DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.2602#0032
15
rentiuim, & ciuilibuu: nune de ei dit& primb de iure naturali.
GI Vs Vs naturale eſt Totus iſte tit diuiditur in quinque partes.
Ei pouit de iure oarurai ſ Secuodo de lure genti
ciuili. JTertiô ponit vnam diuiſioné iuris ciuilis. Quart
rediens ad ius ciuile & naturale, ponit vnam differentiam inter
ipſa iura. J Vltimô po-
nit circa quæ verſatur
ius ciuile. Secunda ibi;
IIus autem ciuile. Tertia
ibi; Conſtat autẽ. Quarta
ibi; Sed naturalia. Quin-
ta ibi; Omne autem. Et
hoc principium etiam
diuiditur in tres partes.
Primô ponit definitio-
nem iuris naturalis. Se-
cund declarat illam.
Tertiô probat per effe-
ctum Secunda ibi; Nam
ius. Tertia ibi; Hine deſ-
JAiis, con¬ cendit. CAS VS. Qui-
Agati. dam ſcholaris rudis ac-
ceſſit ad principem Iuſtinianum, & coram co talem propoſuit
queſtionem: Domine Imperator, dicite mihi, quid eſt ius natu-
rale? Imperator reſpondit ei:lus naturale eſt quoddam ius, quo
iure omnia animalia ſunt inſtructa, & perita à natura. i à Deo.
Vel ius naturale eſt quoddam ius, quo iure, natura.i. Deus om-
nia animalia inſtruxit, & docuit. & in idem per omnia recidit
hc poſitio caſus cum prima. Bene dico, omnia animalia: quia
non ſolum habet locum in hominibus:ſed in omnibus anima-
libus: ſiue in cœlo. i.in aëre naſcantur, vt aues:ſiue in terta, vt
alia animaliaſiue in aqua naſcantur, vt piſces. Videmus enim
id eſt, videre poſſumus, omnia animalia, nedum homines, eſſe
perita iuris naturalis. hoc dicit vſque ad verſi. Hinc deſcendit.
in quo ponuntur duo, vel tria exempla de hoc iure naturali.
Mouetur enim maſculus ad coniungendú ſe fœmellæ: vel vir
ad coniungendum ſe fœmin: quæ coniunctio vocatur matri
monium, ſecundûm iura ciuilia. Secundûm exemplum eſt tale:
Iure iſto naturali mouetur homo, & fœmina ad procreandos,
& nutriendos liberos:id eſt filios. Nam iſto iure naturali mo-
uentur homines, & fœminæ ad commiſcendum ſe ad inuicem,
quam coniunctionem faciunt ideô, vt liberos procreent, & eiſ-
dem liberis procreatis mouentur codem iure naturali ad coſ-
dem liberos alendos, & nutriendos. Fran de Ar.
a Ius naturale. Ius in bruta non cadit: nam nec iniuria cadit:
l. jffſi quadr pau, feciſſe dis. denique vt rationis;ita & iuris bruta
expertia ſunt. At quæ bruta faciunt incitatione naturali, ea ſi
homines ratione faciant, iure naturali faciunt. Qu bruta non
faciunt, ea ſi omnes homines ratione faciunt, iure gentium fa-
ciunt:quod & ipſum naturale ius dicitur, & bonum, & quum,
& naturalis quitas, & naturalis ratio, & lex naturalis, & na
tura. Qua non omnes, ſed quadam hominum congregata in
vnum locum multitudo vtilitatis publicæ cauſa facit, ca fiunt
iure ciuili. CVIAC.
Vs naturale eſt,
quod natura tom-
nia animalia do-
, Cuit. Nam ius ?
iſtud non huma-
ni generis proprium eſt, ſed
omnium animalium, quæ in
cœlod, qu in terra, quæ in
mari f naſcuntur.
Hine g deſcendit maris h,
atque fœminæ coniunctioii*,
Inſtitutionum Imperialium Liber j.
A
l J aatrimoniun id eſt, effectum matrimoni, S Et ſie n.
quod a mattimonium quo b ad originem eſt de iure natunt,
cde Deovt hie dicitut. De iure gentium etian diei pouti?
ab eo receptum eſt. De iure ciuiſl etià dici poteſt nua clt uia introdudui.
