DOI Artikel:
Brendel, János: Rodczenko - produktywizm - Proletkult: uwagi na marginesie monografii artysty
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0240
188
J. BKENDEL
Ze względu na przyjęte założenia, autor monografii nie poświęca wiele
miejsca osadzeniu działalności produktywistycznej Rodczenki w kontekście
ówczesnej sytuacji kulturowo-politycznej, co powoduje, że książka Kargi-
nowa prowokuje czytelnika do stawiania pytań. W moich rozważaniach
chcę ograniczyć się do kilku z nich, zapytując o miejsce produktywizmu
reprezentowanego przez Rodczenkę w ogólnej teorii i praktyce produkty-
wistycznej, a dalej i szerzej — o stosunek produktywizmu do proletkultu,
o obecność ideologii proletkultowskiej w teorii produktywistycznej.
Artykuł ten nie rości sobie pretensji do pełnego i szczegółowego omó-
wienia tematu, jest to bowiem przedmiot moich szczegółowych badań.
Z tych też względów zrezygnowałem w tym miejscu z obszernego przed-
stawienia proletkultowskiej ideologii czy teorii produktywizmu i ogra-
niczyłem się do wskazania podstawowych faktów. Czytelnik zaintereso-
wany szerzej tym problemem odnajdzie bogatsze informacje w publika-
cjach A. Turowskiego i A. B. Nakowa, zaś przedstawienie ruchu proletkul-
towskiego w pracach J. Tasarskiego i obszerniej w książkach P. Gorsen —
E. Knódler-Buntego, R. Lorenza i innych 2.
Przełom lat dziesiątych i dwudziestych XX wieku w Rosji zaznaczył
się wyraźnym kryzysem eksperymentów konstruktywistycznych 3. Tara-
bukin czołowy teoretyk tego ruchu, a także i produktywizmu obserwował
ze szczególną uwagą to zjawisko. „Artyści — pisał on — zaangażowali się
2 A. Turowski, Rewolucja konstruktywistyczna, 1975 (w druku). Praca ta
jest pierwszą próbą syntetycznego przedstawienia ruchu konstruktywistycznego.
Wśród licznych publikacji podstawowe znaczenie mają: The Tradition oj Construc-
tivism, ed. by St. Bann, London 1974; A. B. Nakov, „2 Stenberg 2”, La periode
„laboratoire” (1919-1921) du constructivisme russe, wstęp do kat. wyst. Annely Juda
Fine Art, May-July, London 1975; Majakowski 20 ans de travail. C.N.A.C., Musee
National d’art Modern, Paris 1975 - 76 — wstęp A. B. Nakov; Nikolai Tarabou-
k i n e, „Le dernier tableau” — ecrits sur l’art et Vhistoire de l’art, Presentation par
A. B. Nakov, Editions Champ Librę, Paris 1972. Problematykę Kultury Proletariackiej
przedstawiają obszernie: J. Tasarski, Drogi i manowce Proletkultury. Przegląd
Humanistyczny nr 5, 1969, s. 71-87; P. Gorsen — E. Knodler-Bunte, Prolet-
kult, T. I. System einer proletarischen Kultur. Dokumentation, T. II. Zur Theorie
und Praxis einer proletarischen Kulturrevolution in Sowjetrussland 1917 bis 1925.
Stuttgart-Bad 1974, 1975; P. Lorenz, Proletarische Kulturrevolution in Sowjetruss-
land 1917 - 1921. Miinchen 1969; Cenne informacje i dokumenty dotyczące także kon-
taktów miedzy awangardą i Proletkultem, zawiera książka wydana pod redakcją
I. Mac a, Souetskoe iskusstvo za 15 let, Moskva—Leningrad 1933, oraz Russian Art
oj the Avant-Garde, Theory and Criticism 1902 - 1934, ed. and transl. by John E.
Bowlt. New York 1976.
3 A. B. Nakov zauważył, że słowo „konstruktywiści” wystąpiło pierwszy raz
w katalogu wystawy K. Miedunieckiego i braci Stenbergów, dopiero w styczniu
1921 r., „2 Stenberg 2”, op. cit., s. 13. Przypuszczać należy, że ten fakt między innymi
spowodował użycie wymiennych określeń konstruktywizmu i produktywizmu, kon-
struktywiści i produktywiści.
