DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.2602#0192
335 Inſtitutionum Imperialium Liber iij. 336
a Ius patronu a J Rpleatur. Prater * hoc ius ſuccedendi, eſt & aliud ius pa
us in quibus tonatus:ſcilicet vt non vocetur ab eo in ius ſine veniar G.de
conſiſtat.
in ius vocan.lij.3. Item vt alat eum: vt ffde libeagn. lſi quis à
ibris uant emn at u pein aſionen vvel ertepioremc
tra eum non proponatvt
S. aduerſus. & ff de ob-
ſe. l. honori. & l. parens.
5. Item vt poſſit eum
n ſeruitutem reuo-
care: vt in Authen. vt
lber de catero..j. coll-vj.
6. Item vr vbi eum in-
uenerit, faciat ei reue-
rentiam: ve ff-de in ius
vocando. l. generaliter.
5 Et hac iura multis
modis perduntur. 1. Pri-
mô, ſi parronus remiſe-
rit: ue in Authentie. vt
liber. de catero. S. illud.
e Die hoc ve coll. vj. 2. Item ſi com-
rum, quod ad pulit libertum iurare,
ius ſuccede ne accipiat vxorem, vel
ne raien rer libertam ne nubatvuſ-
ius reuerenti de iure patre. l. qui con-
uãuis remi- tra legem. & l adigere.
ſerit ius patre 3. Item ſi denegat ei
nauz d et ad alimenta: veſf de boul-
iuria non ver. ber. l. ſi patronus non a¬
bali, ſed illata luerit. 4. Item propter
in perſonam tertr partis conceſſio-
tantumporeſt nem: ve hie, & ff de
tran eo t bonis lber. l ttiam.S.
uocare: totiens. 5. Item ſi alte-
uex in aſ. cde ruter corum relegatus
lber. & a lb. fuerit, vel deportatus:
Ang. vt ffde iure patrona. l.
ſiue. 6.Item ſi natalibus
reſtitutus eſt libertus:
vt ff. de bon. libert. l.
etiam. 5. j. 7. Item ſi
mercedem pro futuris
operis ab inuito liber-
to extorſit: vt ff. de
agno. libe. l. ſi qui. S. ſi
quis. 8. Item ſi libertus
domini mortem vin-
dicauerit: vt j de iure
patrona.l penult. 9. Item
ſi eum patronus capitis
accuſauerit: veff de bo-
nis liberto. l. qui cum
maiorj. reſpon. 10. Item
ſi non ſuis nummis
emptus eſt, vel à prin-
cipe factionem libe-
ram teſtamenti impe-
trauerit: ve ff de bonis
libert. otiam. S. ij AAc-
CVRS.
b Sine onere. ſic in
Authon. de hared. & Fal.
S. on autem. coll.j. A c¬
CVRSIVS.
c JLiberis. quibus dan-
tur aliàs legata etiam
rupto teſtamento per
contra tab. vt ff de leg.
re contra tab. hnc pſſ-
pe. lj.
d Praſtentur. Sed
eum filij ſint, quare non
excludunt patronum:
bius patrona-
us quibus ex
cauſis anitta-
ur.
de doli maliexceptio. l. apud Celſum.
repleaturt, ſi quando minus
tertia parte bonorum ſuorum
libertus, vel liberta eis relique-
rit: ita ſine onereP, vt nec li-
beris s liberti, libertave ex ea
parte legata, vel fideicommiſſa
praſtentur d: ſed ad cohre-
des corum hoc onus redudet.
Liberto non tantum patronus
ſuccedit:ſed etiã coniuncti ipſi pa-
trono vſque ad quintum gradum,
in capin tamen:& qui proximior
eſt patrono, prafertur. ARET.
Multis aliis caſibus f à nobis
in prfata conſtitutione cõgre-
gatis, quos neceſſarios eſſe ad
huiuſmodi diſpoſitionem iuris
perſpeximus: vt tã patroni pa-
tronquet, quâm liberi co-
rum, nécnon qui ex tranſuerſo
latere veniunt, vſque ad quintú
gradum l ad ſucceſſionem li-
bertorum, libertarumve vocen-
tur , ſicut ex ea conſtitutione
intelligendum eſt:vt ſi eiuſdem
patroni, vel patron, vel duoru,
duarumve, vel plurium a liberi
ſint, qui proximior eſt ad liber-
ti, vel libert vocetur ſucceſ-
ſionem: & in capital, non in
ſtirpes diuidatur ſucceſſioeodẽ
modo & in his qui ex tranſuer-
ſo latere veniunt P, ſeruando.
