DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: "Sacrarium fieri pulchrum, firmum ac solidum": wawelskie tabernakulum Padovana
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19898#0059
Studia Waweliana
Tom II, 1993
PL ISSN 1230—3275
JERZY MIZIOŁEK
SACRARIUM FIERI PULCHRUM, FIRMUM AC SOLIDUM:
WAWELSKIE TABERNAKULUM PADOYANA *
Wśród dzieł artystów włoskich ozdabiają-
cych w epoce renesansu katedrę krakowską,
które zostały z czasem przeniesione do innych
kościołów lub uległy rozbiórce, znajduje się
marmurowe tabernakulum ufundowane w r.
1533 przez biskupa Piotra Tomickiego. Wygląd
pierwszego, poświadczonego źródłami pisanymi
dzieła Padovana w Polsce, choć wzmiankowane-
go w wielu publikacjach, pozostaje wciąż niezna-
ny 1. Punktem wyjścia prezentowanych tu rozwa-
żań stało się marmurowe cyborium zachowane w
kościele w Modlnicy pod Krakowem. Obok tego
niezwykle finezyjnie rzeźbionego dzieła, bez
wątpienia stanowiącego niegdyś część większej
całości, zachowane są w Krakowie jeszcze inne
rzeźby, które mogły stanowić elementy taberna-
kulum wawelskiego. Są to dwa anioły przecho-
wywane obecnie w Muzeum Narodowym — Ka-
mienica Szołayskich oraz relief z wyobrażeniem
* Napisanie tego artykułu, który stanowi fragment
większej rozprawy, było możliwe dzięki stypendium
uzyskanemu z The Getty Grant Program w r. 1991.
Niektóre zawarte w nim spostrzeżenia przedstawiłem w
referatach wygłoszonych w Instytucie Warburga i w In-
stytutach Historii Sztuki Uniwersytetów w Rzymie i Flo-
rencji. Pragnę podziękować Panu Mgr. Jerzemu Lang-
dzie za zwrócenie mi uwagi na tempietto w Modlnicy
i pomoc w pozyskaniu wielu zdjęć. Za przedyskutowa-
nie rozmaitych kwesti związanych z sacrarium wawel-
skim dziękuję Panom Profesorom Stanisławowi Mos-
sakowskiemu, Jerzemu Kowalczykowi i Juliuszowi Chro-
ścickiemu, Państwu Dr. Dr. Bronisławie i Samuelowi
Gumińskim oraz Mgr. Krzysztofowi Czyżewskiemu,
który ponadto zwrócił uprzejmie moją uwagę na kil-
ka cennych tekstów źródłowych. Panom Dr. Dr. Woj-
ciechowi Marcinkowskiemu i Mikołajowi Szymańskie-
mu dziękuję za ułatwienie dotarcia do zawartości ksiąg
z biblioteki Tomickiego. Panom Profesorom Adamowi
Małkiewiczowi i Janowi K, Ostrowskiemu oraz Dr.
Andrzejowi Fischingerowi winien jestem wdzięczność za
wiele cennych uwag i sugestii przy ostatecznej redak-
cji tekstu.
Trójcy Św. w kaplicy grobowej Piotra Tomickie-
go na Wawelu. Jakkolwiek w literaturze przed-
miotu spotyka się hipotezy traktujące tempietto
z Modlnicy i anioły jako pozostałości sacrarium
wawelskiego, obiekty te nie były jednak łączone
ze sobą. nie podjęto też dotąd próby rekonstruk-
cji zaginionego zabytku 2.
TABERNAKULUM WAWELSKIE W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ
PISANYCH
17 czerwca 1533 r. biskup Piotr Tomicki pi-
sał do wielkorządcy Krakowa i jednocześnie za-
rządcy zamku na Wawelu, Seweryna Bonera:
..Bardzo dziękujemy Waszej Miłości za troskę
i gorliwość w sprawach naszych tak w przeszło-
ści, jak i obecnie zawierając umowę z Janem
Marią lapicydą padewskim w sprawie sacrarium
1 Wiele tekstów źródłowych odnoszących się do
sacrarium wawelskiego przytoczył i omówił J. Kiesz-
k o w s k i, Przyczynek do kulturalnej działalności Pio-
tra Tomickiego (Sprawozdania Komisji Historii Sztuki
w Polsce, 7, 1906, szp. CCLXXIV—CCLXXXIX). Ta-
bernakulum wzmiankowane jest w wielu publikacjach
— na ogół powtarza się w nich przypuszczenie, że po
rozmontowaniu (w 1. poł. XVII w.) przepadło ono bez
wieści: zob. m. in. A. Bochnak, Mecenat artystyczny
Zygmunta Starego w zakresie rzemiosła artystycznego
(Studia do Dziejów Wawelu, 2, 1961, s. 231—233); Idem,
Kraków renesansowy [w:] Kraków, jego dzieje i sztu-
ka, pod red. J. Dąbrowskiego, Kraków 1965, s. 241.
2 W haśle Padovano Giovanni Maria (ogłoszonym w
Polskim słowniku biograficznym (dalej: PSB), 25, 1980,
s. 9) Lech Kalinowski zestawił opinie różnych badaczy
na temat sacrarium: „pozostałością po nim mogą być
rzeźbione postacie aniołów w Muzeum Narodowym w
Krakowie (Hornung), cyborium w kościele w Modlnicy
(Feliks Kopera), a także elementy architektoniczne
i rzeźbiarskie tzw. cyborium w kościele Mariackim w
Krakowie (Kozakiewiczowa)"; tamże zebrana literatura
przedmiotu na temat artysty.
