DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.2602#0288
533 Quod cum eo,quii
QVOD CVM EO, QVIIN
aliena eſt poreſtate, &c.
Qualiter? conueniamur ox contractibus, vel furtis nobiſcum
habitu, dictum eſt: nunc
qualiter conueniamur ex
habiti cu his quos in
poteſtate habemus. A¬
CVRSIV 8.
a Cõtinuatio.
oliatum fortunis ſuis, in ſoli-
ſt
lum damnari.
VOD CVM BOt, QVI
in aliena eſt poteſtate, negorium
geſtum eſſe dicitur.
TITVLVS VII.
Cognita contractu ſeruorum ad
obligandum dominum, erit cogn-
tum quid de contractu fili ad obli-
gandum patrem.
Via tamen. To-
tus iſte b titulus
diuiditur in ſex partes.
Primô ponit continua-
tionem rubricœ. Secun-
dô quod filius, & ſer-
uus quiparantur. ide
dictuin in vno, poteſt
intelligi dictum in a¬
lio. Tertio proſequitur
de contractibus ſeruo-
ru qualiter, & in quan-
tum eorum dominus,
teneatur. Quartô illud
extẽdit ad filios. Quin-
tô ponit vnum in filio
quod non habet locum
in ſeruo. Sextô redit ad
contractum ſerui. Se-
cunda ibi, Et quia. Ter-
tia ibi, Si igitur. Quarta
ibi, Qua diximus Quin-
ta ibi, Illud proprie. Sex-
ta ibi, Illud in ſumma.
CASVS. Suprà titulo
proximo. , ſed & ſi quis
um parente. tractatum
eſt de actione de pecu-
lio, quæ datur contra
parentẽ, vel dominum
ro cõtractu facto cum
iliofamilias, vel cum
ſeruo: ſed non plenë:
& proptereà dicit in
hoc loen, quod de ea
vberius tractare pro-
ponit: & occaſione in-
de ſumpta, tractat de
omni negotio quod
geſtum eſſe dicitur cum
eis qui in noſtra poteſtate ſunt. Dieit ergo, ſiue cum filiofa-
milias, ſiue cum ſeruo negotium goſtum ſit, quod in omni-
bus ferè eadem natura ſeruatur: & fine dubio in quolibet ar-
ticulo poſſemus tractare, & exemplificare de ambobus: quia
tamen in his duobus eadem feré natura intelligitur: ne verbo
ſa fiat diſputatio, ſermonem noſtrum in perſonam ſerui, & do-
mini dirigamus, & idem intelligamus in parentibus, & liberis:
& de hoc tractabimus infr.eod. S illud proprie. Argum,eius quod
dicitur, opus eſt vt de hac actione, &e. voluerunt quidam di-
cere, quod hoc verbum de peculio, eſt proprium nomen actio-
nis:nos contrà: ſed ſunt adiectiones, vt notatur in fine huius 5.
h. d.Franc. de Aret.
a Superius. vt ſupr.tit.jjactiones autem & S ſunt pratereà.
Diligentius. quam ſuprà dictum ſit.2. Vel dic diligentiûs:
id eſt, diligenter.
cJ Ferehoc dicit propter Macedonianum. quod habet locum
in filiis, non in ſeruis:ve infr.eo. S. qua diximus. & propter alios
caſus quos ibi dicemus. AcCVRS.
dJ Diſputatio. Not tamen multos doct qui legendo, & con-
fulendo multa, & inutilia effundunt, cum paucis vri poſſint:
contra idquod dicitur, quod gaudent breuitate moderni. nam
in multiloquio non deeſt peccatumfacit laampliorem.S in refu-
r.. tatoris cun ibi noper Gl & doct C de appel. Angels v
d Similitudo e Idem intellecturi. Nam ſimilium d eadem eſt diſciplina: vt
tamen in vno, hie & ſade in rem ver lijS proinde elt dilciplna:
ton coarguit f y In his ſeil. parerte & trsenue & S quoutens.
ſi nilitudinem l In his. lcil. parente, & filio.
in alio: vr nor. & J Seruetur. Vet obſeruaturvt & initio S.illud infr & in 5, proxi.