ſt, quia fe
21........-i......T vrEIt, quia formam renatan u¬
i adiunxit & ſolennitatem, ſecundin Ao ur pate jde nup iun aad e¬
le nupt. tu & ciuii.
per totum tit cum dicit, bVel aiter ſe-
a quarunda nuptis ab unlum loan.
ſtintre neceſe et e tes ie puen
ſde ri nup per torun. de fint netni
vnde debet dici de iure lerels ques
ciuili: v fffle
ure lle tenétur,
atio naratue?
are l’is u ia ditaut.
r10. Intelige hoc ni¬ uooiun
i quoad prohibitio. ſuon quo a
nem graduum linez conſeutia
aſen lentis, vel de t umii ea
ſcendentis, vel eriam p’fie
aulaeeals ſe
aut quia dititur de accipiendun
iure diuino, cap. literas. ſit um nõeer
s ſane, verſ opinioni & plitet Anſ
sſequ, extra e rextitur id Adeu
ſpo. JItem quo ad formam verborum eſt de iure canonieo nnoua
Sed quo ad’inſtinctum coniunctionis, ſeu cuſan finaleſt at
conſeruationem indiuidui, eſt de iure naturali, ſecurdi l’, de iaſi
Chriſt. Por hic. talis, à iure
l Hinc liberorum procreatio. Nam Deus operatur ad liberorum ’iium diſtin.
procreationem, & naturalis inſtinctus. uiur, quo
m J Et educatio Nam hoc d iure, ſe naturali mouetur parens ad l’ Popu-
educationé fiſiorum ſuorum potius quam alienori: oi r onde d’uliis
Iitenriſeripn burud iſfez ad hoc eris reneuur paresnit pruſe
ſit inſufficiés:vv f-de liagn lſi quis Sſed & ſi filius & denique.
n Catera ſcilicet, animalia prater homines.
oJIſtius iuris ſnaturalis, de quo loquimur. Ex eo enim quôd
auis volat, piſcis natat, gallina oua calefacit,
iure naturali.
8 Peritia. Malim, perita: niſi ſic exponamus, pro iſtius iuris
peritis haberi CvrAC.
(lus autem) Diuiditur in tres partes. S Primô ponit dictum q na pater
bimembre. J Secundô ponit exemplum primi mebri. Tertiô cogiur iure
ponit exemplum ſecundi membri. Secunda ibi Nam quod. Ter ciuili alere li-
tia ibi, Quod ve. Casvs. Quidam ſcholaris acceſſit ad prin oooisde-
cipem, & talem propoſuit quaeſtionem Domine Imperatot di Spul ſeri-
cite mihi, que differentia eſtinter ius gentium, & ius ciuile: & Cato.
ideô quaero quia volo vnum ius ab alio ſeire diſcernere. Im-
perator reſpondit: Amice, dico tibi, quod omnes populi, qui v¬
tuntur iure ſcripto, & iure non ſcriptopro parte vtuntur ſuo
proprio iure, ſc.ciuili, & pro parte vtuntur iure communi om-
nium hominum.J Secundô dicit ſcholaris: Domine Imperator,
vos loquimini ſic obſcure, quod non intelligo vos. S Quid eſt
hoc dicere, quôd omnes populi, qui vtuntur iure ſcripto, & iure
nõ ſcripto, pro parte vtuntur ſuo proprio iure, & pro parte vtu-
tur iure communi omnium hominum? Dicit Imperator: Quod
dixi tibi, quod vtuntur pro parte ſuo proprio iure, ſicintellige,
imonia
quam nos r matrimonium l ap-
pellamus: hinc liberorum pro-
creatiol, & educatio. . Vide-
mus enim cetera quoque
animalia iſtius iuris e peritia
cenſeri p.
lQuod quaque ciuitas ſibi ius ſta-
tuit, ius ciuile dicitur, quaſi ipſius
ciuitatis peculiare: quod ver ra-
tionis iudicio ab omni populo cu-
ſtoditur, ius gentium vocatur.