J. BKENDEL
Ze względu na przyjęte założenia, autor monografii nie poświęca wiele
miejsca osadzeniu działalności produktywistycznej Rodczenki w kontekście
ówczesnej sytuacji kulturowo-politycznej, co powoduje, że książka Kargi-
nowa prowokuje czytelnika do stawiania pytań. W moich rozważaniach
chcę ograniczyć się do kilku z nich, zapytując o miejsce produktywizmu
reprezentowanego przez Rodczenkę w ogólnej teorii i praktyce produkty-
wistycznej, a dalej i szerzej — o stosunek produktywizmu do proletkultu,
o obecność ideologii proletkultowskiej w teorii produktywistycznej.
Artykuł ten nie rości sobie pretensji do pełnego i szczegółowego omó-
wienia tematu, jest to bowiem przedmiot moich szczegółowych badań.
Z tych też względów zrezygnowałem w tym miejscu z obszernego przed-
stawienia proletkultowskiej ideologii czy teorii produktywizmu i ogra-
niczyłem się do wskazania podstawowych faktów. Czytelnik zaintereso-
wany szerzej tym problemem odnajdzie bogatsze informacje w publika-
cjach A. Turowskiego i A. B. Nakowa, zaś przedstawienie ruchu proletkul-
towskiego w pracach J. Tasarskiego i obszerniej w książkach P. Gorsen —
E. Knódler-Buntego, R. Lorenza i innych 2.
Przełom lat dziesiątych i dwudziestych XX wieku w Rosji zaznaczył
się wyraźnym kryzysem eksperymentów konstruktywistycznych 3. Tara-
bukin czołowy teoretyk tego ruchu, a także i produktywizmu obserwował
ze szczególną uwagą to zjawisko. „Artyści — pisał on — zaangażowali się
2 A. Turowski, Rewolucja konstruktywistyczna, 1975 (w druku). Praca ta
jest pierwszą próbą syntetycznego przedstawienia ruchu konstruktywistycznego.
Wśród licznych publikacji podstawowe znaczenie mają: The Tradition oj Construc-
tivism, ed. by St. Bann, London 1974; A. B. Nakov, „2 Stenberg 2”, La periode
„laboratoire” (1919-1921) du constructivisme russe, wstęp do kat. wyst. Annely Juda
Fine Art, May-July, London 1975; Majakowski 20 ans de travail. C.N.A.C., Musee
National d’art Modern, Paris 1975 - 76 — wstęp A. B. Nakov; Nikolai Tarabou-
k i n e, „Le dernier tableau” — ecrits sur l’art et Vhistoire de l’art, Presentation par
A. B. Nakov, Editions Champ Librę, Paris 1972. Problematykę Kultury Proletariackiej
przedstawiają obszernie: J. Tasarski, Drogi i manowce Proletkultury. Przegląd
Humanistyczny nr 5, 1969, s. 71-87; P. Gorsen — E. Knodler-Bunte, Prolet-
kult, T. I. System einer proletarischen Kultur. Dokumentation, T. II. Zur Theorie
und Praxis einer proletarischen Kulturrevolution in Sowjetrussland 1917 bis 1925.
Stuttgart-Bad 1974, 1975; P. Lorenz, Proletarische Kulturrevolution in Sowjetruss-
land 1917 - 1921. Miinchen 1969; Cenne informacje i dokumenty dotyczące także kon-
taktów miedzy awangardą i Proletkultem, zawiera książka wydana pod redakcją
I. Mac a, Souetskoe iskusstvo za 15 let, Moskva—Leningrad 1933, oraz Russian Art
oj the Avant-Garde, Theory and Criticism 1902 - 1934, ed. and transl. by John E.
Bowlt. New York 1976.
3 A. B. Nakov zauważył, że słowo „konstruktywiści” wystąpiło pierwszy raz
w katalogu wystawy K. Miedunieckiego i braci Stenbergów, dopiero w styczniu
1921 r., „2 Stenberg 2”, op. cit., s. 13. Przypuszczać należy, że ten fakt między innymi
spowodował użycie wymiennych określeń konstruktywizmu i produktywizmu, kon-
struktywiści i produktywiści.