. 3 v-4v. Por. W.
Tatarkiewicz, op. cit., s. 95, Dodatek A.
14 E. Kowalczykowa, op. cit, s. 49, 52, 54, 88. Por. fotogra-
fię pomnika przed restauracją. Zob.: M. Karpowicz, Wartości
artystyczne kościoła św. Krzyża..., il. 61.
15 M. Karpowicz, Matteo Castello - architekt..., s. 77, il. 53;
idem, Matteo Castello: 1'architetto..., il. 59.
16 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 82, k. 64r-64v (opłata olbory
w dniu 27 II 1694 za epitafium X. Pieńkowskiego); KZSP, t. 4,
cz. 1, s. 74, U. 410, 684; Bielawscy...
17 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 82, k. 75r-75v (opłaty olbory
w dniach 24 III i 15 VII 1699); KZSP, t. 4, cz. 4, 1,s. 113, il. 753.
18 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 82, k. 80 r (olbora uregulowana
w dniu 19 I 1710); KZSP, t. 1, z. 13: Powiat tarnowski, oprać.
J. E. Dutkiewicz, Warszawa 1953, s. 15, il. 66.
19 M.Karpowicz, Wartości artystyczne kościoła Św. Krzyża...,
s. 148.
20 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 82, k. 12v-13r. Por. F. S. Igna-
szewska, Fundacja Małachowskiego, „Rocznik Krakowski", 48:
1976, s. 96, przyp. 41; A. Bernatowicz, op. cit, s. 389.
21 KZSP, 1.1, z. 4, s. 2,12, il. 24; W. Pęczkowska, op. cit, s. 18,
24, 27, il. 9 (Alwernia, Czerna); B. J. Wanat, Zakon karmelitów
bosych..., s. 307-308 (Czerna).
22 M. Karpowicz, Wartości artystyczne kościoła św. Krzy-
ża..., s. 147-148; M. Wardzyński, Organizacja pracy i praktyka
warsztatowa..., s. 363, przyp. 113.
23 KZSP, t. 3, z. 2: Powiat iłżecki, oprać. 0. Puciata i Z. Świe-
chowski, Warszawa 1957, s. 29, il. 29 (tu błędne datowanie
na ok. 1680).
24 KZSP, t. 1, z. 12: Powiat olkuski, oprać. K. Kutrzebianka,
Warszawa 1953, s. 6, il. 28.
25 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 82, k. 26r-26v (opłata olbory
przez Pomana w dniu 3 XI 1706). Por. KZSP, t. 3, z. 11, s. 46,
il. 338.
26 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 62, s. 298-301 (umowa arendy
dwóch łomów dębnickich: Starej i Nowej Góry przez spółkę
Stanisława Bielawskiego, Wojciecha Maciejowskiego i Jacka
Zagórskiego 9 VII 1718), 322 (informacja o śmierci i pogrze-
bie artysty oraz o członkach jego rodziny: nieżyjącym ojcu
Jakubie i trzech siostrach, będących wtedyjeszcze pannami,
oraz sprawozdanie z rozliczenia finansowego z wdową
i wspólnikami). Por. Romuald od św. Eliasza, op. cit, s. 65-66;
W. Tatarkiewicz, op. cit., s. 356; Bielawscy..:, M. Heydel, Bie-
lawski...; ostatnio M. Wardzyński, Organizacja pracy i praktyka
warsztatowa..., s. 339-340, przyp. 25.
27 F. M. Sobieszczański, Kościół Śto-krzyzki w Warszawie,
Tygodnik Ilustrowany", 8: 1863, nr 216, s. 443; J. Skrab-
ski, op. cit., s. 52, przyp. 24. W związku z przeniesieniem
po 1975 r. chrzcielnicy spod filaru sąsiadującego z ołtarzem
bocznym św. Michała Archanioła do prezbiterium usunięto
jej bazę, pozostawiając graniasty cokolik nodusu. Nowy chór
muzyczny, projektu Henryka Marconiego, powstał w 1850 r.
Odnośnie wspomnianych przekształceń i zmian w aranżacji
wnętrza świątyni zob.: E. Kowalczykowa, op. cit, s. 41, 104, il.
144
1 M. I. Kwiatkowska, op. cit, s. 104, 106-107, il. 31-33;
J. Kowalczyk, Między Krakowem i Warszawę. Uwagi o Bażan-
ce, Bayu i Placidim, w: Sztuka baroku. Materiały sesji nauko-
wej..., s. 78-79; M. Karpowicz, Wartości artystyczne kościoła
św. Krzyża, w: Księga pamiątkowa: Kościół Świętego Krzyża
w Warszawie w trzechsetną rocznicę konsekracji 1696-1996,
red. T. Chachulski, Warszawa 1996, s. 143, 146-147,
il. 59-60; J. Skrabski, op. cit, s. 60-62, il. 2; J. Sito, Nagrobek
Michała Stefana Radziejowskiego..., s. 222-225, il. 1-6.