Pene e enim conſonantia iura
ingenuiratis, & libertinitatis in
ſucceſſionibus fecimus.
Differentia inter libertos eſt ho-
die ſublata: & ideà pradicta pro-
cedût in omnibus libertis: quia ho-
die omnis manumiſſus efficitur ci-
uis Romanus. ARET.
4.Sed hœc de his libertinis
hodie dicẽda ſunt, qui in ciuita-
tem Romanam peruenerunt :
cum nec ſint alij liberti: ſimul
& dedititiis & Latinis ſublatis
cum Latinorum legitime ſuc-
ceſſiones nullæ penitus erant:
quia licèt vt liberi vitam ſuam
peragebant: attamen ipſo vlti-
mo ſpiritu ſimul cum anima li-
bertatem amittebant: & quaſi
velir contradicere, illud pro ſe inducet, quôd non oi
cendentes ſui parris loco ſuccedunt: vt ſuprà, de hared.
mnes aſ-
inteſtato, S cum filuus, & in Auth. de hared a?
ADIT 10. Ilta glo. non procedit, duplici r.
quia hîe non aſſumitur perſona alterius, vt cum altero
ſeruorum, ita bona corum iure
quodammodo peculij, ex le-
ge lunia Norbana manumiſ-
ſores detinebant. Poſteà vero
ſenatuſconſulto Largiano cau-
tum fuerat, vt liberi manumiſ-
ſoris non nominatim exhœ-
redati facti, extraneis haredi-
bus corum r in bonis Latino-
rum praponerentur. Quibus?
etiam ſuperuenit diui Traiani
edictum, quod eundem homi-
nem, ſi inuito, vel ignorante
parrono ad ciuitatem Roma-
namt venire ex beneficio prin-
cipis feſtinabat, faciebat qui-
dem viuum ciuem Romanum,
Latinum verô morientem. Sed
noſtra conſtitutioneu propter
huiuſmodi conditionum vices,
& alias difficultates, cum ipſis
Latinis etiam legem Iuniam, &
ſenatuſconſultum Largianum,
& edictum diui Traiani in per-
peruum delerix cenſuimus; vt
omnes liberti ciuirate Romana
fruantur: & mirabili modo qui-
buſdam adiectionibus ipſas
vias que in Latinitatem duce-
bant, ad ciuitatem Romanam
capiendam tranſpoſuimus.
DE ASSIGNATIONE
libertorum.
TITVLVS IX,
Patrono duos, pluréſve liberos in
poteſtate habenti conceſßã eſt, liber-
i vniliberorũ aſſignare: per quã
aſſignationẽ is cui aſſignatur, ſolus
efficitur patronus, & ſucceſſor in
bonis liberti, aliis liberis prorſus
excluſis. quod ſi is, cui aſſignatie
facta fuit, ſine ſobole decedat, ad
cateros ius patronatus transertur.
Item emancipatione eius cui fuit
aſſignatus libertus, aſſignatio prius
fact euaneſcit.
N ſumma, quod ad
bona libertorum atti-
l ner, admonédi ſumus,
cellaix.
Primô;
pariter
ſuccedat. Secundô, quia
etiam in caſu vbi aſſu-
mitur, hoc non eſt vr-
que ininfinitun, vt per
Vocentur. per no-
tram conſtitutionem:
licét olim per bonoru
poſſeſſionem tanquam
ex familia vocarentur:
vt j. de bon. poſſ. S ſunt
autem. verſitul. quint
tanquam.
uſ Duarémve, vel plu-
rium. Vet cod, vel dua-
rum, pluriumve. CvIAe.
l In capita, cum eodé
gradu plures inuenian-
turalias parruus nepo-
tẽ ex fratre excludit; ve
f. de bo. liber. l. ſl liber.
tu praterito. S ſi libertus.
in fin. ACCVRS.
m Veniunt. ſcilicet
abipſis patronis.
atione.
n J Pene. Proprié triaa a Suceſio li-
oertinri, &
det pel u tuis l e ,
dum ſuccedunt, vt hie fert.
dicitur: aliàs vſque ad
decimum, vel ſextum:
vt S. de ſucceſſ cogna. 5.
fi. Item quia hic in ca-
pita ſuccedunt, vt hic
dicitur. alias non ita: ve
S. de haredi. que ab in-
teſtato. S. & quia pla-
cuit. alias oſt verſie. in .
cum filius. Item quia b Et eſt ratie
vnus patroni filius ex quia nſurcer-
ione ingenus
rum plures de.