Angn lax actionem, quod iuſſu, pollicetur.Cvr arx-
vt infr.eo . qua diximus.
ttls n nt Sg5 Orendemus.
Ei de vai V, Si iiur iuſu domini C as vs, Suprà diſtum eſt quod’tra-
ctandum erat de actionibus, ſiue adiectionibus actionum, qua
competunt propter negocia geſta cum ſeruis, & filisfamilias.
Videamus igitur primo de illa actione, quæ competit propter
negotium geſtum cum ſeruo iuſſu e domini. Dicit igitur, quod
ſi aliquis iuſſu domini cum ſeruo contrahat eum domino con-
traxiſſe videtur, & ideë contra dominum competit ei actio in
t Aliis, quod
cumeo côtra-
ctum eſt, qui
in aliena eſ
oteſtate.
Diuiſio.
t Autem ru qualiter, & in quan Via tamen t ſuperius?
mentionem habuimus
de actione, qua in pe-
culium filiorumfamilias, ſeruo-
rûmque agitur: opus eſt, vt de
hac actione, & de cœteris qu
corundem nomine in parentes,
dominbſve dari ſolent, diligen-
tius admoneamus. Et quia ſi-
ue cõ ſeruis negotium geſtû ſit,
ſiue cõ his qui in poteſtate pa-
rentun ſunt eade ferte iura ler-
uantur: ne verboſa fiat diſputa-
tio, dirigamus ſermonem in
perſonã ſerui, dominique, idem
intellecturi de liberis quoque
& parentibus, quorum in pote-
ſtate ſunt. Nam ſi quid in his!
proprie ſeruetur a, ſeparatim
oſtendemus6.
Dominus tenetur ex contractu
Hac Gl non
eſt Accur.
e tio quod
lu.
pratore ideô ſeorſim propoſita eſt, quod in ca præcipua qua-
n aliena, &c Tit vij. 534
ſolidum cum hac adiectione, quod iuſſu, & in ſolidum. Fidem
enim domini ſequi videtur, qui eius iuſſu cum ſeruo contra-
hit. Similiter poſſet poni exemplum in filio, cum quo iuſſu pa-
tris contractum eſt. ſed ne verboſa id eſt, verborum ſit diſputa-
tio: idem intelligas in filio, & patre, quod dicit in ſeruo, & do-
mino. & ſum in verſie.
Eadé ratione prator, &c.
5 Vidiſtis duas actio-
num adiectiones in ſo-
lidum: adhue prater
illas duas adiectiones
prætor ponit alias duas,
quarum vna vocatur.
exercitoria, & alia in-
ſtitoria. 5 Et prim, o......a
ponit exemplum de a Eaeritoria
exercitoria: dicens, tie.
quod tune competit
exercitoria: cûm do-
minus nauis, ſiue nau-
ta qui exercere dici-
tur, ſeruum ſuum ma-
giſterio nauis prapo-
ſuit, & cum ſeruo ille
contractum fuerit. Da-
tur enim tune contra-
henti contra dominum
nauis actio exercitoria
in ſolidum, cum præ-
poſuerit eum in ſoli-
dum. & quanquam li-
tera in ſeruo ſuo lo-
quatur: idem tamen
intelligas in ſeruo a¬
lieno, vel in liber ho-
mine magiſterin nauis
præpoſito, ſi c eo con-
tractum fuerit eius rei
granaad quan prapor
ſitus fuerit: & fic tra-
hit exercitoria nomen
ſuum ab ipſo domine
nauis qui ahium pre-
poſuerit negotio, qui
exercitor dieitut, ee
inſtitoria econuers
trahit nomen ab e0
qui certo negotio pra-
ponitur, qui inſtitor
appellatur. & ſumus in
ver Inſtitoria, &c. Su-
prà vidiſtis, quando locum habet exercitoria actio; moddv .a.
deatis quando locum habet inſtitoria b: & certé habet locum, b aſtiro,
cûm quis præponit ſeruum tabernæ, aut alicui negotiationi:& actio.
