Aldrovandi, Ulisse; Ambrosini, Bartolomeo [Hrsg.]: Vlyssis Aldrovandi Patricii Bononiensis Mvsaevm Metallicvm In Libros IIII Distribvtvm (Bologna, 1648)

440 l Viyssis Aldrouandi
complexione qualitatlimaccidentaliumtradiderunt.Sed haN:sentctianonpotc[lpr0 F
bari,<]uoniatnomncs]apidesesrtiiteius(lcmi"pcciti,&iolumaceidentaliterdiffem. "
Ciiin tamen proprietatesplane diuersas babeant, & cx diucrGs propriciatibus varia-ct".
iamrerumnaturajresultanc.Pr^terqiianiquodquicdamaff.itiOLicscompctuntlari,];
bus,vt expugnatc venenum, & attralicre ferrum, qu* clcmentis sccunduni sceonsidcr^
-'-' mconneniunt. Quinimosilapidescarerent proptia(ubstantiali formaminitncdi.

stinaaaformiseJei

,diu tales permancrc nort possent,sc'd brcui

t'mp0risspa_

Cmfa i
rittwtl



tjoinelcmentasolucrentur.IdcircdexdicliscolligitAlbcrtLisMagiiuslapidesproptijs
- formissubstanrialibusgaudcre.
Causa igitur formalis, vdformasubstantialis lapidum,autgcmmarumcst illa,que
ipsis tribuit ciTcproprium,&propterquid talisJapisest id,quod cst.Namquitibnh.
f issiucopaciisiit,siuepcIIuciduspropriamhabctformam,qu^talisdicitur,3jabaJii!
distinguitur. Formaha'esctundumAristoteIcm ,&aIiospriscosAuthorcsexquatu0r
eleraentorumcombinationibus, &exeorumtcmperatiira,cooperantibusprimis,8r(e,
cundis qualitatibiis, prosiriscitur. Veruin, iuxta mentem Nnperorum, ha?c forma pen" p
det a scniinario,&Ipiritu, qui cst in materia, vt illam formctrquemadmodmri semina,
xiumcxpostulat:cumomnium rerumformasprodirc tradant aseminarijs,&ab archi.
testonico spiritu elaborari. Etenim scminaria a sumnto rerum omnium opifice tanqua
rerumprincipiacreataeiTepra;dicanc,cxquibusiingularrcrumspeciessuas cdentiales
forai3siibicomparant.
Antequam huic Rubricai fincm imponamus,nonnulia ctiam de causis varietariskpj.
- dumaiTignandasunt.NuperiAiithoresinccntrocuiuscumqjreinaturalisquamdamj
■ virtutem latcntem i!!i a natura sagaci instram constituunt ad hunc finem,vtsc conserua.
rej&propagarcpossi^quantumeianaturaconceilumcst.Hajcautemvirtusradijjqui,
busdaminciicumfcrcntiampropagatur,non in cumaissphsrice.iedinterdumin vnam
parcemmagisquamin aliam longioribusradi;s opcratur,cademferc ratione,quavir.
tuspiasticaexistcnsincentroseminis,siiigulascorporispartcsdcsignat,non radijsin
rnodum circuli diftusis,sed qui,pro coditionc partium formandarum, autprope,autrc.
' inotc.d centro corporis distantjquemadinodum in Vegetabilibus vtrtus scminis exisseniG
talemfiguraminfruiauformatjaljquandosphKticamjinterdumconicam^&quandoqi
tuberosim. Similircr.in floribus virtusseminalisfrturam inspha'ricas conicas,teinu
gonas,hcxagonas,&simi!esfigurasaugiilaresfundat.ParirationeinFo(siIibus,iu]iti
quamdam analogiam, praiiertimin Japidibus, qui cx saisuginosa matcriaorigiiiemsni
ducuntjvtinalumine, ChakanthojCryst.ilIOj&iimilibuscontingitiinquorummatcrie
centroqu*damvisrcsidet,qua.'nonsempcromnibusradijsa!qualibusoperatur.liaqi
animaduercendumest,qu6dcorporafiguramvtp!urimumangi:iarem,optimo nauits
; coniilio,sibivmdicant,nempctrigonam,&hexjgonam:quandoquidcmh*'iiiceroin.
nesaliasfigurasopcimespatiumimplent. Etcnimnatura,in fonnandisrebus,opcratur
eafcrcratione,quanosopcform^Jionex,vclalteriusmaienci, in pyris,pomis,&ali/i
srucTibus omnisgeneris varias figuras prodiicere nitimur. Fruftus enim adduc paruus,
&cenellusinformalignca, seuexaJiamaceriaincJusus pauKicnn crcictnsomnesintt-
riorcs formarcauitaces impiet, (icq; ille fructus dispositam ,& dciidcratam figitram ac-
quirit. AsIiriiiIiterfigurasnatura!esfoii1lium,VcgetabiIiuni, &AnymaliumperlicJpro.H
Dunciant, N\imqucmadmodiimvnumquodqucnaturalecorpusparticulatetn possidet
virtutem, qua se in sua uatura conseruat, ita ab cadcm vi hoc habet, vt crescendoscad
ccrtura,&determiiiatumIimitempropaget, quoareliquisspecicbusdiitinguatur,!ic
in aclionibus natura: confusio gcneretur.
Carterum Ariscotcks, inmeteoroiogicis pcrcolationehumoris multifariaLapidum
figuras sicri asleruic. Prim6,quandoaquaguttacimcadcnscongelacundeindequand<J
abaquaftuentedescendicquidpia,&in/uperr1cieipsiusfundisitLapis.Terti6scripiic
essequardamloca^supcrquaiaffuixaqusjinlapidesdiuersorumcoJorumconuertuntBf,
&tandem esteaquas, quaiseorsum accepra: non congelantur, sed propealueum(bx
duranturinLapidesrquade.causaadmcntcmAristotcliSjhuiusmodiiapidcsjpeKo-
lauonthuinorisiufiuncjvcdiuersarimirerumfoiniascxpnniant.

MATV-