DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.4899#0149
142
Β'. Ή συντήρηαις, αντιγραφή καΐ άνίδρυσις τών στηλών
υπολείπονται πολύ των υπό τοϋ πατρός αΰτοΰ ποιηθέντων.
Δείγμα συγκρίσεως εν γένει των αντιγράφων προς τα αρ-
χέτυπα παρέχουσιν αϊ παρατιθέμεναι εικόνες 104 καΐ 165•
καΐ ή μεν είκ. 164 αποδίδει την περίφημον γραφήν των
πολεμιστών εκ φωτογραφίας, ληφθείσης την έπομένην ήμέ-
ραν της ευρέσεως της στήλης ταύτης εν τω Γ' πύργο) τω
1912, προ παντός καθαρμοί) ή ψεκασμού ').
Ή δέ είκ. 165 αποδίδει αριστερά μεν το αυτό άρχέ-
τυπον, δεξιά δε το υπό τοΰ υίοΰ ΖϊΊΐϊθΓΟίί άντίγραφον,
ποιηθέν ημέρας τινάς μετά την άνεύρεσιν. Η παραβολή
αυτών αποδεικνύει δτι παρά πάσαν προσπάθειαν και έπα-
λήθευσιν, δυσχερώς αποδίδεται πλήρης ή αλήθεια και ή
χάρις τοϋ αρχετύπου: εμφανής είναι ή διαφορά εν τη άπο-
δόσει της γραμμής τοϋ δεξιού μηροϋ τοϋ όρθοΰ πολέμιστοΰ,
ή θέσις τών δάκτυλων τής άκρας χειρός τού Ιδίου, αί λεπτο-
μέρεια.!, της λαβής τόϋ ξίφονς τοϋ καθήμενου και άλλαι πολ-
λαί, περί ων θά γίνη ό προσήκων λόγος εν τη δημοσιεύσει
τής στήλης ταύτης εις τι τών προσεχών τευχών.
δ'.) Ή άνίδρυσις τών στηλών.
"Κν τών δυσχερέστατων επίσης έργων ημών ύπήρξεν ή
προσήκουσα άνίδρυσις τών στη/ιών εν τω Μουσείω Βόλου.
Κα.1 τάς μεν τφ 1907-1909 ευρεθείσας στήλας τοϋ Α'
πύργου, μη υπάρχοντος τέως Μουσείου, ειχον τοποθετήσει
εν τοις ύπογείοις τοΰ Γυμνασίου Βόλου, τάς άρίστας εντός
μεγάλης ξύλινης θήκης• κτισθέντος δε ιή ενεργεία μου
δαπάναις τοΰ άοιδίμου Αλεξίου Αθανασάκη, τοϋ εκ Πόρ-
ταριάς τοϋ Πηλίου, τοΰ γνωστού Μουσείου Βόλου, και
επικειμένων τών εγκαινίων αυτού κατά Μάϊον τού 1909,
μετεκόμισα τάς στήλας εις αυτό, καΐ δι' άποσταλέντων εξ
Αθηνών τεχνιτών άνίδρυσά τινας εν τή Α' αίΟούση.
Ή τε μεταφορά όμως τών στηλών τούτων και ή τότε
άνίδρυσις έτελέσθησαν μετά τάχους τύ κατ' αρχάς και ούχι
προσηκόντως: 2) διότι έγένετο χρήσις σιδηρών συνοχέων
(κοινώς καλούνται ντζινέττια), δι' ων μονίμως προσεκολ-
λάτο έπι τοϋ τοίχου εκάστη στήλη, τοΰ μεν ενός άκρου
τών συνοχέων έντοιχιζομένου, τοϋ δε ετέρου έμβαλλομένου
εν τή στήλη δι' ανοίξεως οπής μιας ή πλειόνων. Εννοεί-
ται δτι ή μέθοδος αΰτη άπεδεικνύετο εμφανώς αδόκιμος,
λόγιο κυρίως τής μονιμότητος τής καθηλώσεως τών στηλών
διαταχθείς δε τέλος νά ενεργήσω τά δέοντα μόνος εγώ, μετά
τήν τέλεσιν τών εγκαινίων, άπετοίχισά τάς ιδρυθείσας
στήλας, και εφήρμοσα έτέραν μέθοδον έκτοτε και εφεξής
περί ης λέγω ευθύς παρακατιών.