cum eo contractum fuerit eius rei gratia cui praponitur. Tunc
enim datur actio contra eum ex contractu, cum hac adiectio-
ne, inſtitoria. Qui autem à domino praponitur, inſtitor appel-
latur. In verſic Iſtaa tamen duas actiones, &c caſus eſt talis, Suprà
diximus, quod locum habet exercito. ſiue inſtito. cum ſeruum
ſuum naui, vel tabernæ, vel alteri rei ſue cert negotiationi
dominus prpoſuerit. Iſtas etiam duas actiones prtor reddit,
& donat: & ſi dominus ſeruum alienum, vel liberum hominem
alicui negotiationi prœpoſuerit: quia cadem ratio æquitatis in
eo caſu inuenitur. h. d.Franc. 2. .I2....
h 5 Domini ſcil- volentis cu ſeruo cõtrahi, ſiue dirigat iuſſum
ſerui in ſolidum, ſi contrahi iuſſe-
rit: vel ſi ipſum, vel liberum ho-
minem naui, vel alitui aliy nego-
tiationi prapoſuerit, actionibus co-
gnominatis quod iuſſu, & exerci-
toria, & inſtitoria. ANGEL.
1.5Si igitur iuſſu dominih
cum ſeruo negotium geſtum
erit, in ſolidum prætor aduer-
ſus dominum actionem polli-
cetur: ſcilicet quia is qui ita
contrahit, fidem domini ſequi
videtur!.
Oui ſeruum, aut hominem li-
berum naui, tabernæ, aut cuiuis ne-
gotiationi prafecerit: in id quod
eius rei nomine, cui prapoſitus fue-
rit, contractum eſt, in ſolidum
obligatur.
2. Eadem ratione * præ-
tor duas alias in ſolidum actio-
nes pollicetur: quarum altera
exercitorial, altera inſtitoria
appellatur. Exercitoria tune ha-
bet locum, cûm quis ſeruum
ſuum magiſtrum naui præpo-
ſuerit, & quid ci eo eius rei gra-
tiaPcui præpoſitus erit, con-
tractum fuerit. Ideô autem ex-
ercitoria vocatur: quia exerci-
tor is appellatur, ad quem quo-
tidianus nauis quaeſtus perti-
net. Inſtitoria tuc locum habet,
ad ſeruum, ſiue ad contrahentem cum ſeruo, ſiue ſubſcripſit, ſi-
ue quocumque modo contractuim ratum habuit: vrſfquod iuſ-
ſuLiS,& S-fed & ſi ſerui chirographo & ſi ratmm.,
i 5 Videtur. vt etiam ab ipſo domino debitum condici poſſis,
vt infr eo. S. penul.
J Eadem ratione.
.2.in fin. 1. o.:.
Jaercaqux perpetuô datur haredi, & in haredemveſſe
de exerci.l tamen. Sfin Idem in inſtitoria:ve ff-de inſti.L nouiſſi-
me. Idem etiam de in rem verſorvr ffquando de pecaatanna eſt.
l. quaſitum.in fin.
gq Cum quis ſeruum ſuum Vet?
habent, cui prapoſitus erat:ſic & in verſic. inſtitoria. Eſt autẽ h.
actio quaſi quedam inſtitoria. L.4. Cod de inſtit. att ſed tamen,
quia fidem domini ſequi videtur vt ſuprà,
c Dic hoc ve-
rum, ſi prima
actio dabatur
haredi, vel cõ-
non habẽt, ſuun & paulô poſt tra haredem:
c quia iſta non
à st proprie a¬
ctiones, vt ha-
berur in d. lf
tamen. S fin ſe-
cund.Ang.
dam ex vtilitate nauigantium obſeruantur. CvIac.
m Eius reiggrati benn ddiiit, ius rei gratia. Nam ſi ob aliam
rem, putà negotij ſui: vel eſſet prpoſitus ad vehendum onus,
ipſe accepit mutuam pecuniam, non ad vrilitatem nauis, non
tenetur dominus: vt ffde exercid.j.S.non autem.
n Quaslus.i prouentus ſiue lucrum. Sed magiſter appellatur,
cui totius nauis anchora: id eſt, gubernatio commendatur:vrſe
de eer.