1. J Ius autem ciuile , vel
conſidereur
inſpecoonatu.
r2 inſtinft,
eſt de iure na-
turali:ſi prout
mouentur iſto eſt redaba a
neceſſitate,
eſt d iue ci
uili. l i quià
ui ſfil u
aHe non eſt a J Ius naturale eſt, quod natura. i. Deus?.J & nominatiue, &
legis intentior ablatiué poteſt legi: ſic S.titujjSj. SEt nota quia bquatuort
& natura he modis ius naturale ponitur.1. Quandõque pro iure gentium:
accipiut Pl ur jadere. diui ſingulorum.2. Quandbque pro iure pactorum.
titute inl & ſie pro iu pratorio: vrſfde pact lj,. Quandoque pro eius
Bart. Nico Fab. contrario, ſeilic pro co, quod reſcindit pacta: vt in reſtitutione
& Placen. minorumevt ffde minoribuslj Quandéque pro inſtinctu na-
bIus naturale turæ: vt hic, & ff cod. l. j-S-ius autem naturale. Sed ſecundûm
uot modis cano ius naturale dicitur, quod in lege Moſaicat, vel in Euãge-
tolacent la& lio continetur: vin prine Decrer. SEtiſtud (quodl hie eſt no-
Torcius ponit minatiui caſus, quando hac dictiõ (natura l eſt ablatiui caſus:
quinque, quos & econtrà eſt accuſatiui, quando (natura) eſt nominatiui, &
hic vide. tune dic. natura id eſt, Deus. ADDIT I0. Die ſecundûm Por.
d Hoe tet quõd hoc relatiuumſquodlerit accuſatiui caſus, & verbum(na-
m ratrſe turalerit nominatiui. Nam hoc verbum ldocuitl in textu po-
cs in myûi- ſitum poteſt regere duos aceuſatiuos diuerſos: vt in glo ordina.
cis, ſeufigura- in l ſucceſſores Cod ad leg. Fal & habetur in l.aam, quam. Cod. de
iuis: quia illa fideicommiſſ-
ſunt uaib i an ius. bene dico omnia animalia. Nam ius iſtud, &e n6
le aaeunen ſolum eſt hominum ſed commune omniu animali. Acevzs.
cJ Humani. id eſt, hominum.
d In cœlo. id eſt, in aëre: vt aues, quæ in arboribus, & aëre
naſeuntur u ifria de run duirs apud.
e JIn terra. vt feræ beſti, qua in ſuis luſtris, id eſt, latibulis
naſcuntur: & etiam qudam aues.
fJ In mari. vt piſces. idem dico & ſi in qualibet alia aqua na-
ſcantur. ACCVRs.
g Hine. id eſt, ab hoc iure naturali. ſ. Deo. qui primô Adam
Euæ coniunxit, & in paradiſo deliciarum poſuit. AccvRs.
h Maris. id eſt, maſculi.
i Coniunctio. ſ animori, non corpor:vt ff-de reg. iurl nuplias.
ADDIT1O. S Eſt tamen differentia ſecundum Ang quia ſecuto
ſolo conſenſu poſſibilis eſt ſeparatio per ingreſſum monaſterij:
vt Cdde epiſi& clel Deo nobis circa prin. & in decretalib. c.ex pu-
blico. de conuerſconiugat. ſecùs autem ſecuta carnali copula.
quod ius, quod ſibi facit quilibet populus, illud eſt ius proptiú
illius populi, vel ciuitatis:id eſt, appellatur ius ciuile. i ius pro-
priu illius ciuitatis: puta ſtatut. municipalia, qua in ſingulis ci-
uitatibus fiunt. JTertiô dicit lmperator, quod illud ius, que
vtuntur omnes gentes de mundo naturali ratione, id eſt, diſcre-
tione eſt inductumappellaturque ius gentium: id eſt ius,que
omnes gentes de mido vruntur Et ſic nmodô aperta eſt dif-
ferentia inter ius gentium, & ciuile: quia ius ciuile eſt propriu
cuiuſque ciuitatis:ius verô gentium eſt commune omnibus.