Έν ταϊς διανοιγομέναις δήλον δτι όπαΐς τών στηλών
προσήρμοζον κοχλίαν μόνιμον, εκ δε τών τοίχων έξήρτοιν
συνοχείς επίσης μονίμους, άλλα κατά βούλησιν καμπτομέ-
νους, ων τό άκρον, φέρον όπήν, έφηρμόζετο πρύς τήν τής
στήλης, καΐ δι' ετέρου περιαιρετοϋ κοχλιού συνεκρατεΐτο
εκάστη• ούτω δύναται τις έν πάση ώρα να. αφαίρεση τους
περιαιρετούς κοχλίας και νά αποκόμιση ευχερώς και ακιν-
δύνως όλόκληρον τήν στήλην, δπου επιθυμεί, προς άντιγρα-
φήν, φωτογράφησιν, καθαρισμόν, στερεοχρώμησιν κτλ.,
και πάλιν νά τοποθέτηση αυτήν εις τήν θέσιν, οπόθεν άφη-
ρέθη ;!).
'Ανίδρυσα δε μέχρι τούδε τάς πλείστας τών στηλών
*) "Ηδη και ή στήλη αίπη αποδεικνύει δτι άνευ χωμάτων και
ακαθαρσιών εύρον πολλάς ανέπαφους γραφάς ούτως, ώστε ή κατά-
κρισις τοΰ "Οθ. 'Ρουσ., περί ής προεΐπον, δτι συνεψεκάσθησαν χώ-
ματα κττ., υπήρξε λίαν επιπόλαια.
2) Πρβλ. Πρακτικά της Άρχ. Έταιρ. τοΰ 1909 σελ. 132-133.
!) Πρβλ. ΙΙρακίΜά τυΰ 1912 σελ. 228 και τοΰ 1915 σελ. 177
και τοΰ 1920 σελ. 18• 21,
ούτως έν τή Α', Β' και Γ' αίθούση τής Ανατολικής πτέρυγος
τού Μουσείου Βόλου" ό πρόδομος αυτού λαμβάνει κατ' ανά-
γκην τό όνομα Δ' αιθούσης, καίπερ πρώτος τώ είσερχομένω-
διότι τά έν αύτώ αρχαία ίδρυσα μετά τήν περάτωσιν τών
προηγουμένου, και οι αριθμοί ούτοι συνεχίζονται έκ τών
τήςΓ' αιθούσης. Τής δε Δυτικής πτέρυγος τοΰ Μουσείου,
έχούσης επίσης τρεις αίθουσας, τάς μεν δύο, τήν Ε' και
Ρ', κατέλαβον αί υπ' έμοϋ επίσης μονίμως ίδρυθεΐσαι τώ
1917 στήλαι, ολίγον προ τής έκ τής υπηρεσίας βιαίας άπο-
μακρύνσεώς μου", αί λαμπρόταται άλλ' άτυχέσταται στήλαι
τού Γ' πύργου, τήν δε τρίτην, τήν Ζ' κατ' άριθμητικήν άκο-
λουθίαν, παρεσκεύασα μεν προς ύποδοχήν στηλών, .ποιήσας
τά τοιχάρια, τά χρησιμεύοντα ώς βάθρα, και έτοιμάσας τε-
λείως τάς στήλας, δεν έπεράτωσα όμως δι' οριστικής άνι-
δρύσεως αυτών ένεκα τών μνημονευθέντων λόγων. Οι αρι-
θμοί συνεχίζονται έκ τών τής Δ' αιθούσης, φυσικά) τω λόγω
εις τάς στήλας τής Ε' και Ρ'. Σημειωτέον δτι κατά τήν
έκτοτε διαρρεύσασαν δεκαετίαν δεν έτελέσθη περαιτέρω
ουδέν έργον έκεΐ.