55
Tom II, 1993
PL ISSN 1230—3275
JERZY MIZIOŁEK
SACRARIUM FIERI PULCHRUM, FIRMUM AC SOLIDUM:
WAWELSKIE TABERNAKULUM PADOYANA *
Wśród dzieł artystów włoskich ozdabiają-
cych w epoce renesansu katedrę krakowską,
które zostały z czasem przeniesione do innych
kościołów lub uległy rozbiórce, znajduje się
marmurowe tabernakulum ufundowane w r.
1533 przez biskupa Piotra Tomickiego. Wygląd
pierwszego, poświadczonego źródłami pisanymi
dzieła Padovana w Polsce, choć wzmiankowane-
go w wielu publikacjach, pozostaje wciąż niezna-
ny 1. Punktem wyjścia prezentowanych tu rozwa-
żań stało się marmurowe cyborium zachowane w
kościele w Modlnicy pod Krakowem. Obok tego
niezwykle finezyjnie rzeźbionego dzieła, bez
wątpienia stanowiącego niegdyś część większej
całości, zachowane są w Krakowie jeszcze inne
rzeźby, które mogły stanowić elementy taberna-
kulum wawelskiego. Są to dwa anioły przecho-
wywane obecnie w Muzeum Narodowym — Ka-
mienica Szołayskich oraz relief z wyobrażeniem
* Napisanie tego artykułu, który stanowi fragment
większej rozprawy, było możliwe dzięki stypendium
uzyskanemu z The Getty Grant Program w r. 1991.
Niektóre zawarte w nim spostrzeżenia przedstawiłem w
referatach wygłoszonych w Instytucie Warburga i w In-
stytutach Historii Sztuki Uniwersytetów w Rzymie i Flo-
rencji. Pragnę podziękować Panu Mgr. Jerzemu Lang-
dzie za zwrócenie mi uwagi na tempietto w Modlnicy
i pomoc w pozyskaniu wielu zdjęć. Za przedyskutowa-
nie rozmaitych kwesti związanych z sacrarium wawel-
skim dziękuję Panom Profesorom Stanisławowi Mos-
sakowskiemu, Jerzemu Kowalczykowi i Juliuszowi Chro-
ścickiemu, Państwu Dr. Dr. Bronisławie i Samuelowi
Gumińskim oraz Mgr. Krzysztofowi Czyżewskiemu,
który ponadto zwrócił uprzejmie moją uwagę na kil-
ka cennych tekstów źródłowych. Panom Dr. Dr. Woj-
ciechowi Marcinkowskiemu i Mikołajowi Szymańskie-
mu dziękuję za ułatwienie dotarcia do zawartości ksiąg
z biblioteki Tomickiego. Panom Profesorom Adamowi
Małkiewiczowi i Janowi K, Ostrowskiemu oraz Dr.
Andrzejowi Fischingerowi winien jestem wdzięczność za
wiele cennych uwag i sugestii przy ostatecznej redak-
cji tekstu.
Trójcy Św. w kaplicy grobowej Piotra Tomickie-
go na Wawelu. Jakkolwiek w literaturze przed-
miotu spotyka się hipotezy traktujące tempietto
z Modlnicy i anioły jako pozostałości sacrarium
wawelskiego, obiekty te nie były jednak łączone
ze sobą. nie podjęto też dotąd próby rekonstruk-
cji zaginionego zabytku 2.
TABERNAKULUM WAWELSKIE W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ
PISANYCH
17 czerwca 1533 r. biskup Piotr Tomicki pi-
sał do wielkorządcy Krakowa i jednocześnie za-
rządcy zamku na Wawelu, Seweryna Bonera:
..Bardzo dziękujemy Waszej Miłości za troskę
i gorliwość w sprawach naszych tak w przeszło-
ści, jak i obecnie zawierając umowę z Janem
Marią lapicydą padewskim w sprawie sacrarium
1 Wiele tekstów źródłowych odnoszących się do
sacrarium wawelskiego przytoczył i omówił J. Kiesz-
k o w s k i, Przyczynek do kulturalnej działalności Pio-
tra Tomickiego (Sprawozdania Komisji Historii Sztuki
w Polsce, 7, 1906, szp. CCLXXIV—CCLXXXIX). Ta-
bernakulum wzmiankowane jest w wielu publikacjach
— na ogół powtarza się w nich przypuszczenie, że po
rozmontowaniu (w 1. poł. XVII w.) przepadło ono bez
wieści: zob. m. in. A. Bochnak, Mecenat artystyczny
Zygmunta Starego w zakresie rzemiosła artystycznego
(Studia do Dziejów Wawelu, 2, 1961, s. 231—233); Idem,
Kraków renesansowy [w:] Kraków, jego dzieje i sztu-
ka, pod red. J. Dąbrowskiego, Kraków 1965, s. 241.
2 W haśle Padovano Giovanni Maria (ogłoszonym w
Polskim słowniku biograficznym (dalej: PSB), 25, 1980,
s. 9) Lech Kalinowski zestawił opinie różnych badaczy
na temat sacrarium: „pozostałością po nim mogą być
rzeźbione postacie aniołów w Muzeum Narodowym w
Krakowie (Hornung), cyborium w kościele w Modlnicy
(Feliks Kopera), a także elementy architektoniczne
i rzeźbiarskie tzw. cyborium w kościele Mariackim w
Krakowie (Kozakiewiczowa)"; tamże zebrana literatura
przedmiotu na temat artysty.
55