5 Quartô dicit Iuſtinianus: Non ſolum quida alij populi v¬
tútur pro parte iure proprioi ciuili: & pro parte iure commu-
ni omnium hominu, i.iure gentium, ſed etiam populus Roma-
nus hoc facit:quia pro parte vritur ſuo iure, i ſuis propris ſta-
tutis: & pro parte vtitur iure communi omnium hominu idel
gentium.S Quintô reſpondet Imperator cuidam tacit obie-
cioni, quia poſſent aliqui dicere: Domine Imperat. vos feciſtis
mentionem nunc de iure gentium, & ciuili, dicatis de natura ¬
triuſque iuris Dicit Imperator, excuſando ſe Ego hoc dicam in
competenti loco ſin S pen vbi dicit, quodius gentiu eſt immu
tabile, & ius ciuile mutabile, ſecudum expoſitionem iſtius fvel
alio modo intellige iſtã quintam particulamvt in glque inei-
pit ſi Iura gentiu Et hoe torum in prima parte principalin ſe-
cunda parte aſſignat Iuſtin. ſecundam differentiã inter ius gen-
tiũ, & ius ciuile, quæ ſecunda pars continet quatuor partes:vtS.
dixit. Quamuis ius gentiumnon habeat denominationem al
aliqua ciuitate quia non dieitur ius gentiun Romanorumvel
ius gentiu Donon tamen ius ciuile habet denonmiatont apà
ea ciuitate, in qua factum eſtevt ecce ſtatuta,qua fiebant apur
ciuitatenm Athenarum per ſuos ſapientes ſe Solonisdrat.
nem, poſſunt dici ius ciuile Athenienſiu. J Secundo adducit ſi-
mile ſe quod ſtatuta facta Rome poſſunt dici ius ciuile Roma-
noru vel ius ciuile Quiriturquia omani appelabatut ei
tes à quodan rege corun qui Quirinus appelabaturEe
dicit, Sed quid dicemus, ſi ſimpliciter dicatur ius ciuile, neea
Enie in na factum eſt illud ius, de quo iure
datur nomen ciuitatis in qua factum eſt illudi,, igemus?
rentiuim, & ciuilibuu: nune de ei dit& primb de iure naturali.
GI Vs Vs naturale eſt Totus iſte tit diuiditur in quinque partes.
Ei pouit de iure oarurai ſ Secuodo de lure genti
ciuili. JTertiô ponit vnam diuiſioné iuris ciuilis. Quart
rediens ad ius ciuile & naturale, ponit vnam differentiam inter
ipſa iura. J Vltimô po-
nit circa quæ verſatur
ius ciuile. Secunda ibi;
IIus autem ciuile. Tertia
ibi; Conſtat autẽ. Quarta
ibi; Sed naturalia. Quin-
ta ibi; Omne autem. Et
hoc principium etiam
diuiditur in tres partes.
Primô ponit definitio-
nem iuris naturalis. Se-
cund declarat illam.
Tertiô probat per effe-
ctum Secunda ibi; Nam
ius. Tertia ibi; Hine deſ-
JAiis, con¬ cendit. CAS VS. Qui-
Agati. dam ſcholaris rudis ac-
ceſſit ad principem Iuſtinianum, & coram co talem propoſuit
queſtionem: Domine Imperator, dicite mihi, quid eſt ius natu-
rale? Imperator reſpondit ei:lus naturale eſt quoddam ius, quo
iure omnia animalia ſunt inſtructa, & perita à natura. i à Deo.
Vel ius naturale eſt quoddam ius, quo iure, natura.i. Deus om-
nia animalia inſtruxit, & docuit. & in idem per omnia recidit
hc poſitio caſus cum prima. Bene dico, omnia animalia: quia
non ſolum habet locum in hominibus:ſed in omnibus anima-
libus: ſiue in cœlo. i.in aëre naſcantur, vt aues:ſiue in terta, vt
alia animaliaſiue in aqua naſcantur, vt piſces. Videmus enim
id eſt, videre poſſumus, omnia animalia, nedum homines, eſſe
perita iuris naturalis. hoc dicit vſque ad verſi. Hinc deſcendit.
in quo ponuntur duo, vel tria exempla de hoc iure naturali.