QVOD CVM EO, QVIIN
aliena eſt poreſtate, &c.
Qualiter? conueniamur ox contractibus, vel furtis nobiſcum
habitu, dictum eſt: nunc
qualiter conueniamur ex
habiti cu his quos in
poteſtate habemus. A¬
CVRSIV 8.
a Cõtinuatio.
oliatum fortunis ſuis, in ſoli-
ſt
lum damnari.
VOD CVM BOt, QVI
in aliena eſt poteſtate, negorium
geſtum eſſe dicitur.
TITVLVS VII.
Cognita contractu ſeruorum ad
obligandum dominum, erit cogn-
tum quid de contractu fili ad obli-
gandum patrem.
Via tamen. To-
tus iſte b titulus
diuiditur in ſex partes.
Primô ponit continua-
tionem rubricœ. Secun-
dô quod filius, & ſer-
uus quiparantur. ide
dictuin in vno, poteſt
intelligi dictum in a¬
lio. Tertio proſequitur
de contractibus ſeruo-
ru qualiter, & in quan-
tum eorum dominus,
teneatur. Quartô illud
extẽdit ad filios. Quin-
tô ponit vnum in filio
quod non habet locum
in ſeruo. Sextô redit ad
contractum ſerui. Se-
cunda ibi, Et quia. Ter-
tia ibi, Si igitur. Quarta
ibi, Qua diximus Quin-
ta ibi, Illud proprie. Sex-
ta ibi, Illud in ſumma.
CASVS. Suprà titulo
proximo. , ſed & ſi quis
um parente. tractatum
eſt de actione de pecu-
lio, quæ datur contra
parentẽ, vel dominum
ro cõtractu facto cum
iliofamilias, vel cum
ſeruo: ſed non plenë:
& proptereà dicit in
hoc loen, quod de ea
vberius tractare pro-
ponit: & occaſione in-
de ſumpta, tractat de
omni negotio quod
geſtum eſſe dicitur cum
eis qui in noſtra poteſtate ſunt. Dieit ergo, ſiue cum filiofa-
milias, ſiue cum ſeruo negotium goſtum ſit, quod in omni-
bus ferè eadem natura ſeruatur: & fine dubio in quolibet ar-
ticulo poſſemus tractare, & exemplificare de ambobus: quia
tamen in his duobus eadem feré natura intelligitur: ne verbo
ſa fiat diſputatio, ſermonem noſtrum in perſonam ſerui, & do-
mini dirigamus, & idem intelligamus in parentibus, & liberis:
& de hoc tractabimus infr.eod. S illud proprie. Argum,eius quod
dicitur, opus eſt vt de hac actione, &e. voluerunt quidam di-
cere, quod hoc verbum de peculio, eſt proprium nomen actio-
nis:nos contrà: ſed ſunt adiectiones, vt notatur in fine huius 5.
h. d.Franc. de Aret.
a Superius. vt ſupr.tit.jjactiones autem & S ſunt pratereà.
Diligentius. quam ſuprà dictum ſit.2. Vel dic diligentiûs:
id eſt, diligenter.
cJ Ferehoc dicit propter Macedonianum. quod habet locum
in filiis, non in ſeruis:ve infr.eo. S. qua diximus. & propter alios
caſus quos ibi dicemus. AcCVRS.
dJ Diſputatio. Not tamen multos doct qui legendo, & con-
fulendo multa, & inutilia effundunt, cum paucis vri poſſint:
contra idquod dicitur, quod gaudent breuitate moderni. nam
in multiloquio non deeſt peccatumfacit laampliorem.S in refu-
r.. tatoris cun ibi noper Gl & doct C de appel. Angels v
d Similitudo e Idem intellecturi. Nam ſimilium d eadem eſt diſciplina: vt
tamen in vno, hie & ſade in rem ver lijS proinde elt dilciplna:
ton coarguit f y In his ſeil. parerte & trsenue & S quoutens.
ſi nilitudinem l In his. lcil. parente, & filio.
in alio: vr nor. & J Seruetur. Vet obſeruaturvt & initio S.illud infr & in 5, proxi.
