Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones ([1].1979)

ARCHITECTURE ET SYMBOLIQUE DES NOMBRES

25

określony jest przez pięćdziesiąt. Era chrześcijańska jest ostatnim okresem historii:
została wprowadzona znakiem krzyża, który jest również znakiem liczby trzy. W koń-
cu arka symbolizuje kościół i jest nie tylko symbolem proporcji przestrzeni, lecz
także wyrażeniem całości czasu.

Związki te, jak się wydaje, konkretyzują się niekiedy w sposób zadziwiający.
W merowińskiej krypcie w Jouarre opus recticulatum jest komponowany zapewne
według zasady postępu liczbowego. W murze zachodnim krypty stworzono podwójną
superpozycję z warstw kamienia odmiennie kształtowanego. Kolejne warstwy od dołu
ku górze zawierają 7 rzędów +3 rzędy =10, a to podmurowanie zwieńczone jest
czterema rzędami ciosów rombowych i czterema oktogonalnych.

Przebadamy obecnie kilka obiektów od końca VIII do początków X wieku, które
demonstrują sposób używania liczb. Zobaczymy, jak architekci średniowieczni posu-
wają się od stosowania najpierw prostych, prymitywnych niemal założeń cyfro-
wych ku coraz większej złożoności. Od prostej addycji przechodzi się przez grę mo-
dułów na poziomie geometrii, do proporcji harmonicznych wynikających z biegłego
władania współczynnikiem <£, zwanym także liczbą złotą. Asystujemy więc nieustan-
nemu wysubtelnianiu myśli matematycznej, w które największe umysły tych czasów
wnoszą swój udział.

Karolińskie opactwo Saint-Riquier w Centuli pozwoli lepiej niż inne obiekty
rzucić światło na ducha panującego w końcu VIII i początkach IX wieku. Uwarun-
kowanie rozplanowania opactwa liturgiką prezentują nam dwa źródła paralelne —
Chronicon Centulense Hariulfa oraz Institutio Sancti Angilberti abbatis de diver-
sitate officiorum. Już na wstępie Angilbert mówi o zasadzie przestrzegania sym-
boliki trynitarnej. Trzy wieże wznoszą się ku niebu: Zbawiciela, św. Rychariusza
i Panny Marii. Klasztor zawierał trzy główne ołtarze pod takimi samymi wezwania-
mi; każdy z ołtarzy zwieńczony był przez cyborium. Samo atrium, bez wątpienia
prostokątne, zawierało trzy oratoria poświęcone trzem archaniołom. Klasztor liczył
300 mnichów, którym dodawano 99 dzieci ze Schola. Ostatnia cyfra zaskakuje, ale
znajduje swoje uzasadnienie, gdy podzieli się ją przez trzy, gdyż 33 dzieci przyłą-
czono do grupy 100 mnichów na czas Laus Perennis śpiewanych na chwałę Bożą
dzień i noc.

Ta sama wola złożenia hołdu Trójcy manifestuje się w rozmieszczeniu relikwii.
Wieża Zbawiciela zawierała na parterze kryptę, która chroniła capsa major, relikwiarz
większy opactwa, z 25 relikwiami Chrystusa. Tymczasem w rozmieszczeniu capsae
minores znajdujemy szyfr trynitarny, zawarty w kombinacji addytywnej: 10+3, 13
capsae minores zdobią chór opactwa Saint Riąuier.

Symbolika trynitarna nie jest jednak jedyna, szereg elementów wyposażenia koś-
cioła rozmieszczonych jest według liczby cztery na kształt krzyża:

Passio

E

i

Resurrectio N— —— S Ascensio

W

Natiyitatis