DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.4899#0072
66
Α. ΑΙ άνασκαφαί καϊ έ'ρευναι
[βλ. άνω είκ. 38' 39 το Λ]• ευθύς άπό της δεξιάς όχθης
αύτοΰ άρχεται τείχος, το μεν πρώτον μη διακρινόμενον
καλώς [βλ. άνω είκ. 38 το ΤΠ-ΤΠ'], καΟ' δσον δέ άναβαί-
νομεν το ύπερκείμενον δρος, εμφανές καθιστάμενον [είκ.
83' 84]' έκ τοΰ ζντανΒα τέρματος αύτοΰ φαίνεται πιθανόν
δτι συνήπτετο μετά τοΰ τείχους τών λεγομένων Παγασών
εγγύς που τοΰ τρίτου πύργου καϊ τοΰ λόφου Αγίου Ηλία
[βλ. άνω είκ. 40 παρά το ΙΤ και παρένθ. πίν. Ζ'• πρβ. την έν-
θάδε σημ. 3 και κάτω σελ. 68 σημ. 4]».
«Προχωροΰντες εκείθεν προς την πρώτην κορυφήν και
μετροϋντες δύο πύργους, συναντώμεν ίχνη αβέβαια πύλης
η πυλίδος• παράκειται ένταΰθα δεξιά ίδρυμένον γεωδαιτι-
κόν ση μείον της στρατιωτικής χαρτογραφικής υπηρεσίας '•
προχωρεί δ έμφανέστερον εντεύθεν το τείχος επί της κο-
ρυφογραμμής τοΰ δρους [είκ. 83' 84\ μετροΰμεν εννέα
έτι πύργους και συναντώμεν μεγάλην πύλην, ην κατά συν-
θήκην δνομάζομεν πύλην Άμφανών, διότι εντεύθεν ή με-
τάθασις εις Άμφανάς είναι βραχεία [είκ. 85]».
«Οί τρεις τελευταίοι πύργοι διατηρούνται άριστα- έποιή-
θησαν δέ, καθ' α οί εσωτερικοί πύργοι τών λεγομένων
Παγασών, ήτοι τετράγωνοι, κενοί τά ένδον κατά το διά-
κενον δεν έπεσκευάσθησαν δέ ουδέποτε ούτε αυτοί ούτε
το τείχος ούδαμοΰ, άλλ' εΐναι επίτηδες άπό παλαιών χρό-
νων και οί πύργοι πάντες μάλλον ή ήττον ισχυρώς κατε-
στραμμένοι και το τείχος διερρηγμένον και κατερριμμένον
[είκ. 83 το Π και Τ• είκ. 88]-».
«Άπό της πύλης, ένθα παρετηρήσαμεν πολυγωνικήν τοΰ
τείχους διάταξιν κατά τύν άρχαϊκώτερον ρυθμόν [είκ. 87],
εν ω καθ' άπασαν την λοιπή ν κατασκευήν επικρατεί ό πρώι-
μος ίσοδομικός, προχωρεί άείποτε εμφανές, άκολουθοΰν τήν
κορυφογραμμήν τοΰ δρους, το τείχος- μετροΰντες τεσσάρας
πύργους άπό τής πύλης, συναντώμεν λατομίας πλακών, εν
χρήσει νϋν, και εύρίσκομεν έπί τι διάστημα πεποιημένον
τό τείχος έκ τοιούτων τοΰ τόπου πλακών [είκών 87\ έν-
ταΰθα σφζεται άριστα εις ΰψος 2.50!*•, άλλ' έχει ποιηθή
άμελέστερον και παρέχει έμφασιν άρχαϊκήν, καθ' ά τό τών
Άμφανών [είκών 86"]».
-Μετά ένα έτι πύργον έντεΰθεν συναντώμεν ίχνη πυ-
Είκών 85. Ή μεγάλη πύλη τών αληθών Παγασών. Ε = ε'ίσοδος εις τήν πάλιν ε = έ'ξοδος έξ αυτής• α -α' = τό άνοιγμα τής πύλης, βυσθέν υπό ποιμένων
διά τοιχαρίοιι, Ίνα ποιηθή ερχος προβάτων ή αιγών ΑΑ= ή εις 'Λλμυρόν αμαξιτός- Α = τό συνεχές, ύπερκείμενον τών "Αμφανών, όρος.
λίδος άβεβαίου, και ιιετ' ού πολύ ετέρας λατομίας• έντεΰθεν
βαίνει κυκλοτερώς καθ' δλην τήν Νοτίαν πλευράν τό τεί-
χος και στρέφεται έπί τοΰ δρους Δυσμικώς [βλ. άνω είκ.