Mouetur enim maſculus ad coniungendú ſe fœmellæ: vel vir
ad coniungendum ſe fœmin: quæ coniunctio vocatur matri
monium, ſecundûm iura ciuilia. Secundûm exemplum eſt tale:
Iure iſto naturali mouetur homo, & fœmina ad procreandos,
& nutriendos liberos:id eſt filios. Nam iſto iure naturali mo-
uentur homines, & fœminæ ad commiſcendum ſe ad inuicem,
quam coniunctionem faciunt ideô, vt liberos procreent, & eiſ-
dem liberis procreatis mouentur codem iure naturali ad coſ-
dem liberos alendos, & nutriendos. Fran de Ar.
a Ius naturale. Ius in bruta non cadit: nam nec iniuria cadit:
l. jffſi quadr pau, feciſſe dis. denique vt rationis;ita & iuris bruta
expertia ſunt. At quæ bruta faciunt incitatione naturali, ea ſi
homines ratione faciant, iure naturali faciunt. Qu bruta non
faciunt, ea ſi omnes homines ratione faciunt, iure gentium fa-
ciunt:quod & ipſum naturale ius dicitur, & bonum, & quum,
& naturalis quitas, & naturalis ratio, & lex naturalis, & na
tura. Qua non omnes, ſed quadam hominum congregata in
vnum locum multitudo vtilitatis publicæ cauſa facit, ca fiunt
iure ciuili. CVIAC.
Vs naturale eſt,
quod natura tom-
nia animalia do-
, Cuit. Nam ius ?
iſtud non huma-
ni generis proprium eſt, ſed
omnium animalium, quæ in
cœlod, qu in terra, quæ in
mari f naſcuntur.
Hine g deſcendit maris h,
atque fœminæ coniunctioii*,
Inſtitutionum Imperialium Liber j.
A
l J aatrimoniun id eſt, effectum matrimoni, S Et ſie n.
quod a mattimonium quo b ad originem eſt de iure natunt,
cde Deovt hie dicitut. De iure gentium etian diei pouti?
ab eo receptum eſt. De iure ciuiſl etià dici poteſt nua clt uia introdudui.
ſt, quia fe
21........-i......T vrEIt, quia formam renatan u¬
i adiunxit & ſolennitatem, ſecundin Ao ur pate jde nup iun aad e¬
le nupt. tu & ciuii.
per totum tit cum dicit, bVel aiter ſe-
a quarunda nuptis ab unlum loan.
ſtintre neceſe et e tes ie puen
ſde ri nup per torun. de fint netni
vnde debet dici de iure lerels ques
ciuili: v fffle
ure lle tenétur,
atio naratue?
are l’is u ia ditaut.
r10. Intelige hoc ni¬ uooiun
i quoad prohibitio. ſuon quo a
nem graduum linez conſeutia
aſen lentis, vel de t umii ea
ſcendentis, vel eriam p’fie
aulaeeals ſe
aut quia dititur de accipiendun
iure diuino, cap. literas. ſit um nõeer
s ſane, verſ opinioni & plitet Anſ
sſequ, extra e rextitur id Adeu
ſpo. JItem quo ad formam verborum eſt de iure canonieo nnoua
Sed quo ad’inſtinctum coniunctionis, ſeu cuſan finaleſt at
conſeruationem indiuidui, eſt de iure naturali, ſecurdi l’, de iaſi
Chriſt. Por hic. talis, à iure
l Hinc liberorum procreatio. Nam Deus operatur ad liberorum ’iium diſtin.
procreationem, & naturalis inſtinctus. uiur, quo
m J Et educatio Nam hoc d iure, ſe naturali mouetur parens ad l’ Popu-
educationé fiſiorum ſuorum potius quam alienori: oi r onde d’uliis
Iitenriſeripn burud iſfez ad hoc eris reneuur paresnit pruſe
ſit inſufficiés:vv f-de liagn lſi quis Sſed & ſi filius & denique.
n Catera ſcilicet, animalia prater homines.
oJIſtius iuris ſnaturalis, de quo loquimur. Ex eo enim quôd
auis volat, piſcis natat, gallina oua calefacit,
iure naturali.
