DOI Artikel:
Mańkowski, Tadeusz: Dzieje Zbioru Graficznego Czartoryskich
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.21220#0225
Tadeusz Mańkowski
DZIEJE ZBIORU GRAFICZNEGO CZARTORYSKICH
Jak nad całością polskiego mienia kulturalnego i artystycznego, tak
i nad jego częścią, zbiorem rycin rodziny Czartoryskich 1, zaciążyły tra-
giczne losy Polski okresu rozbiorowego. Narażony na zniszczenie, rato-
wany wśród przejść wojennych, przetrwał ten zbiór w głównym swym
zrębie, choć nie bez znacznych szczerb.
0 początkach zbioru graficznego Czartoryskich wiemy niewiele.
Zwiedzający Warszawę w r. 1778 matematyk i przyrodnik J. Ber-
nouilli2, zdając sprawę z tego, co widział w Pałacu Błękitnym należą-
cym podówczas do generała ziem podolskich, Adama Kazimierza Czar-
toryskiego, wspomina o viele Handzeichnungen von Boucher, einige
von den vortrefflichen und den Originalen so dhnlichen Kopien von
dem Feder des Hauptmann Orłowski. Boucher i Orłowski3, te dwa na-
zwiska zapamiętał Bernouilli i te przekazał nam w swym opisie po-
dróży. Oczywiście nie one jedne stanowiły zbiór dzieł grafiki w Pa-
łacu Błękitnym w Warszawie.
Nie znamy artystycznej i historycznej wartości tego zbioru ani jego
proweniencji. Można by przypuszczać, że powstanie swe zawdzięczał
on jednemu ze stryjów generała ziem podolskich, Augustowi lub Mi-
chałowi Czartoryskiemu, lub może przeszedł do Czartoryskich jeszcze
dawniej, w drodze spadku po Sieniawskich. Po Sieniawskich bowiem
wraz z obszernymi latyfundiami dziedziczyli Czartoryscy także różne
zbiory o historycznej wartości. Z osobą hetmana polnego kor., Miko-
łaja Hieronima Sieniawskiego, zmarłego w drodze powrotnej z wy-
prawy wiedeńskiej w r. 1683, mogłyby się łączyć dzieła grafiki z cza-
sów Jana III, jakich sporo znajdujemy dotąd w zbiorze Czartoryskich.
1 Artykuł niniejszy stanowi jeden z rozdziałów przygotowywanej przez autora
obszernej pracy obejmującej dzieje polskich zbiorów graficznych powstałych
w w. XVIII.
2 J. Bernouilli, Reisen durch Brandenburg, Pommern und Pohlen in den
Jahren 2777 und 1778, Leipzig 1789, t. VI.
3 E. Rastawiecki, Słownik malarzów polskich, Warszawa 1857, t. III,
s. 343.
218
DZIEJE ZBIORU GRAFICZNEGO CZARTORYSKICH
Jak nad całością polskiego mienia kulturalnego i artystycznego, tak
i nad jego częścią, zbiorem rycin rodziny Czartoryskich 1, zaciążyły tra-
giczne losy Polski okresu rozbiorowego. Narażony na zniszczenie, rato-
wany wśród przejść wojennych, przetrwał ten zbiór w głównym swym
zrębie, choć nie bez znacznych szczerb.
0 początkach zbioru graficznego Czartoryskich wiemy niewiele.
Zwiedzający Warszawę w r. 1778 matematyk i przyrodnik J. Ber-
nouilli2, zdając sprawę z tego, co widział w Pałacu Błękitnym należą-
cym podówczas do generała ziem podolskich, Adama Kazimierza Czar-
toryskiego, wspomina o viele Handzeichnungen von Boucher, einige
von den vortrefflichen und den Originalen so dhnlichen Kopien von
dem Feder des Hauptmann Orłowski. Boucher i Orłowski3, te dwa na-
zwiska zapamiętał Bernouilli i te przekazał nam w swym opisie po-
dróży. Oczywiście nie one jedne stanowiły zbiór dzieł grafiki w Pa-
łacu Błękitnym w Warszawie.
Nie znamy artystycznej i historycznej wartości tego zbioru ani jego
proweniencji. Można by przypuszczać, że powstanie swe zawdzięczał
on jednemu ze stryjów generała ziem podolskich, Augustowi lub Mi-
chałowi Czartoryskiemu, lub może przeszedł do Czartoryskich jeszcze
dawniej, w drodze spadku po Sieniawskich. Po Sieniawskich bowiem
wraz z obszernymi latyfundiami dziedziczyli Czartoryscy także różne
zbiory o historycznej wartości. Z osobą hetmana polnego kor., Miko-
łaja Hieronima Sieniawskiego, zmarłego w drodze powrotnej z wy-
prawy wiedeńskiej w r. 1683, mogłyby się łączyć dzieła grafiki z cza-
sów Jana III, jakich sporo znajdujemy dotąd w zbiorze Czartoryskich.
1 Artykuł niniejszy stanowi jeden z rozdziałów przygotowywanej przez autora
obszernej pracy obejmującej dzieje polskich zbiorów graficznych powstałych
w w. XVIII.
2 J. Bernouilli, Reisen durch Brandenburg, Pommern und Pohlen in den
Jahren 2777 und 1778, Leipzig 1789, t. VI.
3 E. Rastawiecki, Słownik malarzów polskich, Warszawa 1857, t. III,
s. 343.
218