38 τό ΤΙΤ-ΤΠ"• είκ. 39 το ΤΓΓ είκ. 44 το ΤΠ άριστερά]-
μέχρι τής Νοτοδυσμικής γωνίας, ένθα τό ΰψιστον ση μείον
τοΰ δρους, έμετρήσαμεν άπ' αρχής 27 πύργους».
«Νοτάος τοΰ σημείου τούτου και έξω τής αρχαίας ταύ-
της πόλεως προχωροΰντες περί τά 300^•, συναντώμεν άπό-
τομον βουνόν, έχοντα έμφασιν εξωτερικής ακροπόλεως [εί-
κών 88], οϊα ή τής Μαντινείας και άλλοον αρχαίων πόλεων
δντως δέ ό βουνός ούτος έχει τειχισθή διά τείχους έκ πλα-
κών κατά τον άρχαϊκύν ρυθμόν τοΰ τών Άμφανών '-, άλλ'
έχει οίκτρώς έρειπωθή [είκ. 88]».
« Άπό τοΰ 27ου πύργου τής πόλεως το τείχος παρετη-
ρήσαμεν δτι προχωρεί Δυσμικώς, Βορροδυσμικώς και Βο-
ρείως έπί μακρόν μετά πύργων ομοίων, διατηρουμένων
ένιαχοΰ πολύ καλώς, καί, διαθαΐνον πάλιν τό Λιγαρόρεμα
υψηλά [βλ. άνω είκ. 38: 3!) το Λ' καί είκ. 44• 8!) το λ],
ανέρχεται πρύς τάς Παγασάς (=ττήν Δημητριάδα), και
συνάπτεται προς τό τείχος αυτών κατά τήν Φεραϊκην πύλην
[βλ. άνω σελ. 40-41- είκ. 40 και 44 το τπ-τπ'• είκ. 89 το
ΤΠ-ΤΠ']• άλλ' άπό τοΰ 27ου πύργου δεν παρηκολούθησα
αυτό λεπτομερώς, επελθούσης τής νυκτός• εΐναι όμως εμφανής
ή ως άνω εκτεθείσα διεύθυνσις αύτοΰ, μόνον δέ ή κατόπιν
συνένωσις αύτοΰ, σνμπεσονσα εντός τής νεωτέρας πόλεως [ενν.
τής Δημητριάδος], είναι αφανής-» 8.
η Κατά μήνα Όκτώβριον τοΰ 1914ου έτους, διερευνήσας έκ νέου
τά τείχη ταΰτα, εΐδον δτι τό σημεΐον τοϋτο εΐχεν άφαιρεθή καί κατα-
στροφή υπό ποιμένων, κυνηγών ή ομοίων.
-) Περί τής ιστορίας τής πόλεως ταύτης καί τών εν αυτή ερευ-
νών βλ. Πρακτικά 190!• 162-170- πρόσΟες δτι πιθανώς έ'νεκα τοΰ
μυθολογουμένου οϊκιστοΰ τών Άμφανών Κύκνου έπωνομάσθη ποτέ
ί| περί αί'τάς χώρα Κυκνϊτις, ώς συνάγομεν μετά τοϋ Μβίηθίνθ έκ
Στεφ. τοΰ Βυζ. έν λ., άντλοϋντος έκ τοϋ Πηλέως τοϋ Σοφοκκλέους.
') Ή συνένωσις αύτη κατά μεν τό Ανατολικό ν τμήμα τής αρ-
χαίας πόλεως τών αληθών Παγασών φαίνεται δτι έτελεΐτο προς τον
λόφον τοϋ 'Αγίου Ηλία, ευθύς έξω τοΰ τρίτου πύργου (βλ. άνω είκ.
40 παρά τό ΙΤ), ένθα ύπάρχουσιν ίχνη τειχών, διήκοντα μέχρι τοΰ
περιβόλου τοϋ έκκλησιδίου τούτου- ή λεπτομέρεια αΰτη δέν έδηλο^θη
έν τω παρενθ. πίν. Ζ', άλλ' έτεραι πιθαναι κατευθύνσεις τοΰ τείχους τών
αληθών Παγασών κατά μήνα Όκτα')βριον τοΰ 1914ου έτους παρετή-
ρησα δτι άπό τοΰ ποταμίου «Λιγαρόρεμα» εγγύς τής αριστεράς αύτοΰ
Α. ΑΙ άνασκαφαί καϊ έ'ρευναι
[βλ. άνω είκ. 38' 39 το Λ]• ευθύς άπό της δεξιάς όχθης
αύτοΰ άρχεται τείχος, το μεν πρώτον μη διακρινόμενον
καλώς [βλ. άνω είκ. 38 το ΤΠ-ΤΠ'], καΟ' δσον δέ άναβαί-
νομεν το ύπερκείμενον δρος, εμφανές καθιστάμενον [είκ.