ſcendentes ex
e. cone vno habentur
tradixerit: veffde bali- rt rnus: ſecis
in ſucceſſiont
liberti, vr hie:
fallit in pato.
, eav& pis Eccleſir;
S Peruenerunt. i. qui ur ineaimjlu-
fati ſunt plené liberi. res de iure pa-
cludit nepotes ex alte¬ ll
ro: quod non eſt ita in
ingenuis: licet M. con-
be. l. ſi libertus praterito.
S ſi liberus. & de legit.
tu.l. tutela. S ſi duoAéc.
p Quodammodo. non trona.
enim eſt vere peculium,
cûm ſint liberi: vt C. de
noffie. teſt. l. fin in fin.
q Nominatim. quid
hoc ſit, dic vt ſuprà, de
exhared. liber. S.j.
r Eorum. ſcilicet ma-
numiſſorum.
ſ Quibus. ſ. Latinis.
t J’d ciuitaum Re-
manam. ſcilicet vt ciuis
Romanus efficeretur,
impetrando ius aureo-
rum annulorum, vel
natales: quod inuito
patrono non eſt facien-
dum: vtff. de na. relij
in fi-& l pon. & fi-
ve ſuprà od cum verô maiores Reſpõdetur: hi filij erant ingra-
tiut ſuprà ao.S ſi vero.z Vel dic quôd hi liberti erãt nepotes, qui
& liberi dicuntur:vt ff ds verborum ſignificatio. libertorum. & cos
pracedit corum pater, & eis talia legata dabantur: vt ffde liboris
prateriti lj. S generaliter.
à Licet ſilijpa e Ad coharedes. Sed nunquid in ſolidum tenebuntur cohære-
troni, vt ſuc.
cedant liber-
u (Conſtiiutione. vt Cde Lati libor tol per totum. AccvRS.
xJ In perpetuum deleri. S Not. quôd quando d fit abrogati9
alicuius iuris, intelligitur eſſe perpetua: quia lex ſemper loqui à Aboyaie
tur, & eſt in riridi obſeruantia: vr lAAtriCEde haretAnp, onmis uiui-
V Quiliſddan adie tiomibus ſeilieerx, vel r- caſbur: bio, iaruiu
des Reſpon non vſial pir totunm. iie pepre.
les? Reſpon, non vr ffddelegij l. 5. fi & de vulgari ſubſtitu.. tua.
to, non ſitne tione l & ſi contra ,allesalii. lf. S. fi. & de vulgari ſubſtitu¬ DE ASSIGNATIONE LIBERTORVM.
ceſle vr ſin fJ Multis aliis caſibus. qui ſequuntur ſtatim.
naredles pur ts ’aran qi rs ildi daider lparom de
tris: debent h Liberi. vt ffade bonx lil
amen eſe ta n Libart Efd bir ffde b bs l bizr l ſipater erhuaredar. & lſax pa-
es, qui patti,; oue ad auintum cradum. M.....:-.i.2.
vel mtius ii Vſque ad quintum gradum. Nunquid filius trinepotis ip-
cedere poſint fius patroni, vel etiam ipſe trinepos admitretur? Videtur quod
Angel. non: quia hie dicit vſque ad quintum gradum: ſi quis tamen
cHac l non
eſt Accurſi.
eL. ſa e Cõtinuatie,
SupràS viſum eſt quemadmodum patroni, & corum liberi ſue¬ Cõtinu-
cdant liberis: verum quia liberti interdum conſueuerunt aſſignari
libortis patriporum, ide de hac aſſignatione ſubdit. Porcus.