Angn lax actionem, quod iuſſu, pollicetur.Cvr arx-
vt infr.eo . qua diximus.
ttls n nt Sg5 Orendemus.
Ei de vai V, Si iiur iuſu domini C as vs, Suprà diſtum eſt quod’tra-
ctandum erat de actionibus, ſiue adiectionibus actionum, qua
competunt propter negocia geſta cum ſeruis, & filisfamilias.
Videamus igitur primo de illa actione, quæ competit propter
negotium geſtum cum ſeruo iuſſu e domini. Dicit igitur, quod
ſi aliquis iuſſu domini cum ſeruo contrahat eum domino con-
traxiſſe videtur, & ideë contra dominum competit ei actio in
t Aliis, quod
cumeo côtra-
ctum eſt, qui
in aliena eſ
oteſtate.
Diuiſio.
t Autem ru qualiter, & in quan Via tamen t ſuperius?
mentionem habuimus
de actione, qua in pe-
culium filiorumfamilias, ſeruo-
rûmque agitur: opus eſt, vt de
hac actione, & de cœteris qu
corundem nomine in parentes,
dominbſve dari ſolent, diligen-
tius admoneamus. Et quia ſi-
ue cõ ſeruis negotium geſtû ſit,
ſiue cõ his qui in poteſtate pa-
rentun ſunt eade ferte iura ler-
uantur: ne verboſa fiat diſputa-
tio, dirigamus ſermonem in
perſonã ſerui, dominique, idem
intellecturi de liberis quoque
& parentibus, quorum in pote-
ſtate ſunt. Nam ſi quid in his!
proprie ſeruetur a, ſeparatim
oſtendemus6.
Dominus tenetur ex contractu
Hac Gl non
eſt Accur.
e tio quod
lu.
pratore ideô ſeorſim propoſita eſt, quod in ca præcipua qua-
n aliena, &c Tit vij. 534
ſolidum cum hac adiectione, quod iuſſu, & in ſolidum. Fidem
enim domini ſequi videtur, qui eius iuſſu cum ſeruo contra-
hit. Similiter poſſet poni exemplum in filio, cum quo iuſſu pa-
tris contractum eſt. ſed ne verboſa id eſt, verborum ſit diſputa-
tio: idem intelligas in filio, & patre, quod dicit in ſeruo, & do-
mino. & ſum in verſie.
Eadé ratione prator, &c.
5 Vidiſtis duas actio-
num adiectiones in ſo-
lidum: adhue prater
illas duas adiectiones
prætor ponit alias duas,
quarum vna vocatur.
exercitoria, & alia in-
ſtitoria. 5 Et prim, o......a
ponit exemplum de a Eaeritoria
exercitoria: dicens, tie.
quod tune competit
exercitoria: cûm do-
minus nauis, ſiue nau-
ta qui exercere dici-
tur, ſeruum ſuum ma-
giſterio nauis prapo-
ſuit, & cum ſeruo ille
contractum fuerit. Da-
tur enim tune contra-
henti contra dominum
nauis actio exercitoria
in ſolidum, cum præ-
poſuerit eum in ſoli-
dum. & quanquam li-
tera in ſeruo ſuo lo-
quatur: idem tamen
intelligas in ſeruo a¬
lieno, vel in liber ho-
mine magiſterin nauis
præpoſito, ſi c eo con-
tractum fuerit eius rei
granaad quan prapor
ſitus fuerit: & fic tra-
hit exercitoria nomen
ſuum ab ipſo domine
nauis qui ahium pre-
poſuerit negotio, qui
exercitor dieitut, ee
inſtitoria econuers
trahit nomen ab e0
qui certo negotio pra-
ponitur, qui inſtitor
appellatur. & ſumus in
ver Inſtitoria, &c. Su-
prà vidiſtis, quando locum habet exercitoria actio; moddv .a.
deatis quando locum habet inſtitoria b: & certé habet locum, b aſtiro,
cûm quis præponit ſeruum tabernæ, aut alicui negotiationi:& actio.
