Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

182

Yobenj Aucardo Chicangana-Bayona

pofagicznej Nowego Świata. Ale można także prześledzić odwrotną zależność
i wskazać, że przedstawienia Indian, a konkretnie starych kobiet podczas uczt
kanibalistycznych, również podlegały wpływowi wizerunków czarownic euro-
pejskich.
Zarówno rysy twarzy, jak i sposób, w jaki Theodore de Bry przedstawia
ciała starych indiańskich kobiet wskazują na europejskie wpływy artystycz-
ne. Pamiętajmy, że Etienne Delaune, nauczyciel de Bry, był uczniem samego
Dürera, tak samo zresztą jak Baldung. Delaune miał szczególne upodobanie do
tematyki związanej z wiedźmami i sabatami. Kontrast, który widzimy między
młodymi a starymi kobietami wynika z symbolicznego obrazowania moralno-
ści, ma uwidaczniać, że grzeszne życie i ludożerstwo prowadzą do degrada-
cji ciała. Rozpowszechniona od epoki klasycznej poprzez średniowiecze teoria
czterech temperamentów ludzkich w XVI w. nadal cieszyła się popularnością,
uważano, że temperamenty, które wpływają na wnętrze człowieka i jego zacho-
wanie znajdują swe odzwierciedlenie również na zewnątrz.
Antytezą pięknych i zmysłowych młodych kobiet są zniekształcone sta-
ruchy, pomarszczone i wyniszczone przez swe dzikie zwyczaje. Wizerunki sta-
rych kobiet mają symbolizować najgorsze cechy i - podobnie jak w przypadku
czarownic - ciało starych Indianek jest wyniszczone życiem pełnym grzechu
i rozpusty.
Tak dla Theodora de Bry, jak dla innych artystów zajmujących się wize-
runkami starych kobiet, aspekt bezpośredniego związku stanu duszy ze stanem
ciała jest podstawą dla ich artystycznych wizji. Dekadencja ciała jest skutkiem
demoralizacji duszy i myśli poświęconych rozpuście, szatanowi i grzechowi,
jak w przypadku Indianek Tupinamba, a także ich ludożerstwa. Listy jezuitów
szczegółowo opisują skojarzenia z demonami, jakie wywołuje widok starych
kobiet. Ojciec Azpilcueta Navarro pisze:
... i gdym gościem się udał do jednej osady, widziałem jak w chwilę
gdym przybył, z mięsa tego co warzyli w kotle wielkim, na wierzch sztu-
ki rąk, nóg i głów ludzkich wybrali, co okrutnym było dla oglądania,
i sześć albo siedm niewiast, co warząc na nogach były, dookoła pląsało,
i ogień podżegało, że wydawało się sami szatani w Piekle...46.
Zarówno dla protestantów jak i dla katolików obżarstwo i nieczystość są
grzechami głównymi, ponieważ wypływają z potrzeb cielesnych, ale zanie-
czyszczają także duszę47. Jak piszą Bemardette Bucher, Ana Maria Belluzzo

46 Azpilcueta Navarro 1988: 77-78.
47 Pilosu 1995: 58.