N ſumma, quod.I Totus iſte tit, diulditur l in tres partes. t Duip
Primô, quod pater poreſt vni ex liberis libertum aſigaaex
a Ius patronu a J Rpleatur. Prater * hoc ius ſuccedendi, eſt & aliud ius pa
us in quibus tonatus:ſcilicet vt non vocetur ab eo in ius ſine veniar G.de
conſiſtat.
in ius vocan.lij.3. Item vt alat eum: vt ffde libeagn. lſi quis à
ibris uant emn at u pein aſionen vvel ertepioremc
tra eum non proponatvt
S. aduerſus. & ff de ob-
ſe. l. honori. & l. parens.
5. Item vt poſſit eum
n ſeruitutem reuo-
care: vt in Authen. vt
lber de catero..j. coll-vj.
6. Item vr vbi eum in-
uenerit, faciat ei reue-
rentiam: ve ff-de in ius
vocando. l. generaliter.
5 Et hac iura multis
modis perduntur. 1. Pri-
mô, ſi parronus remiſe-
rit: ue in Authentie. vt
liber. de catero. S. illud.
e Die hoc ve coll. vj. 2. Item ſi com-
rum, quod ad pulit libertum iurare,
ius ſuccede ne accipiat vxorem, vel
ne raien rer libertam ne nubatvuſ-
ius reuerenti de iure patre. l. qui con-
uãuis remi- tra legem. & l adigere.
ſerit ius patre 3. Item ſi denegat ei
nauz d et ad alimenta: veſf de boul-
iuria non ver. ber. l. ſi patronus non a¬
bali, ſed illata luerit. 4. Item propter
in perſonam tertr partis conceſſio-
tantumporeſt nem: ve hie, & ff de
tran eo t bonis lber. l ttiam.S.
uocare: totiens. 5. Item ſi alte-
uex in aſ. cde ruter corum relegatus
lber. & a lb. fuerit, vel deportatus:
Ang. vt ffde iure patrona. l.
ſiue. 6.Item ſi natalibus
reſtitutus eſt libertus:
vt ff. de bon. libert. l.
etiam. 5. j. 7. Item ſi
mercedem pro futuris
operis ab inuito liber-
to extorſit: vt ff. de
agno. libe. l. ſi qui. S. ſi
quis. 8. Item ſi libertus
domini mortem vin-
dicauerit: vt j de iure
patrona.l penult. 9. Item
ſi eum patronus capitis
accuſauerit: veff de bo-
nis liberto. l. qui cum
maiorj. reſpon. 10. Item
ſi non ſuis nummis
emptus eſt, vel à prin-
cipe factionem libe-
ram teſtamenti impe-
trauerit: ve ff de bonis
libert. otiam. S. ij AAc-
CVRS.
b Sine onere. ſic in
Authon. de hared. & Fal.
S. on autem. coll.j. A c¬
CVRSIVS.
c JLiberis. quibus dan-
tur aliàs legata etiam
rupto teſtamento per
contra tab. vt ff de leg.
re contra tab. hnc pſſ-
pe. lj.
d Praſtentur. Sed
eum filij ſint, quare non
excludunt patronum:
bius patrona-
us quibus ex
cauſis anitta-
ur.
de doli maliexceptio. l. apud Celſum.
repleaturt, ſi quando minus
tertia parte bonorum ſuorum
libertus, vel liberta eis relique-
rit: ita ſine onereP, vt nec li-
beris s liberti, libertave ex ea
parte legata, vel fideicommiſſa
praſtentur d: ſed ad cohre-
des corum hoc onus redudet.
Liberto non tantum patronus
ſuccedit:ſed etiã coniuncti ipſi pa-
trono vſque ad quintum gradum,
in capin tamen:& qui proximior
eſt patrono, prafertur. ARET.
Multis aliis caſibus f à nobis
in prfata conſtitutione cõgre-
gatis, quos neceſſarios eſſe ad
huiuſmodi diſpoſitionem iuris
perſpeximus: vt tã patroni pa-
tronquet, quâm liberi co-
rum, nécnon qui ex tranſuerſo
latere veniunt, vſque ad quintú
gradum l ad ſucceſſionem li-
bertorum, libertarumve vocen-
tur , ſicut ex ea conſtitutione
intelligendum eſt:vt ſi eiuſdem
patroni, vel patron, vel duoru,
duarumve, vel plurium a liberi
ſint, qui proximior eſt ad liber-
ti, vel libert vocetur ſucceſ-
ſionem: & in capital, non in
ſtirpes diuidatur ſucceſſioeodẽ
modo & in his qui ex tranſuer-
ſo latere veniunt P, ſeruando.