Τό σύστημα τούτο τής καθηλώσεο)ς τών στηλών έπι
συνεχών βάθρων έν παρατάξει, είναι βεβαίως μονότονον
και άκαλαίσθητον έν γένει- προκειμένου όμως νά περισώσω
οπωσδήποτε τάς στήλας, αϊτινες, όλως άνίδρυτοι παραμέ-
νουσας θά κατεστρέφοντο, μή δυνάμενοι νά συντηρώνται
προσηκόντως τόσον πολλαί, έτι δέ καΐ εις τί|\• άπλήν
τοιαύτην ϊδρυσιν απαντών δυσχέρειας και άδιαφορίαν, εξα-
κολουθούσαν εισέτι διά τάς υπολοίπους, θά ήτο μάταιον και
κωμικώς φιλόδοξον τό νά αποβλέψω και εις καλαίσθητον πο-
λυτελεστέρανϊδρυσιν τών στηλών. Και δμως ελαβόν τίνα μέ-
ριμναν νά κράτησα) άνιδρύτους στήλας τινάς ιδιορρύθμους,
και ταντας έκ τών αρίστων, ίνα έν καιρώ άνιδρύσω αύτάς
έπι βάθρων ιδίων έν μέσω άνά τάς αίθουσας τού Μουσείου
πρύς ήπάοσιν τής μονοτονίας.
Ουτα) λοιπόν προϋπελόγισα τήν κατασκευήν οκτώ ιδίων
βάθρων κατά τά μέσα τών αιθουσών, έφ' ών έσκόπουν νά
τοποθετήσω τάς προειρημένας και άλλας έν τω μέλλοντι
όμοιας εύρεθησομένας στήλας, άνά δύο άντιναηους ούτως,
ώστε νά μετακινώνται κατά βούλησιν τού θεαιοΰ περι-
στροφικώς, ίνα θεώνται καταλλήλως προς τό προσπίπτον
φώς και νά άντιγράφωνται προσηκόντιος και ευχερώς ')'
άλλα παρέιιεινεν ή ιδέα αύτη πόθος εύσεθής. "Ας έλπίσω-
μεν όμως ότι τοϋτο θά έκτελεσθή ποτέ έν τώ μέλλοντι.
') Πρβλ. Πρακτικά τοΰ 1909 σελ. 133.
Β'. Ή συντήρηαις, αντιγραφή καΐ άνίδρυσις τών στηλών
υπολείπονται πολύ των υπό τοϋ πατρός αΰτοΰ ποιηθέντων.
Δείγμα συγκρίσεως εν γένει των αντιγράφων προς τα αρ-
χέτυπα παρέχουσιν αϊ παρατιθέμεναι εικόνες 104 καΐ 165•
καΐ ή μεν είκ. 164 αποδίδει την περίφημον γραφήν των
πολεμιστών εκ φωτογραφίας, ληφθείσης την έπομένην ήμέ-
ραν της ευρέσεως της στήλης ταύτης εν τω Γ' πύργο) τω
1912, προ παντός καθαρμοί) ή ψεκασμού ').
Ή δέ είκ. 165 αποδίδει αριστερά μεν το αυτό άρχέ-
τυπον, δεξιά δε το υπό τοΰ υίοΰ ΖϊΊΐϊθΓΟίί άντίγραφον,
ποιηθέν ημέρας τινάς μετά την άνεύρεσιν. Η παραβολή
αυτών αποδεικνύει δτι παρά πάσαν προσπάθειαν και έπα-
λήθευσιν, δυσχερώς αποδίδεται πλήρης ή αλήθεια και ή
χάρις τοϋ αρχετύπου: εμφανής είναι ή διαφορά εν τη άπο-
δόσει της γραμμής τοϋ δεξιού μηροϋ τοϋ όρθοΰ πολέμιστοΰ,
ή θέσις τών δάκτυλων τής άκρας χειρός τού Ιδίου, αί λεπτο-
μέρεια.!, της λαβής τόϋ ξίφονς τοϋ καθήμενου και άλλαι πολ-
λαί, περί ων θά γίνη ό προσήκων λόγος εν τη δημοσιεύσει
τής στήλης ταύτης εις τι τών προσεχών τευχών.
δ'.) Ή άνίδρυσις τών στηλών.
"Κν τών δυσχερέστατων επίσης έργων ημών ύπήρξεν ή
προσήκουσα άνίδρυσις τών στη/ιών εν τω Μουσείω Βόλου.