2 M. Karpowicz, Artisti ticinesiin Polonia nella prima meta del
700, Bellinzona 1999, s. 160, il. 168; J. Sito, Firmitas, venustas
et magnificentia. O użyciu kamienia w warszawskiej architektu-
rze i rzeźbie doby saskiej, w: Materiał rzeźby..., zwł. s. 413-420,
il. 7-9; J. Skrabski, op. cit, s. 62-63, il. 3; J. Gajewski, Nagrobek
Jana Tarły w Warszawie..., s. 58-91; J. Gajewski, P. Niemcewicz,
op. cit., s. 141-144; J. Sito, „Ausgefurt werden soli das Epitaph
von den ersten Hofbildhauer". Der Warschauer Auftrag Lorenzo
Mattiellis zur Errichtungsgeschichte, Technologie und Deutung,
„Barockbenchte", 61: 2013, s. 95-106; idem, Wielkie warsztaty
rzeźbiarskie Warszawy doby saskiej. Modele kariery - formacja
artystyczna - organizacja produkcji, Warszawa 2013, passim.
3 A. Badach, Uwagi o stylu Lebruna i Monaldiego, „Kronika
Zamkowa", 2000, nr 1(39), s. 102-121; K. Mikocka-Rachu-
bowa, Włoscy rzeźbiarze na dworze króla Stanisława Augusta,
„RHS", 29: 2004, s. 49-120; eadem, Scultori carraresi alla corte
del re Stanislao Augusto, w: L. Passeggia, Carrara e il mercato
delia scultura. Arte, gusto e cultura materiale in Italia, Europa
e Stati Uniti tra XVIII e XIXsecolo, Milano 2005, s. 274-281;
eadem, Marmur w rzeźbie epoki „Grand Tour", w: Materiał rzeź-
by..., s. 489-503; eadem, Andre Le Brun, pierwszy rzeźbiarz
króla Stanisława Augusta, t. 1-2, Warszawa 2010; A. Badach,
Rzeźba, katalog zbiorów..., passim.
4 Częstochowa-Jasna Góra, Archiwum Jasnogórskie [dalej:
AJG], sygn. 468, Percepta (et Expensa)pro Ecclesia Varsa\/iensi
sub TituloSSmiSpiritunecnon5. PauliP.E. caeptaaedificaripro Ao
D.1707. Die 30 Aprilis, 1707-1727, s. 38, 40, 52. Por. I. Pokorski,
Regestr dochodów i wydatków z okazji budowy kościoła Ducha
Świętego w Warszawie, oprać. J. Zbudniewek, „SCM", 28: 2010,
s. 213, 257, 258, 267; J. Sito, „Fabryka"kościołapw. Św. Ducha
w Warszawie wiatach 1707-1730 w świetle źródeł paulińskich -
przebieg prac, projektanci, wykonawcy, w: Ex i/oto..., s. 366-367.
5 Częstochowa-Jasna Góra, AJG, sygn. 468, s. 55, 57, 58.
Por. KZSP, Seria Nowa, t. 11, cz. 2, s. 19, il. 60; I. Pokorski, op.
cit, s. 269-271; J. Sito, „Fabryka"kościoła..., s. 367.
6 KZSP, Seria Nowa, 1.11, cz. 2, s. 19, 20-21, il. 84-85.
7 L. Dunin, Skarby spod gruzów..., s. 30-31, il. nlb.
8 Kraków, ANP, sygn. 4, s. 26. Na temat tego zabytku zob.
ponadto: L Petrzyk, Kościół Św. Krzyża w Warszawie, Warsza-
wa 1920, s. 30, 114-115; E. Kowalczykowa, Kościół Św. Krzyża,
Warszawa 1975, s. 86, il. 44. W publikacji ks. ks. Leopolda
Petrzyka CM, Alfonsa Schletza CM oraz Władysława Tatar-
kiewicza znalazło się stwierdzenie, że pomnik ufundowała
dopiero w 1725 r. bliska krewna zmarłego, kuzynka Helena
z Tarłów Gozdzka, starościna stężycka, fundatorka sąsied-
niego ołtarza bocznego Najśw. Sakramentu, zrealizowa-
nego ostatecznie w latach 1721-2. Najnowsze znaleziska
archiwalne Skrabskiego, potwierdzające odkucie elemen-
tów nagrobka w 1716 r., przekreślają takie przypuszczenia.
Zob.: L. Petrzyk, op. ot, s. 114; A. Schletz, Ksiądz biskup Michał
Bartłomiej Tarło opiekun ubogich, Kraków 1946, s. 15; W. Ta-
tarkiewicz, op. cit., s. 70; J. Skrabski, op. cit., s. 51-52, przyp.
20; M. Wardzyński, Nagrobek Bartłomieja Michała Tarły...,
s. 214-215, il. 1-2.
