DOI Artikel:
Dąb-Kalinowska, Barbara: XIV-wieczne malowidło koprzywnickie: misterium biblijne i kosmologiczne
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0098
66
B. DĄB-KALINOWSKA
pierwotnie cztery ludzkie ręce, z których zachowały się tylko pionowa gór-
na i pozioma prawa, wyraźnie przedłużona. Górna pionowa trzyma długi
klucz, który wkłada w otwór w budynku symbolizującym Jerozolimę Nie-
bieską. Brak jest pionowego dolnego ramienia krzyża, ale widoczny jest
jeszcze młot trzymany przez dłoń znajdującą się na wysokości stóp Chry-
stusa. Poziomą, prawą dłonią Żyjący Krzyż ujmuje miecz, który wbija
v/ głowę Synagogi. Pozioma lewa ręka krzyża jest niezachowana; trzy-
mała najprawdopodobniej koronę lub udzielała błogosławieństwa Eklezji.
Głowa Ukrzyżowanego, silnie pochylona na prawe ramię, o długich wło-
sach i z brodą, jest okolona koroną cierniową. Zwis ciała Chrystusa jest
niewielki, podobnie jak i ugięcie kolan skrzyżowanych nóg przybitych jed-
nym gwoździem. Na piersi Chrystusa widoczna jest rana od włóczni. Się-
gające kolan perizonium jest przewiązane, na boku ma feston fałd.
Po prawej stronie krzyża została umieszczona Eklezja. Jest to postać
kobieca dosiadająca zwierzęcia, którego zachowane są tylko niewielkie
partie (ogon, tylne nogi). Eklezja trzyma w wyciągniętej w stronę Chry-
stusa dłoni kielich, w który zbiera tryskającą z jego rany krew. Druga
ręka Eklezji nie zachowała się, widoczna jest natomiast chorągiew osadzo-
na na drzewcu z krzyżem. Po przeciwnej stronie Żyjącego Krzyża znaj-
duje się Synagoga jako postać kobieca dosiadająca osła. Synagoga w jed-
nej ręce trzyma głowę kozła, w drugiej zaś złamane drzewce chorągwi;
oczy ma zawiązane przepaską. Pomiędzy postacią Chrystusa a Synagogi
umieszczona jest wstęga z widocznym zarysem napisu.
Lewa strona dolnej strefy malowidła koprzywnickiego zawiera przed-
stawienie Drzewa Wiadomości Dobrego i Złego, z którego prawej strony
znajduje się Mater Misericordiae, z lewej zaś Ewa z grupą postaci staro-
testamentowych. Drzewo Wiadomości Dobrego i Złego na malowidle ko-
przywnickim ukazane zostało jako drzewo suche, pozbawione listowia,,
wszystkie zaś jego gałęzie poza jedną, która rozpięta jest nad Marią, po-
chylone są w kierunku Ewy. Nie jest to więc jabłoń, która jakkolwiek nie
była wzmiankowana w Biblii — bardzo wcześnie była przedstawiona jako
Drzewo Wiadomości Dobrego i Złego. Nie jest to także inny gatunek drze-
wa wyobrażanego przez artystów w tej funkcji39. A jak się zdaje w wy-
padku malowidła koprzywnickiego najbardziej logiczne byłoby przedsta-
wienie jabłoni jako Drzewa Wiadomości, ponieważ w antytezie Maria—•
39 S. E s c h e, Adam. und Eva, Sundenfall und Erlósung. Lukas Bucherei zur chri-
stlichen Ikonographie. Dusseldorf 1957, s. 26 - 27. L. S t a u c h, Baum. W: Reallexi-
kon zur deutschen Kunstgeschichte, t. II, Stuttgart 1948, szp. 63 - 68. T. D o b r z e-
niecki, Legenda o Secie i drzewie życia w sztuce średniowiecznej. Rocznik Muzeum
Narodowego w Warszawie, t. X, 1966, s. 184 - 190. E. G u 1 d a n, Eva und Maria. Eine
Antithese ais Bildmotiv. Graz—Koln 1966, s. 108 - 114. G. Engelhard t, Das Le~
bensbaum — Motiv in der Kunst. Steyr 1974, s. 16 - 22.
