DOI Artikel:
Billert, Andrzej: Niektóre aspekty teorii artystycznej Karla Friedricha Schinkla
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0126
94
A. BILLERT
klowska teoria została sformułowana jako część planowanego podręcznika
dla artystów (tzn. obliczona na szerokie oddziaływanie społeczne) w latach
trzydziestych XIX stulecia.
Okres ten to faza dorastania generacji roku 1848, a jednocześnie znacz-
nego upolitycznienia sztuki, działalności Heinricha Heinego, równocześnie
rozwoju sterowanej przez państwo polityki kulturalnej i artystycznej w
Prusach, okres wzmagania się napięć między burżuazją a władzą feudal-
ną. Nawiązanie przez Schinkla do wczesnoromantycznej utopii „rozbro-
jonej sztuki” w tak kształtującej się strukturze społeczno-politycznej
Niemiec nie może być widziane jedynie w kategoriach anachronizmu.
Schinkel — artysta i teoretyk sztuki, a jednocześnie pruski urzędnik uka-
zuje się w tym momencie jako postać wybitnie dwuznaczna, stając się
ilustracją tragicznej i niejednoznacznej postawy niemieckiej burżuazji
XIX stulecia, stojącej na rozstajnych drogach rewolucji i ugody.
Cytowany fragment wypowiedzi Schinkla na temat architektury i jej sto-
sunku do historii jest dobitnym wyrazem poszukiwań sposobu pogodzenia
koncepcji sztuki czystej z jej koniecznością uczestniczenia w konkretnej
sferze praktyki polityczno-społecznej. Problem ten został ostatecznie roz-
wiązany na korzyść statusu architektury jako elementu propagandy poli-
tycznej i społecznej, który w zasadniczej mierze określa problematykę
twórczości architektonicznej w Niemczech XIX stulecia. Utopia artystycz-
no-społeczna nie była możliwa do zrealizowania na płaszczyźnie architek-
tury, tak jak można ją było formułować na płaszczyźnie malarstwa i teorii
sztuki, i tu jednak też tylko do czasu ich funkcjonowania jako awan-
gardowego undergroundu. Działalność K. F. Schinkla pozwala na sformu-
łowanie określonego punktu widzenia w stosunku do problematyki arty-
stycznej XIX stulecia, ujmowania jej w stałej konfrontacji utopii, awan-
gardy, instytucjonalizacji i kompromisu. Ukazuje się również wyraźniej
wartość badania poprzez historię sztuki teorii artystycznych, których zna-
czenie ukazuje się nie tyle na płaszczyźnie przekładu, ile na płaszczyźnie
dynamicznych relacji teorii do praktyki artystycznej, analogicznie jak re-
lacje produkcji i świadomości w ich skomplikowanej dialektyce.
SOME ASPECTS OF THE ARTISTIC THEORY
OF KARL FRIEDRICH SCHINKEL
S u m m a r y
This article presents some aspects of the artistic theories of Karl F. Schinkel.
Our main concern is the relation between reality (in its widest meaning), an artist
and a work of art and also the creative process based on the contemplation of reality
and on the specific activity of the soul (“beautiful soul”) that the work of art re-
flects.
A. BILLERT
klowska teoria została sformułowana jako część planowanego podręcznika
dla artystów (tzn. obliczona na szerokie oddziaływanie społeczne) w latach
trzydziestych XIX stulecia.
Okres ten to faza dorastania generacji roku 1848, a jednocześnie znacz-
nego upolitycznienia sztuki, działalności Heinricha Heinego, równocześnie
rozwoju sterowanej przez państwo polityki kulturalnej i artystycznej w
Prusach, okres wzmagania się napięć między burżuazją a władzą feudal-
ną. Nawiązanie przez Schinkla do wczesnoromantycznej utopii „rozbro-
jonej sztuki” w tak kształtującej się strukturze społeczno-politycznej
Niemiec nie może być widziane jedynie w kategoriach anachronizmu.
Schinkel — artysta i teoretyk sztuki, a jednocześnie pruski urzędnik uka-
zuje się w tym momencie jako postać wybitnie dwuznaczna, stając się
ilustracją tragicznej i niejednoznacznej postawy niemieckiej burżuazji
XIX stulecia, stojącej na rozstajnych drogach rewolucji i ugody.
Cytowany fragment wypowiedzi Schinkla na temat architektury i jej sto-
sunku do historii jest dobitnym wyrazem poszukiwań sposobu pogodzenia
koncepcji sztuki czystej z jej koniecznością uczestniczenia w konkretnej
sferze praktyki polityczno-społecznej. Problem ten został ostatecznie roz-
wiązany na korzyść statusu architektury jako elementu propagandy poli-
tycznej i społecznej, który w zasadniczej mierze określa problematykę
twórczości architektonicznej w Niemczech XIX stulecia. Utopia artystycz-
no-społeczna nie była możliwa do zrealizowania na płaszczyźnie architek-
tury, tak jak można ją było formułować na płaszczyźnie malarstwa i teorii
sztuki, i tu jednak też tylko do czasu ich funkcjonowania jako awan-
gardowego undergroundu. Działalność K. F. Schinkla pozwala na sformu-
łowanie określonego punktu widzenia w stosunku do problematyki arty-
stycznej XIX stulecia, ujmowania jej w stałej konfrontacji utopii, awan-
gardy, instytucjonalizacji i kompromisu. Ukazuje się również wyraźniej
wartość badania poprzez historię sztuki teorii artystycznych, których zna-
czenie ukazuje się nie tyle na płaszczyźnie przekładu, ile na płaszczyźnie
dynamicznych relacji teorii do praktyki artystycznej, analogicznie jak re-
lacje produkcji i świadomości w ich skomplikowanej dialektyce.
SOME ASPECTS OF THE ARTISTIC THEORY
OF KARL FRIEDRICH SCHINKEL
S u m m a r y
This article presents some aspects of the artistic theories of Karl F. Schinkel.
Our main concern is the relation between reality (in its widest meaning), an artist
and a work of art and also the creative process based on the contemplation of reality
and on the specific activity of the soul (“beautiful soul”) that the work of art re-
flects.