83' 84]' έκ τοΰ ζντανΒα τέρματος αύτοΰ φαίνεται πιθανόν
δτι συνήπτετο μετά τοΰ τείχους τών λεγομένων Παγασών
εγγύς που τοΰ τρίτου πύργου καϊ τοΰ λόφου Αγίου Ηλία
[βλ. άνω είκ. 40 παρά το ΙΤ και παρένθ. πίν. Ζ'• πρβ. την έν-
θάδε σημ. 3 και κάτω σελ. 68 σημ. 4]».
«Προχωροΰντες εκείθεν προς την πρώτην κορυφήν και
μετροϋντες δύο πύργους, συναντώμεν ίχνη αβέβαια πύλης
η πυλίδος• παράκειται ένταΰθα δεξιά ίδρυμένον γεωδαιτι-
κόν ση μείον της στρατιωτικής χαρτογραφικής υπηρεσίας '•
προχωρεί δ έμφανέστερον εντεύθεν το τείχος επί της κο-
ρυφογραμμής τοΰ δρους [είκ. 83' 84\ μετροΰμεν εννέα
έτι πύργους και συναντώμεν μεγάλην πύλην, ην κατά συν-
θήκην δνομάζομεν πύλην Άμφανών, διότι εντεύθεν ή με-
τάθασις εις Άμφανάς είναι βραχεία [είκ. 85]».
«Οί τρεις τελευταίοι πύργοι διατηρούνται άριστα- έποιή-
θησαν δέ, καθ' α οί εσωτερικοί πύργοι τών λεγομένων
Παγασών, ήτοι τετράγωνοι, κενοί τά ένδον κατά το διά-
κενον δεν έπεσκευάσθησαν δέ ουδέποτε ούτε αυτοί ούτε
το τείχος ούδαμοΰ, άλλ' εΐναι επίτηδες άπό παλαιών χρό-
νων και οί πύργοι πάντες μάλλον ή ήττον ισχυρώς κατε-
στραμμένοι και το τείχος διερρηγμένον και κατερριμμένον
[είκ. 83 το Π και Τ• είκ. 88]-».
«Άπό της πύλης, ένθα παρετηρήσαμεν πολυγωνικήν τοΰ
τείχους διάταξιν κατά τύν άρχαϊκώτερον ρυθμόν [είκ. 87],
εν ω καθ' άπασαν την λοιπή ν κατασκευήν επικρατεί ό πρώι-
μος ίσοδομικός, προχωρεί άείποτε εμφανές, άκολουθοΰν τήν
κορυφογραμμήν τοΰ δρους, το τείχος- μετροΰντες τεσσάρας
πύργους άπό τής πύλης, συναντώμεν λατομίας πλακών, εν
χρήσει νϋν, και εύρίσκομεν έπί τι διάστημα πεποιημένον
τό τείχος έκ τοιούτων τοΰ τόπου πλακών [είκών 87\ έν-
ταΰθα σφζεται άριστα εις ΰψος 2.50!*•, άλλ' έχει ποιηθή
άμελέστερον και παρέχει έμφασιν άρχαϊκήν, καθ' ά τό τών
Άμφανών [είκών 86"]».
-Μετά ένα έτι πύργον έντεΰθεν συναντώμεν ίχνη πυ-
Είκών 85. Ή μεγάλη πύλη τών αληθών Παγασών. Ε = ε'ίσοδος εις τήν πάλιν ε = έ'ξοδος έξ αυτής• α -α' = τό άνοιγμα τής πύλης, βυσθέν υπό ποιμένων
διά τοιχαρίοιι, Ίνα ποιηθή ερχος προβάτων ή αιγών ΑΑ= ή εις 'Λλμυρόν αμαξιτός- Α = τό συνεχές, ύπερκείμενον τών "Αμφανών, όρος.
λίδος άβεβαίου, και ιιετ' ού πολύ ετέρας λατομίας• έντεΰθεν
βαίνει κυκλοτερώς καθ' δλην τήν Νοτίαν πλευράν τό τεί-
χος και στρέφεται έπί τοΰ δρους Δυσμικώς [βλ. άνω είκ.