8 Peritia. Malim, perita: niſi ſic exponamus, pro iſtius iuris
peritis haberi CvrAC.
(lus autem) Diuiditur in tres partes. S Primô ponit dictum q na pater
bimembre. J Secundô ponit exemplum primi mebri. Tertiô cogiur iure
ponit exemplum ſecundi membri. Secunda ibi Nam quod. Ter ciuili alere li-
tia ibi, Quod ve. Casvs. Quidam ſcholaris acceſſit ad prin oooisde-
cipem, & talem propoſuit quaeſtionem Domine Imperatot di Spul ſeri-
cite mihi, que differentia eſtinter ius gentium, & ius ciuile: & Cato.
ideô quaero quia volo vnum ius ab alio ſeire diſcernere. Im-
perator reſpondit: Amice, dico tibi, quod omnes populi, qui v¬
tuntur iure ſcripto, & iure non ſcriptopro parte vtuntur ſuo
proprio iure, ſc.ciuili, & pro parte vtuntur iure communi om-
nium hominum.J Secundô dicit ſcholaris: Domine Imperator,
vos loquimini ſic obſcure, quod non intelligo vos. S Quid eſt
hoc dicere, quôd omnes populi, qui vtuntur iure ſcripto, & iure
nõ ſcripto, pro parte vtuntur ſuo proprio iure, & pro parte vtu-
tur iure communi omnium hominum? Dicit Imperator: Quod
dixi tibi, quod vtuntur pro parte ſuo proprio iure, ſicintellige,
imonia
quam nos r matrimonium l ap-
pellamus: hinc liberorum pro-
creatiol, & educatio. . Vide-
mus enim cetera quoque
animalia iſtius iuris e peritia
cenſeri p.
lQuod quaque ciuitas ſibi ius ſta-
tuit, ius ciuile dicitur, quaſi ipſius
ciuitatis peculiare: quod ver ra-
tionis iudicio ab omni populo cu-
ſtoditur, ius gentium vocatur.
1. J Ius autem ciuile , vel
conſidereur
inſpecoonatu.
r2 inſtinft,
eſt de iure na-
turali:ſi prout
mouentur iſto eſt redaba a
neceſſitate,
eſt d iue ci
uili. l i quià
ui ſfil u
aHe non eſt a J Ius naturale eſt, quod natura. i. Deus?.J & nominatiue, &
legis intentior ablatiué poteſt legi: ſic S.titujjSj. SEt nota quia bquatuort
& natura he modis ius naturale ponitur.1. Quandõque pro iure gentium:
accipiut Pl ur jadere. diui ſingulorum.2. Quandbque pro iure pactorum.
titute inl & ſie pro iu pratorio: vrſfde pact lj,. Quandoque pro eius
Bart. Nico Fab. contrario, ſeilic pro co, quod reſcindit pacta: vt in reſtitutione
& Placen. minorumevt ffde minoribuslj Quandéque pro inſtinctu na-
bIus naturale turæ: vt hic, & ff cod. l. j-S-ius autem naturale. Sed ſecundûm
uot modis cano ius naturale dicitur, quod in lege Moſaicat, vel in Euãge-
tolacent la& lio continetur: vin prine Decrer. SEtiſtud (quodl hie eſt no-
Torcius ponit minatiui caſus, quando hac dictiõ (natura l eſt ablatiui caſus:
quinque, quos & econtrà eſt accuſatiui, quando (natura) eſt nominatiui, &
hic vide. tune dic. natura id eſt, Deus. ADDIT I0. Die ſecundûm Por.
d Hoe tet quõd hoc relatiuumſquodlerit accuſatiui caſus, & verbum(na-
m ratrſe turalerit nominatiui. Nam hoc verbum ldocuitl in textu po-
cs in myûi- ſitum poteſt regere duos aceuſatiuos diuerſos: vt in glo ordina.
cis, ſeufigura- in l ſucceſſores Cod ad leg. Fal & habetur in l.aam, quam. Cod. de
iuis: quia illa fideicommiſſ-
ſunt uaib i an ius. bene dico omnia animalia. Nam ius iſtud, &e n6
le aaeunen ſolum eſt hominum ſed commune omniu animali. Acevzs.