Κα.1 τάς μεν τφ 1907-1909 ευρεθείσας στήλας τοϋ Α'
πύργου, μη υπάρχοντος τέως Μουσείου, ειχον τοποθετήσει
εν τοις ύπογείοις τοΰ Γυμνασίου Βόλου, τάς άρίστας εντός
μεγάλης ξύλινης θήκης• κτισθέντος δε ιή ενεργεία μου
δαπάναις τοΰ άοιδίμου Αλεξίου Αθανασάκη, τοϋ εκ Πόρ-
ταριάς τοϋ Πηλίου, τοΰ γνωστού Μουσείου Βόλου, και
επικειμένων τών εγκαινίων αυτού κατά Μάϊον τού 1909,
μετεκόμισα τάς στήλας εις αυτό, καΐ δι' άποσταλέντων εξ
Αθηνών τεχνιτών άνίδρυσά τινας εν τή Α' αίΟούση.
Ή τε μεταφορά όμως τών στηλών τούτων και ή τότε
άνίδρυσις έτελέσθησαν μετά τάχους τύ κατ' αρχάς και ούχι
προσηκόντως: 2) διότι έγένετο χρήσις σιδηρών συνοχέων
(κοινώς καλούνται ντζινέττια), δι' ων μονίμως προσεκολ-
λάτο έπι τοϋ τοίχου εκάστη στήλη, τοΰ μεν ενός άκρου
τών συνοχέων έντοιχιζομένου, τοϋ δε ετέρου έμβαλλομένου
εν τή στήλη δι' ανοίξεως οπής μιας ή πλειόνων. Εννοεί-
ται δτι ή μέθοδος αΰτη άπεδεικνύετο εμφανώς αδόκιμος,
λόγιο κυρίως τής μονιμότητος τής καθηλώσεως τών στηλών
διαταχθείς δε τέλος νά ενεργήσω τά δέοντα μόνος εγώ, μετά
τήν τέλεσιν τών εγκαινίων, άπετοίχισά τάς ιδρυθείσας
στήλας, και εφήρμοσα έτέραν μέθοδον έκτοτε και εφεξής
περί ης λέγω ευθύς παρακατιών.
Έν ταϊς διανοιγομέναις δήλον δτι όπαΐς τών στηλών
προσήρμοζον κοχλίαν μόνιμον, εκ δε τών τοίχων έξήρτοιν
συνοχείς επίσης μονίμους, άλλα κατά βούλησιν καμπτομέ-
νους, ων τό άκρον, φέρον όπήν, έφηρμόζετο πρύς τήν τής
στήλης, καΐ δι' ετέρου περιαιρετοϋ κοχλιού συνεκρατεΐτο
εκάστη• ούτω δύναται τις έν πάση ώρα να. αφαίρεση τους
περιαιρετούς κοχλίας και νά αποκόμιση ευχερώς και ακιν-
δύνως όλόκληρον τήν στήλην, δπου επιθυμεί, προς άντιγρα-
φήν, φωτογράφησιν, καθαρισμόν, στερεοχρώμησιν κτλ.,
και πάλιν νά τοποθέτηση αυτήν εις τήν θέσιν, οπόθεν άφη-
ρέθη ;!).
'Ανίδρυσα δε μέχρι τούδε τάς πλείστας τών στηλών
*) "Ηδη και ή στήλη αίπη αποδεικνύει δτι άνευ χωμάτων και
ακαθαρσιών εύρον πολλάς ανέπαφους γραφάς ούτως, ώστε ή κατά-
κρισις τοΰ "Οθ. 'Ρουσ., περί ής προεΐπον, δτι συνεψεκάσθησαν χώ-
ματα κττ., υπήρξε λίαν επιπόλαια.
2) Πρβλ. Πρακτικά της Άρχ. Έταιρ. τοΰ 1909 σελ. 132-133.