38 τό ΤΙΤ-ΤΠ"• είκ. 39 το ΤΓΓ είκ. 44 το ΤΠ άριστερά]-
μέχρι τής Νοτοδυσμικής γωνίας, ένθα τό ΰψιστον ση μείον
τοΰ δρους, έμετρήσαμεν άπ' αρχής 27 πύργους».
«Νοτάος τοΰ σημείου τούτου και έξω τής αρχαίας ταύ-
της πόλεως προχωροΰντες περί τά 300^•, συναντώμεν άπό-
τομον βουνόν, έχοντα έμφασιν εξωτερικής ακροπόλεως [εί-
κών 88], οϊα ή τής Μαντινείας και άλλοον αρχαίων πόλεων
δντως δέ ό βουνός ούτος έχει τειχισθή διά τείχους έκ πλα-
κών κατά τον άρχαϊκύν ρυθμόν τοΰ τών Άμφανών '-, άλλ'
έχει οίκτρώς έρειπωθή [είκ. 88]».
« Άπό τοΰ 27ου πύργου τής πόλεως το τείχος παρετη-
ρήσαμεν δτι προχωρεί Δυσμικώς, Βορροδυσμικώς και Βο-
ρείως έπί μακρόν μετά πύργων ομοίων, διατηρουμένων
ένιαχοΰ πολύ καλώς, καί, διαθαΐνον πάλιν τό Λιγαρόρεμα
υψηλά [βλ. άνω είκ. 38: 3!) το Λ' καί είκ. 44• 8!) το λ],
ανέρχεται πρύς τάς Παγασάς (=ττήν Δημητριάδα), και
συνάπτεται προς τό τείχος αυτών κατά τήν Φεραϊκην πύλην
[βλ. άνω σελ. 40-41- είκ. 40 και 44 το τπ-τπ'• είκ. 89 το
ΤΠ-ΤΠ']• άλλ' άπό τοΰ 27ου πύργου δεν παρηκολούθησα
αυτό λεπτομερώς, επελθούσης τής νυκτός• εΐναι όμως εμφανής
ή ως άνω εκτεθείσα διεύθυνσις αύτοΰ, μόνον δέ ή κατόπιν
συνένωσις αύτοΰ, σνμπεσονσα εντός τής νεωτέρας πόλεως [ενν.
τής Δημητριάδος], είναι αφανής-» 8.
η Κατά μήνα Όκτώβριον τοΰ 1914ου έτους, διερευνήσας έκ νέου
τά τείχη ταΰτα, εΐδον δτι τό σημεΐον τοϋτο εΐχεν άφαιρεθή καί κατα-
στροφή υπό ποιμένων, κυνηγών ή ομοίων.
-) Περί τής ιστορίας τής πόλεως ταύτης καί τών εν αυτή ερευ-
νών βλ. Πρακτικά 190!• 162-170- πρόσΟες δτι πιθανώς έ'νεκα τοΰ
μυθολογουμένου οϊκιστοΰ τών Άμφανών Κύκνου έπωνομάσθη ποτέ
ί| περί αί'τάς χώρα Κυκνϊτις, ώς συνάγομεν μετά τοϋ Μβίηθίνθ έκ
Στεφ. τοΰ Βυζ. έν λ., άντλοϋντος έκ τοϋ Πηλέως τοϋ Σοφοκκλέους.
') Ή συνένωσις αύτη κατά μεν τό Ανατολικό ν τμήμα τής αρ-
χαίας πόλεως τών αληθών Παγασών φαίνεται δτι έτελεΐτο προς τον
λόφον τοϋ 'Αγίου Ηλία, ευθύς έξω τοΰ τρίτου πύργου (βλ. άνω είκ.
40 παρά τό ΙΤ), ένθα ύπάρχουσιν ίχνη τειχών, διήκοντα μέχρι τοΰ
περιβόλου τοϋ έκκλησιδίου τούτου- ή λεπτομέρεια αΰτη δέν έδηλο^θη
έν τω παρενθ. πίν. Ζ', άλλ' έτεραι πιθαναι κατευθύνσεις τοΰ τείχους τών
αληθών Παγασών κατά μήνα Όκτα')βριον τοΰ 1914ου έτους παρετή-
ρησα δτι άπό τοΰ ποταμίου «Λιγαρόρεμα» εγγύς τής αριστεράς αύτοΰ