DOI Artikel:
Dąb-Kalinowska, Barbara: XIV-wieczne malowidło koprzywnickie: misterium biblijne i kosmologiczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0110
78
B. DĄB-KALINOWSKA
biblioteka, skoro w 1819 znajdowały się w niej 2572 pozycje, zarówno dru-
ków, jak i rękopisów 76.
Tak bogata treść malowidła koprzywnickiego umieszczonego w naj-
ważniejszej części cysterskiego kościoła wydaje się dobitnie świadczyć,
że w XIV w. cały szereg zakazów odnoszących się do dekoracji wnętrz
kościołów cysterskich przestał już obowiązywać. Wynika to nie tylko z roz-
luźnienia dyscypliny, panującej w zakonie, ale także z odległości opactwa
koprzywnickiego od przodujących opactw, a także upadku znaczenia i pre-
stiżu władz naczelnych i kapituł generalnych 77.
Polichromia koprzywnicka jest niewątpliwie przejawem wysokiej kul-
tury teologicznej i umysłowej polskich cystersów. Pełniąc funkcję mora-
litetu o niezaprzeczalnych walorach dydaktycznych, poprzez swój skom-
plikowany program teologiczny musiała być mało dostępna dla laików,
a zasięg jej odbioru nie wykraczał poza ramy zamkniętej dla „profanów’'
świątyni.
THE FOURTEENTH CENTURY WALL PAINTING IN KOPRZYWNICA
AS A BIBLICAL AND COSMOLOGICAL MYSTERY
S u m m a r y
The rnain subject of this article is the wali painting executed in the last ąuarter
of the fourteenth century in the presbytery of the Cistercian church in Koprzywni-
ca. The polychromy is situated on the south wali of the presbytery between its
south-east corner and the arch separating the presbytery from the nave.
The two-part painting in Koprzywnica has an iconographical structure which
includes the Last Judgement in its upper part and Mater Misericordiae and Eve by
the Tree of Good and Evil in the lower part of the painting together with the Living
Cross with Ecclesia and Synagogue. The composition of the Last Judgement, cha-
racteristic of its limitation of the motif of salvation and of Paradise and simulta-
neous use of the motif of the condemned and Heli, accords with the texts of the
fourteenth-century sermons which in a description of any event stressed dread, ter-
ror and fear, rather than hope of salvation and eternal happiness. The impression
of dread and terror is cłearly expressed by means of a sword with its blade direct-
ed towards the sinners, the position of Christ’s foot, again directed towards the
condemned, and also by the figurę of an angel situated above them.
The parallel and antithesis of Maria and Eve, situated at both sides of a Tree
which is also understood antithetically as a Tree of Life and Death, and also the
Living Cross (if excluding Ecclesia and Synagogue) appear to be analogical to the
;1 F. T, Borowsk i, Dekret kasacyjny z roku 1S19 i jego wykonanie w stosunku
do zakonów diecezji sandomierskiej. Praca doktorska KUL. Lublin 1959, maszynopis,
s. 202 - 203.
77 J. K ł o c z o w s k i, Zakony na ziemiach polskich w wiekach średnich. W: Ko-
ściół w Polsce, t. I, Średniowiecze, Kraków 1968, s. 496.
B. DĄB-KALINOWSKA
biblioteka, skoro w 1819 znajdowały się w niej 2572 pozycje, zarówno dru-
ków, jak i rękopisów 76.
Tak bogata treść malowidła koprzywnickiego umieszczonego w naj-
ważniejszej części cysterskiego kościoła wydaje się dobitnie świadczyć,
że w XIV w. cały szereg zakazów odnoszących się do dekoracji wnętrz
kościołów cysterskich przestał już obowiązywać. Wynika to nie tylko z roz-
luźnienia dyscypliny, panującej w zakonie, ale także z odległości opactwa
koprzywnickiego od przodujących opactw, a także upadku znaczenia i pre-
stiżu władz naczelnych i kapituł generalnych 77.
Polichromia koprzywnicka jest niewątpliwie przejawem wysokiej kul-
tury teologicznej i umysłowej polskich cystersów. Pełniąc funkcję mora-
litetu o niezaprzeczalnych walorach dydaktycznych, poprzez swój skom-
plikowany program teologiczny musiała być mało dostępna dla laików,
a zasięg jej odbioru nie wykraczał poza ramy zamkniętej dla „profanów’'
świątyni.
THE FOURTEENTH CENTURY WALL PAINTING IN KOPRZYWNICA
AS A BIBLICAL AND COSMOLOGICAL MYSTERY
S u m m a r y
The rnain subject of this article is the wali painting executed in the last ąuarter
of the fourteenth century in the presbytery of the Cistercian church in Koprzywni-
ca. The polychromy is situated on the south wali of the presbytery between its
south-east corner and the arch separating the presbytery from the nave.
The two-part painting in Koprzywnica has an iconographical structure which
includes the Last Judgement in its upper part and Mater Misericordiae and Eve by
the Tree of Good and Evil in the lower part of the painting together with the Living
Cross with Ecclesia and Synagogue. The composition of the Last Judgement, cha-
racteristic of its limitation of the motif of salvation and of Paradise and simulta-
neous use of the motif of the condemned and Heli, accords with the texts of the
fourteenth-century sermons which in a description of any event stressed dread, ter-
ror and fear, rather than hope of salvation and eternal happiness. The impression
of dread and terror is cłearly expressed by means of a sword with its blade direct-
ed towards the sinners, the position of Christ’s foot, again directed towards the
condemned, and also by the figurę of an angel situated above them.
The parallel and antithesis of Maria and Eve, situated at both sides of a Tree
which is also understood antithetically as a Tree of Life and Death, and also the
Living Cross (if excluding Ecclesia and Synagogue) appear to be analogical to the
;1 F. T, Borowsk i, Dekret kasacyjny z roku 1S19 i jego wykonanie w stosunku
do zakonów diecezji sandomierskiej. Praca doktorska KUL. Lublin 1959, maszynopis,
s. 202 - 203.
77 J. K ł o c z o w s k i, Zakony na ziemiach polskich w wiekach średnich. W: Ko-
ściół w Polsce, t. I, Średniowiecze, Kraków 1968, s. 496.