Pene e enim conſonantia iura
ingenuiratis, & libertinitatis in
ſucceſſionibus fecimus.
Differentia inter libertos eſt ho-
die ſublata: & ideà pradicta pro-
cedût in omnibus libertis: quia ho-
die omnis manumiſſus efficitur ci-
uis Romanus. ARET.
4.Sed hœc de his libertinis
hodie dicẽda ſunt, qui in ciuita-
tem Romanam peruenerunt :
cum nec ſint alij liberti: ſimul
& dedititiis & Latinis ſublatis
cum Latinorum legitime ſuc-
ceſſiones nullæ penitus erant:
quia licèt vt liberi vitam ſuam
peragebant: attamen ipſo vlti-
mo ſpiritu ſimul cum anima li-
bertatem amittebant: & quaſi
velir contradicere, illud pro ſe inducet, quôd non oi
cendentes ſui parris loco ſuccedunt: vt ſuprà, de hared.
mnes aſ-
inteſtato, S cum filuus, & in Auth. de hared a?
ADIT 10. Ilta glo. non procedit, duplici r.
quia hîe non aſſumitur perſona alterius, vt cum altero
ſeruorum, ita bona corum iure
quodammodo peculij, ex le-
ge lunia Norbana manumiſ-
ſores detinebant. Poſteà vero
ſenatuſconſulto Largiano cau-
tum fuerat, vt liberi manumiſ-
ſoris non nominatim exhœ-
redati facti, extraneis haredi-
bus corum r in bonis Latino-
rum praponerentur. Quibus?
etiam ſuperuenit diui Traiani
edictum, quod eundem homi-
nem, ſi inuito, vel ignorante
parrono ad ciuitatem Roma-
namt venire ex beneficio prin-
cipis feſtinabat, faciebat qui-
dem viuum ciuem Romanum,
Latinum verô morientem. Sed
noſtra conſtitutioneu propter
huiuſmodi conditionum vices,
& alias difficultates, cum ipſis
Latinis etiam legem Iuniam, &
ſenatuſconſultum Largianum,
& edictum diui Traiani in per-
peruum delerix cenſuimus; vt
omnes liberti ciuirate Romana
fruantur: & mirabili modo qui-
buſdam adiectionibus ipſas
vias que in Latinitatem duce-
bant, ad ciuitatem Romanam
capiendam tranſpoſuimus.
DE ASSIGNATIONE
libertorum.
TITVLVS IX,
Patrono duos, pluréſve liberos in
poteſtate habenti conceſßã eſt, liber-
i vniliberorũ aſſignare: per quã
aſſignationẽ is cui aſſignatur, ſolus
efficitur patronus, & ſucceſſor in
bonis liberti, aliis liberis prorſus
excluſis. quod ſi is, cui aſſignatie
facta fuit, ſine ſobole decedat, ad
cateros ius patronatus transertur.
Item emancipatione eius cui fuit
aſſignatus libertus, aſſignatio prius
fact euaneſcit.
N ſumma, quod ad
bona libertorum atti-
l ner, admonédi ſumus,
cellaix.
Primô;
pariter
ſuccedat. Secundô, quia
etiam in caſu vbi aſſu-
mitur, hoc non eſt vr-
que ininfinitun, vt per
Vocentur. per no-
tram conſtitutionem:
licét olim per bonoru
poſſeſſionem tanquam
ex familia vocarentur:
vt j. de bon. poſſ. S ſunt
autem. verſitul. quint
tanquam.
uſ Duarémve, vel plu-
rium. Vet cod, vel dua-
rum, pluriumve. CvIAe.
l In capita, cum eodé
gradu plures inuenian-
turalias parruus nepo-
tẽ ex fratre excludit; ve
f. de bo. liber. l. ſl liber.
tu praterito. S ſi libertus.
in fin. ACCVRS.
m Veniunt. ſcilicet
abipſis patronis.
atione.
n J Pene. Proprié triaa a Suceſio li-
oertinri, &
det pel u tuis l e ,
dum ſuccedunt, vt hie fert.
dicitur: aliàs vſque ad
decimum, vel ſextum:
vt S. de ſucceſſ cogna. 5.
fi. Item quia hic in ca-
pita ſuccedunt, vt hic
dicitur. alias non ita: ve
S. de haredi. que ab in-
teſtato. S. & quia pla-
cuit. alias oſt verſie. in .
cum filius. Item quia b Et eſt ratie
vnus patroni filius ex quia nſurcer-
ione ingenus
rum plures de.
