DOI Artikel:
Mossakowski, Stanisław: Pałac Krasińskich w Warszawie (1677 - 1699)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19943#0122
STANISŁAW MOSSAKOWSKI
PAŁAC KRASIŃSKICH W WARSZAWIE (1677—1699)*
Pałac Krasińskich w Warszawie, jedno z naj-
wybitniejszych dzieł architektury nowożytnej
w Polsce, często omawiany w pracach o tematyce
ogólniejszej, nie doczekał się dotąd, z wyjątkiem
dekoracji rzeźbiarskiej, szerszego, bardziej wy-
czerpującego opracowania.
Drobne artykuły i rozprawki poświęcone wy-
łącznie tej budowli, rozproszone po różnych czaso-
pismach z zeszłego stulecia, miały charakter popu-
larny i zajmowały się przede wszystkim dziejami
pałacu oraz ich stroną obyczajową1. Prace te, oparte
na niewielkiej ilości źródeł, często nieumiejętnie
lub wprost mylnie interpretowanych, nie rozwiązały
tak podstawowych problemów jak datowanie i autor-
stwo budowli.
Szerszą podstawę źródłową przyniosły dopiero
* Praca niniejsza, pisana pod kierunkiem prof. dra Adama
Bochnaka i przyjęta jako doktorska na Uniwersytecie Jagiel-
lońskim, była referowana w dniu 10 stycznia r. 1963 na posie-
dzeniu Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddziału PAN w Kra-
kowie.
1 Są to przede wszystkim: anonimowa Wiadomość histo-
ryczna o pałacu rządowym w Warszawie zwanym Krasińskich
(Kalendarzyk Polityczny na rok 1842, wyd. przez F. Radzi-
szewskiego X, 1842, s. 35—44). — F. M. Sobieszczański,
Pochodzenie nazwisk pałaców, kamienic, placów i ogrodów
«> mieście Warszawie (odb. z Kalendarza Ungra za rok 1857,
S- 3—4). — Tenże, Opis historyczny niektórych gmachów war-
szawskich. Historia domów rządowych stojących przy placu zwa-
nym Krasińskich (Dziennik Warszawski VIII, 1871, nr 173
i 174). — Tenże, Pałac zwany Krasińskich przy ulicy Długiej
(Jana Jaworskiego Kalendarz Ilustrowany na rok 1872, Warsza-
wa 1871, s. 98—101). — A. Wleinert], Gmach Senatu (Kłosy
XXII, 1876, nr 571 z dn. 27. V, s. 361). — Tenże, Pałac Kra-
badania Ignacego Baranowskiego, który opubliko-
wał najważniejsze materiały archiwalne dotyczące
pałacu, przechowywane wówczas w Bibliotece Ordy-
nacji Krasińskich w Warszawie2. Wstęp, którym
autor opatrzył swoją publikację, nie wniósł wprawdzie
wiele nowego do poznania historii dzieła, niemniej
jednak praca Baranowskiego zachowała do dziś
znaczenie podstawowego źródła, ponieważ opu-
blikowane w niej materiały uległy zniszczeniu
w czasie ostatniej wojny.
Dla poznania autorstwa budowli bardzo cenne
okazało się odkrycie na kilka lat przed wojną zbioru
rysunków architekta Tylmana z Gameren. Kilka-
naście rysunków z tego zbioru łączy się bowiem
niewąpliwie z pałacem Krasińskich. Rysunki te
zostały jedynie sumarycznie opublikowane przez
sińskich w Warszawie przy ulicy Długiej (Tygodnik Ilustrowany
VII, 1879, nr 158 z dn. 4. I, s. 11—14). — J. Bartoszewicz,
Kronika pałacu Krasińskich w Warszawie (Dzieła VIII, Studia
historyczne i literackie I, Kraków 1880, s. 306—348). — Do
tej grupy studiów zaliczyć należy także powstałą znacznie
później pracę A. Kraushara, Dawne pałace warszawskie. Pa-
łace: Rzeczypospolitej, Kazimierzowski, Radziwiłłowski i Błę-
kitny. Zarysy historyczno-obyczajowe, Poznań 1925, s. 7—22.
2 J. T. Baranowski, Inwentarze pałacu Krasińskich później
Rzeczypospolitej. Coliectanea Biblioteki Ordynacji hr. Krasiń-
skich, Warszawa 1910, gdzie opublikowane zostały następu-
jące materiały: a) na s. 3—35 spis ruchomości znajdujących się
w pałacu Jana Dobrogosta Krasińskiego w Warszawie, dołą-
czony do jego testamentu z r. 1713 (rkp. Bibl. Ord. Krasińskich
nr 4248), b) na s. 36—62 inwentarz pałacu z r. 1763, a właściwie
z r. 1765, jak to sprostował P. Bohdziewicz, c) na s. 63—70
wyciąg z księgi rachunkowej Jana Dobrogosta Krasińskiego
(rkp. 4258).