cJ Humani. id eſt, hominum.
d In cœlo. id eſt, in aëre: vt aues, quæ in arboribus, & aëre
naſeuntur u ifria de run duirs apud.
e JIn terra. vt feræ beſti, qua in ſuis luſtris, id eſt, latibulis
naſcuntur: & etiam qudam aues.
fJ In mari. vt piſces. idem dico & ſi in qualibet alia aqua na-
ſcantur. ACCVRs.
g Hine. id eſt, ab hoc iure naturali. ſ. Deo. qui primô Adam
Euæ coniunxit, & in paradiſo deliciarum poſuit. AccvRs.
h Maris. id eſt, maſculi.
i Coniunctio. ſ animori, non corpor:vt ff-de reg. iurl nuplias.
ADDIT1O. S Eſt tamen differentia ſecundum Ang quia ſecuto
ſolo conſenſu poſſibilis eſt ſeparatio per ingreſſum monaſterij:
vt Cdde epiſi& clel Deo nobis circa prin. & in decretalib. c.ex pu-
blico. de conuerſconiugat. ſecùs autem ſecuta carnali copula.
quod ius, quod ſibi facit quilibet populus, illud eſt ius proptiú
illius populi, vel ciuitatis:id eſt, appellatur ius ciuile. i ius pro-
priu illius ciuitatis: puta ſtatut. municipalia, qua in ſingulis ci-
uitatibus fiunt. JTertiô dicit lmperator, quod illud ius, que
vtuntur omnes gentes de mundo naturali ratione, id eſt, diſcre-
tione eſt inductumappellaturque ius gentium: id eſt ius,que
omnes gentes de mido vruntur Et ſic nmodô aperta eſt dif-
ferentia inter ius gentium, & ciuile: quia ius ciuile eſt propriu
cuiuſque ciuitatis:ius verô gentium eſt commune omnibus.
5 Quartô dicit Iuſtinianus: Non ſolum quida alij populi v¬
tútur pro parte iure proprioi ciuili: & pro parte iure commu-
ni omnium hominu, i.iure gentium, ſed etiam populus Roma-
nus hoc facit:quia pro parte vritur ſuo iure, i ſuis propris ſta-
tutis: & pro parte vtitur iure communi omnium hominu idel
gentium.S Quintô reſpondet Imperator cuidam tacit obie-
cioni, quia poſſent aliqui dicere: Domine Imperat. vos feciſtis
mentionem nunc de iure gentium, & ciuili, dicatis de natura ¬
triuſque iuris Dicit Imperator, excuſando ſe Ego hoc dicam in
competenti loco ſin S pen vbi dicit, quodius gentiu eſt immu
tabile, & ius ciuile mutabile, ſecudum expoſitionem iſtius fvel
alio modo intellige iſtã quintam particulamvt in glque inei-
pit ſi Iura gentiu Et hoe torum in prima parte principalin ſe-
cunda parte aſſignat Iuſtin. ſecundam differentiã inter ius gen-
tiũ, & ius ciuile, quæ ſecunda pars continet quatuor partes:vtS.
dixit. Quamuis ius gentiumnon habeat denominationem al
aliqua ciuitate quia non dieitur ius gentiun Romanorumvel
ius gentiu Donon tamen ius ciuile habet denonmiatont apà
ea ciuitate, in qua factum eſtevt ecce ſtatuta,qua fiebant apur
ciuitatenm Athenarum per ſuos ſapientes ſe Solonisdrat.
nem, poſſunt dici ius ciuile Athenienſiu. J Secundo adducit ſi-
mile ſe quod ſtatuta facta Rome poſſunt dici ius ciuile Roma-
noru vel ius ciuile Quiriturquia omani appelabatut ei
tes à quodan rege corun qui Quirinus appelabaturEe
dicit, Sed quid dicemus, ſi ſimpliciter dicatur ius ciuile, neea
Enie in na factum eſt illud ius, de quo iure
datur nomen ciuitatis in qua factum eſt illudi,, igemus?