ſcendentes ex
e. cone vno habentur
tradixerit: veffde bali- rt rnus: ſecis
in ſucceſſiont
liberti, vr hie:
fallit in pato.
, eav& pis Eccleſir;
S Peruenerunt. i. qui ur ineaimjlu-
fati ſunt plené liberi. res de iure pa-
cludit nepotes ex alte¬ ll
ro: quod non eſt ita in
ingenuis: licet M. con-
be. l. ſi libertus praterito.
S ſi liberus. & de legit.
tu.l. tutela. S ſi duoAéc.
p Quodammodo. non trona.
enim eſt vere peculium,
cûm ſint liberi: vt C. de
noffie. teſt. l. fin in fin.
q Nominatim. quid
hoc ſit, dic vt ſuprà, de
exhared. liber. S.j.
r Eorum. ſcilicet ma-
numiſſorum.
ſ Quibus. ſ. Latinis.
t J’d ciuitaum Re-
manam. ſcilicet vt ciuis
Romanus efficeretur,
impetrando ius aureo-
rum annulorum, vel
natales: quod inuito
patrono non eſt facien-
dum: vtff. de na. relij
in fi-& l pon. & fi-
ve ſuprà od cum verô maiores Reſpõdetur: hi filij erant ingra-
tiut ſuprà ao.S ſi vero.z Vel dic quôd hi liberti erãt nepotes, qui
& liberi dicuntur:vt ff ds verborum ſignificatio. libertorum. & cos
pracedit corum pater, & eis talia legata dabantur: vt ffde liboris
prateriti lj. S generaliter.
à Licet ſilijpa e Ad coharedes. Sed nunquid in ſolidum tenebuntur cohære-
troni, vt ſuc.
cedant liber-
u (Conſtiiutione. vt Cde Lati libor tol per totum. AccvRS.
xJ In perpetuum deleri. S Not. quôd quando d fit abrogati9
alicuius iuris, intelligitur eſſe perpetua: quia lex ſemper loqui à Aboyaie
tur, & eſt in riridi obſeruantia: vr lAAtriCEde haretAnp, onmis uiui-
V Quiliſddan adie tiomibus ſeilieerx, vel r- caſbur: bio, iaruiu
des Reſpon non vſial pir totunm. iie pepre.
les? Reſpon, non vr ffddelegij l. 5. fi & de vulgari ſubſtitu.. tua.
to, non ſitne tione l & ſi contra ,allesalii. lf. S. fi. & de vulgari ſubſtitu¬ DE ASSIGNATIONE LIBERTORVM.
ceſle vr ſin fJ Multis aliis caſibus. qui ſequuntur ſtatim.
naredles pur ts ’aran qi rs ildi daider lparom de
tris: debent h Liberi. vt ffade bonx lil
amen eſe ta n Libart Efd bir ffde b bs l bizr l ſipater erhuaredar. & lſax pa-
es, qui patti,; oue ad auintum cradum. M.....:-.i.2.
vel mtius ii Vſque ad quintum gradum. Nunquid filius trinepotis ip-
cedere poſint fius patroni, vel etiam ipſe trinepos admitretur? Videtur quod
Angel. non: quia hie dicit vſque ad quintum gradum: ſi quis tamen
cHac l non
eſt Accurſi.
eL. ſa e Cõtinuatie,
SupràS viſum eſt quemadmodum patroni, & corum liberi ſue¬ Cõtinu-
cdant liberis: verum quia liberti interdum conſueuerunt aſſignari
libortis patriporum, ide de hac aſſignatione ſubdit. Porcus.
N ſumma, quod.I Totus iſte tit, diulditur l in tres partes. t Duip
Primô, quod pater poreſt vni ex liberis libertum aſigaaex