!) Πρβλ. ΙΙρακίΜά τυΰ 1912 σελ. 228 και τοΰ 1915 σελ. 177
και τοΰ 1920 σελ. 18• 21,
ούτως έν τή Α', Β' και Γ' αίθούση τής Ανατολικής πτέρυγος
τού Μουσείου Βόλου" ό πρόδομος αυτού λαμβάνει κατ' ανά-
γκην τό όνομα Δ' αιθούσης, καίπερ πρώτος τώ είσερχομένω-
διότι τά έν αύτώ αρχαία ίδρυσα μετά τήν περάτωσιν τών
προηγουμένου, και οι αριθμοί ούτοι συνεχίζονται έκ τών
τήςΓ' αιθούσης. Τής δε Δυτικής πτέρυγος τοΰ Μουσείου,
έχούσης επίσης τρεις αίθουσας, τάς μεν δύο, τήν Ε' και
Ρ', κατέλαβον αί υπ' έμοϋ επίσης μονίμως ίδρυθεΐσαι τώ
1917 στήλαι, ολίγον προ τής έκ τής υπηρεσίας βιαίας άπο-
μακρύνσεώς μου", αί λαμπρόταται άλλ' άτυχέσταται στήλαι
τού Γ' πύργου, τήν δε τρίτην, τήν Ζ' κατ' άριθμητικήν άκο-
λουθίαν, παρεσκεύασα μεν προς ύποδοχήν στηλών, .ποιήσας
τά τοιχάρια, τά χρησιμεύοντα ώς βάθρα, και έτοιμάσας τε-
λείως τάς στήλας, δεν έπεράτωσα όμως δι' οριστικής άνι-
δρύσεως αυτών ένεκα τών μνημονευθέντων λόγων. Οι αρι-
θμοί συνεχίζονται έκ τών τής Δ' αιθούσης, φυσικά) τω λόγω
εις τάς στήλας τής Ε' και Ρ'. Σημειωτέον δτι κατά τήν
έκτοτε διαρρεύσασαν δεκαετίαν δεν έτελέσθη περαιτέρω
ουδέν έργον έκεΐ.
Τό σύστημα τούτο τής καθηλώσεο)ς τών στηλών έπι
συνεχών βάθρων έν παρατάξει, είναι βεβαίως μονότονον
και άκαλαίσθητον έν γένει- προκειμένου όμως νά περισώσω
οπωσδήποτε τάς στήλας, αϊτινες, όλως άνίδρυτοι παραμέ-
νουσας θά κατεστρέφοντο, μή δυνάμενοι νά συντηρώνται
προσηκόντως τόσον πολλαί, έτι δέ καΐ εις τί|\• άπλήν
τοιαύτην ϊδρυσιν απαντών δυσχέρειας και άδιαφορίαν, εξα-
κολουθούσαν εισέτι διά τάς υπολοίπους, θά ήτο μάταιον και
κωμικώς φιλόδοξον τό νά αποβλέψω και εις καλαίσθητον πο-
λυτελεστέρανϊδρυσιν τών στηλών. Και δμως ελαβόν τίνα μέ-
ριμναν νά κράτησα) άνιδρύτους στήλας τινάς ιδιορρύθμους,
και ταντας έκ τών αρίστων, ίνα έν καιρώ άνιδρύσω αύτάς
έπι βάθρων ιδίων έν μέσω άνά τάς αίθουσας τού Μουσείου
πρύς ήπάοσιν τής μονοτονίας.
Ουτα) λοιπόν προϋπελόγισα τήν κατασκευήν οκτώ ιδίων
βάθρων κατά τά μέσα τών αιθουσών, έφ' ών έσκόπουν νά
τοποθετήσω τάς προειρημένας και άλλας έν τω μέλλοντι
όμοιας εύρεθησομένας στήλας, άνά δύο άντιναηους ούτως,
ώστε νά μετακινώνται κατά βούλησιν τού θεαιοΰ περι-
στροφικώς, ίνα θεώνται καταλλήλως προς τό προσπίπτον
φώς και νά άντιγράφωνται προσηκόντιος και ευχερώς ')'
άλλα παρέιιεινεν ή ιδέα αύτη πόθος εύσεθής. "Ας έλπίσω-
μεν όμως ότι τοϋτο θά έκτελεσθή ποτέ έν τώ μέλλοντι.
') Πρβλ. Πρακτικά τοΰ 1909 σελ. 133.