117
PAŁAC KRASIŃSKICH W WARSZAWIE (1677—1699)*
Pałac Krasińskich w Warszawie, jedno z naj-
wybitniejszych dzieł architektury nowożytnej
w Polsce, często omawiany w pracach o tematyce
ogólniejszej, nie doczekał się dotąd, z wyjątkiem
dekoracji rzeźbiarskiej, szerszego, bardziej wy-
czerpującego opracowania.
Drobne artykuły i rozprawki poświęcone wy-
łącznie tej budowli, rozproszone po różnych czaso-
pismach z zeszłego stulecia, miały charakter popu-
larny i zajmowały się przede wszystkim dziejami
pałacu oraz ich stroną obyczajową1. Prace te, oparte
na niewielkiej ilości źródeł, często nieumiejętnie
lub wprost mylnie interpretowanych, nie rozwiązały
tak podstawowych problemów jak datowanie i autor-
stwo budowli.
Szerszą podstawę źródłową przyniosły dopiero
* Praca niniejsza, pisana pod kierunkiem prof. dra Adama
Bochnaka i przyjęta jako doktorska na Uniwersytecie Jagiel-
lońskim, była referowana w dniu 10 stycznia r. 1963 na posie-
dzeniu Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddziału PAN w Kra-
kowie.
1 Są to przede wszystkim: anonimowa Wiadomość histo-
ryczna o pałacu rządowym w Warszawie zwanym Krasińskich
(Kalendarzyk Polityczny na rok 1842, wyd. przez F. Radzi-
szewskiego X, 1842, s. 35—44). — F. M. Sobieszczański,
Pochodzenie nazwisk pałaców, kamienic, placów i ogrodów
«> mieście Warszawie (odb. z Kalendarza Ungra za rok 1857,
S- 3—4). — Tenże, Opis historyczny niektórych gmachów war-
szawskich. Historia domów rządowych stojących przy placu zwa-
nym Krasińskich (Dziennik Warszawski VIII, 1871, nr 173
i 174). — Tenże, Pałac zwany Krasińskich przy ulicy Długiej
(Jana Jaworskiego Kalendarz Ilustrowany na rok 1872, Warsza-
wa 1871, s. 98—101). — A. Wleinert], Gmach Senatu (Kłosy
XXII, 1876, nr 571 z dn. 27. V, s. 361). — Tenże, Pałac Kra-
badania Ignacego Baranowskiego, który opubliko-
wał najważniejsze materiały archiwalne dotyczące
pałacu, przechowywane wówczas w Bibliotece Ordy-
nacji Krasińskich w Warszawie2. Wstęp, którym
autor opatrzył swoją publikację, nie wniósł wprawdzie
wiele nowego do poznania historii dzieła, niemniej
jednak praca Baranowskiego zachowała do dziś
znaczenie podstawowego źródła, ponieważ opu-
blikowane w niej materiały uległy zniszczeniu
w czasie ostatniej wojny.
Dla poznania autorstwa budowli bardzo cenne
okazało się odkrycie na kilka lat przed wojną zbioru
rysunków architekta Tylmana z Gameren. Kilka-
naście rysunków z tego zbioru łączy się bowiem
niewąpliwie z pałacem Krasińskich. Rysunki te
zostały jedynie sumarycznie opublikowane przez
sińskich w Warszawie przy ulicy Długiej (Tygodnik Ilustrowany
VII, 1879, nr 158 z dn. 4. I, s. 11—14). — J. Bartoszewicz,
Kronika pałacu Krasińskich w Warszawie (Dzieła VIII, Studia
historyczne i literackie I, Kraków 1880, s. 306—348). — Do
tej grupy studiów zaliczyć należy także powstałą znacznie
później pracę A. Kraushara, Dawne pałace warszawskie. Pa-
łace: Rzeczypospolitej, Kazimierzowski, Radziwiłłowski i Błę-
kitny. Zarysy historyczno-obyczajowe, Poznań 1925, s. 7—22.
2 J. T. Baranowski, Inwentarze pałacu Krasińskich później
Rzeczypospolitej. Coliectanea Biblioteki Ordynacji hr. Krasiń-
skich, Warszawa 1910, gdzie opublikowane zostały następu-
jące materiały: a) na s. 3—35 spis ruchomości znajdujących się
w pałacu Jana Dobrogosta Krasińskiego w Warszawie, dołą-
czony do jego testamentu z r. 1713 (rkp. Bibl. Ord. Krasińskich
nr 4248), b) na s. 36—62 inwentarz pałacu z r. 1763, a właściwie
z r. 1765, jak to sprostował P. Bohdziewicz, c) na s. 63—70
wyciąg z księgi rachunkowej Jana Dobrogosta Krasińskiego
(rkp. 4258).
117