9 K. Niesiecki, op. cit, t. 9, Lipsk 1842, s. 20.
10 A. Mańkowski, Kazimierz Jan Szczuka biskup chełmiński
(1693-1694), „Zapiski Towarzystwa Naukowego Toruńskie-
go", 5: 1921, s. 166; KZSP, t. 11, z. 4: Powiat chełmiński, oprać,
autorskie T. Mroczko, Warszawa 1975, s. 20, il. 324. Tamże
literatura.
11 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 323, s. 254, 256, 258.
12 Warszawa, AAW, sygn. 271/A.X.1.72, k. 4r-4v; J. Skrabski,
op. cit, s. 61-62, tatoł. 2.
13 Warszawa, AAW, sygn. 271/A.X.1.72, k. 3 v-4v. Por. W.
Tatarkiewicz, op. cit., s. 95, Dodatek A.
14 E. Kowalczykowa, op. cit, s. 49, 52, 54, 88. Por. fotogra-
fię pomnika przed restauracją. Zob.: M. Karpowicz, Wartości
artystyczne kościoła św. Krzyża..., il. 61.
15 M. Karpowicz, Matteo Castello - architekt..., s. 77, il. 53;
idem, Matteo Castello: 1'architetto..., il. 59.
16 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 82, k. 64r-64v (opłata olbory
w dniu 27 II 1694 za epitafium X. Pieńkowskiego); KZSP, t. 4,
cz. 1, s. 74, U. 410, 684; Bielawscy...
17 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 82, k. 75r-75v (opłaty olbory
w dniach 24 III i 15 VII 1699); KZSP, t. 4, cz. 4, 1,s. 113, il. 753.
18 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 82, k. 80 r (olbora uregulowana
w dniu 19 I 1710); KZSP, t. 1, z. 13: Powiat tarnowski, oprać.
J. E. Dutkiewicz, Warszawa 1953, s. 15, il. 66.
19 M.Karpowicz, Wartości artystyczne kościoła Św. Krzyża...,
s. 148.
20 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 82, k. 12v-13r. Por. F. S. Igna-
szewska, Fundacja Małachowskiego, „Rocznik Krakowski", 48:
1976, s. 96, przyp. 41; A. Bernatowicz, op. cit, s. 389.
21 KZSP, 1.1, z. 4, s. 2,12, il. 24; W. Pęczkowska, op. cit, s. 18,
24, 27, il. 9 (Alwernia, Czerna); B. J. Wanat, Zakon karmelitów
bosych..., s. 307-308 (Czerna).
22 M. Karpowicz, Wartości artystyczne kościoła św. Krzy-
ża..., s. 147-148; M. Wardzyński, Organizacja pracy i praktyka
warsztatowa..., s. 363, przyp. 113.
23 KZSP, t. 3, z. 2: Powiat iłżecki, oprać. 0. Puciata i Z. Świe-
chowski, Warszawa 1957, s. 29, il. 29 (tu błędne datowanie
na ok. 1680).
24 KZSP, t. 1, z. 12: Powiat olkuski, oprać. K. Kutrzebianka,
Warszawa 1953, s. 6, il. 28.
25 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 82, k. 26r-26v (opłata olbory
przez Pomana w dniu 3 XI 1706). Por. KZSP, t. 3, z. 11, s. 46,
il. 338.
26 Czerna, AKKKr, sygn. AKC 62, s. 298-301 (umowa arendy
dwóch łomów dębnickich: Starej i Nowej Góry przez spółkę
Stanisława Bielawskiego, Wojciecha Maciejowskiego i Jacka
Zagórskiego 9 VII 1718), 322 (informacja o śmierci i pogrze-
bie artysty oraz o członkach jego rodziny: nieżyjącym ojcu
Jakubie i trzech siostrach, będących wtedyjeszcze pannami,
oraz sprawozdanie z rozliczenia finansowego z wdową
i wspólnikami). Por. Romuald od św. Eliasza, op. cit, s. 65-66;
W. Tatarkiewicz, op. cit., s. 356; Bielawscy..:, M. Heydel, Bie-
lawski...; ostatnio M. Wardzyński, Organizacja pracy i praktyka
warsztatowa..., s. 339-340, przyp. 25.
27 F. M. Sobieszczański, Kościół Śto-krzyzki w Warszawie,
Tygodnik Ilustrowany", 8: 1863, nr 216, s. 443; J. Skrab-
ski, op. cit., s. 52, przyp. 24. W związku z przeniesieniem
po 1975 r. chrzcielnicy spod filaru sąsiadującego z ołtarzem
bocznym św. Michała Archanioła do prezbiterium usunięto
jej bazę, pozostawiając graniasty cokolik nodusu. Nowy chór
muzyczny, projektu Henryka Marconiego, powstał w 1850 r.
Odnośnie wspomnianych przekształceń i zmian w aranżacji
wnętrza świątyni zob.: E. Kowalczykowa, op. cit, s. 41, 104, il.
144