B. DĄB-KALINOWSKA
pierwotnie cztery ludzkie ręce, z których zachowały się tylko pionowa gór-
na i pozioma prawa, wyraźnie przedłużona. Górna pionowa trzyma długi
klucz, który wkłada w otwór w budynku symbolizującym Jerozolimę Nie-
bieską. Brak jest pionowego dolnego ramienia krzyża, ale widoczny jest
jeszcze młot trzymany przez dłoń znajdującą się na wysokości stóp Chry-
stusa. Poziomą, prawą dłonią Żyjący Krzyż ujmuje miecz, który wbija
v/ głowę Synagogi. Pozioma lewa ręka krzyża jest niezachowana; trzy-
mała najprawdopodobniej koronę lub udzielała błogosławieństwa Eklezji.
Głowa Ukrzyżowanego, silnie pochylona na prawe ramię, o długich wło-
sach i z brodą, jest okolona koroną cierniową. Zwis ciała Chrystusa jest
niewielki, podobnie jak i ugięcie kolan skrzyżowanych nóg przybitych jed-
nym gwoździem. Na piersi Chrystusa widoczna jest rana od włóczni. Się-
gające kolan perizonium jest przewiązane, na boku ma feston fałd.
Po prawej stronie krzyża została umieszczona Eklezja. Jest to postać
kobieca dosiadająca zwierzęcia, którego zachowane są tylko niewielkie
partie (ogon, tylne nogi). Eklezja trzyma w wyciągniętej w stronę Chry-
stusa dłoni kielich, w który zbiera tryskającą z jego rany krew. Druga
ręka Eklezji nie zachowała się, widoczna jest natomiast chorągiew osadzo-
na na drzewcu z krzyżem. Po przeciwnej stronie Żyjącego Krzyża znaj-
duje się Synagoga jako postać kobieca dosiadająca osła. Synagoga w jed-
nej ręce trzyma głowę kozła, w drugiej zaś złamane drzewce chorągwi;
oczy ma zawiązane przepaską. Pomiędzy postacią Chrystusa a Synagogi
umieszczona jest wstęga z widocznym zarysem napisu.
Lewa strona dolnej strefy malowidła koprzywnickiego zawiera przed-
stawienie Drzewa Wiadomości Dobrego i Złego, z którego prawej strony
znajduje się Mater Misericordiae, z lewej zaś Ewa z grupą postaci staro-
testamentowych. Drzewo Wiadomości Dobrego i Złego na malowidle ko-
przywnickim ukazane zostało jako drzewo suche, pozbawione listowia,,
wszystkie zaś jego gałęzie poza jedną, która rozpięta jest nad Marią, po-
chylone są w kierunku Ewy. Nie jest to więc jabłoń, która jakkolwiek nie
była wzmiankowana w Biblii — bardzo wcześnie była przedstawiona jako
Drzewo Wiadomości Dobrego i Złego. Nie jest to także inny gatunek drze-
wa wyobrażanego przez artystów w tej funkcji39. A jak się zdaje w wy-
padku malowidła koprzywnickiego najbardziej logiczne byłoby przedsta-
wienie jabłoni jako Drzewa Wiadomości, ponieważ w antytezie Maria—•
39 S. E s c h e, Adam. und Eva, Sundenfall und Erlósung. Lukas Bucherei zur chri-
stlichen Ikonographie. Dusseldorf 1957, s. 26 - 27. L. S t a u c h, Baum. W: Reallexi-
kon zur deutschen Kunstgeschichte, t. II, Stuttgart 1948, szp. 63 - 68. T. D o b r z e-
niecki, Legenda o Secie i drzewie życia w sztuce średniowiecznej. Rocznik Muzeum
Narodowego w Warszawie, t. X, 1966, s. 184 - 190. E. G u 1 d a n, Eva und Maria. Eine
Antithese ais Bildmotiv. Graz—Koln 1966, s. 108 - 114. G. Engelhard t, Das Le~
bensbaum — Motiv in der Kunst. Steyr 1974, s. 16 - 22.