cum eo contractum fuerit eius rei gratia cui praponitur. Tunc
enim datur actio contra eum ex contractu, cum hac adiectio-
ne, inſtitoria. Qui autem à domino praponitur, inſtitor appel-
latur. In verſic Iſtaa tamen duas actiones, &c caſus eſt talis, Suprà
diximus, quod locum habet exercito. ſiue inſtito. cum ſeruum
ſuum naui, vel tabernæ, vel alteri rei ſue cert negotiationi
dominus prpoſuerit. Iſtas etiam duas actiones prtor reddit,
& donat: & ſi dominus ſeruum alienum, vel liberum hominem
alicui negotiationi prœpoſuerit: quia cadem ratio æquitatis in
eo caſu inuenitur. h. d.Franc. 2. .I2....
h 5 Domini ſcil- volentis cu ſeruo cõtrahi, ſiue dirigat iuſſum
ſerui in ſolidum, ſi contrahi iuſſe-
rit: vel ſi ipſum, vel liberum ho-
minem naui, vel alitui aliy nego-
tiationi prapoſuerit, actionibus co-
gnominatis quod iuſſu, & exerci-
toria, & inſtitoria. ANGEL.
1.5Si igitur iuſſu dominih
cum ſeruo negotium geſtum
erit, in ſolidum prætor aduer-
ſus dominum actionem polli-
cetur: ſcilicet quia is qui ita
contrahit, fidem domini ſequi
videtur!.
Oui ſeruum, aut hominem li-
berum naui, tabernæ, aut cuiuis ne-
gotiationi prafecerit: in id quod
eius rei nomine, cui prapoſitus fue-
rit, contractum eſt, in ſolidum
obligatur.
2. Eadem ratione * præ-
tor duas alias in ſolidum actio-
nes pollicetur: quarum altera
exercitorial, altera inſtitoria
appellatur. Exercitoria tune ha-
bet locum, cûm quis ſeruum
ſuum magiſtrum naui præpo-
ſuerit, & quid ci eo eius rei gra-
tiaPcui præpoſitus erit, con-
tractum fuerit. Ideô autem ex-
ercitoria vocatur: quia exerci-
tor is appellatur, ad quem quo-
tidianus nauis quaeſtus perti-
net. Inſtitoria tuc locum habet,
ad ſeruum, ſiue ad contrahentem cum ſeruo, ſiue ſubſcripſit, ſi-
ue quocumque modo contractuim ratum habuit: vrſfquod iuſ-
ſuLiS,& S-fed & ſi ſerui chirographo & ſi ratmm.,
i 5 Videtur. vt etiam ab ipſo domino debitum condici poſſis,
vt infr eo. S. penul.
J Eadem ratione.
.2.in fin. 1. o.:.
Jaercaqux perpetuô datur haredi, & in haredemveſſe
de exerci.l tamen. Sfin Idem in inſtitoria:ve ff-de inſti.L nouiſſi-
me. Idem etiam de in rem verſorvr ffquando de pecaatanna eſt.
l. quaſitum.in fin.
gq Cum quis ſeruum ſuum Vet?
habent, cui prapoſitus erat:ſic & in verſic. inſtitoria. Eſt autẽ h.
actio quaſi quedam inſtitoria. L.4. Cod de inſtit. att ſed tamen,
quia fidem domini ſequi videtur vt ſuprà,
c Dic hoc ve-
rum, ſi prima
actio dabatur
haredi, vel cõ-
non habẽt, ſuun & paulô poſt tra haredem:
c quia iſta non
à st proprie a¬
ctiones, vt ha-
berur in d. lf
tamen. S fin ſe-
cund.Ang.
dam ex vtilitate nauigantium obſeruantur. CvIac.
m Eius reiggrati benn ddiiit, ius rei gratia. Nam ſi ob aliam
rem, putà negotij ſui: vel eſſet prpoſitus ad vehendum onus,
ipſe accepit mutuam pecuniam, non ad vrilitatem nauis, non
tenetur dominus: vt ffde exercid.j.S.non autem.
n Quaslus.i prouentus ſiue lucrum. Sed magiſter appellatur,
cui totius nauis anchora: id eſt, gubernatio commendatur:vrſe
de eer.