DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kostowski, Jakub: Sztuka śląska wobec husytyzmu: późnogotyckie świadectwa malarskie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28178#0041
SZTUKA ŚLĄSKA WOBEC HUSYTYZMU
31
satyrze^, od której był już tylko krok do karykatury, także nie pozos-
tającej obojętną na współczesne jej polityczno-religijne wydarzenia^.
Omawiane tu wyłącznie ze względu na zawarte w nich treści malowid-
ła ograniczono do najbardziej reprezentatywnych dla określonego tytu-
łem problemu, w których jawnie antyhusyckie treści pojawiły się
najwcześniej bądź najwyraźniej, a traktując badane dzieła sztuki jako
bezpośrednie źródło, do niezbędnego minimum ograniczono dane his-
toryczne.
Godnymi podkreślenie są ich wysokie wartości formalne. Zamawiane
przede wszystkim dla głównych kościołów parafialnych Śląska i jego
stolicy, stworzone w większości przez mistrzów reprezentatywnych dla
sztuki śląskiej tego czasu i zajmujących w niej niejednokrotnie pozycje
wyjątkowe, mieszcząc się w linii rozwojowej rodzimej twórczości,
wyróżniają się nie tylko dobrymi rozwiązaniami kompozycyjnymi czy
kolorystycznymi, lecz także swą biegłością techniczną i warsztatową.
I tak malowidła ścienne z Brzegu i jego okolic zwracają uwagę swą
wyjątkową spójnością formalną i ikonograficzną. Powstałe niemal
w tym samym czasie, stworzone przez jeden warsztat i jego naśladow-
ców, realizują bardzo zbieżny program treściowy o jednoznacznej
wymowie ideowej^.
'' Np. ufundowana w 1495 r. przez Magdalenę ks. raciborską kustodia z fary w Raciborzu,
z wymownym pełnoplastycznym przedstawieniem wyłaniającegocię z otwartego sarkofa-
gu Męża Boleści, bezpośrednio nad którym umieszczono reservaculum, zob.: Ausstellung
von Goldschmiederarbeiten schlesischen Ursprunges oder aus schlesischem Besitze.
Schlesisches Museum fur Kunstgewerbe und Altertumer. Breslau 1905. s. 13, nr 116;
K.Masner: Das Kunstgewerbe. w: Die Kunst in Schlesien, Berlin 1927, s. 260n., il. 171; E.
Koniger: Kunst in Oberschlesien, Breslau 1938, s. 62, il. 32; L. Perpeet-Frech: Die gotischen
Monstraiizen im Rheinland. Dusseldorf 1964. s. 71, il. 163. Mimo zaginięcia w 1945 r.
odnotowana także przez: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. T.VII. Województwo
opolskie. Pod red. T. Chrzanowskiego i M. Korneckiego. Z. 13. Powiat raciborski. Warszawa
1967, s. 41, fig. 190.
Szczególnie w rozpoczynających kanon mszalny inicjałach T(e igitur), w których
umieszczano często wyobrażenia Bolesnego Chrystusa w otoczeniu narzędzi Męki Pańs-
kiej bądź przedstawienia Mszy św. Grzegorza oraz przy słowach konsekracji, gdzie na
marginesach przedstawiano zwykle Veraicon, zob.: E. Kloss: Die schlesische Buchmalerei
des Mittelalters, Berlin 1942, s. 119 nn., il., odpowiednio: 139,145, 201, 230-233 oraz 183,184,
227; A. Karłowska-Kamzowa^ Gotyckie rękopisy iluminowane na Śląsku (do 1450 r.). w:
Średniowieczna kultura na Śląsku. Wrocław 1977. s. 112; Malarstwo śląskie 1250-1450.
Wrocław 1979, s. 75 nn.
" Zob.: P. Spunar: Antihussitische Verse aus Schlesien. Basler Zeitschrift fur Geschichte
und Altertumskunde 74,1974, nr 1, s. 189-199; a także, m. in.: Spunar, Stredovekarukopisna
bohemika ve Włocławku a Płocku. ĆAV, Listy filologicke 97,1974, sv. 1, s. 37-42; S. Bylina:
Polemika z herezją w wierszowanych utworach antyhusyckich, w: Slawistyczne studia
literaturoznawcze poświęcone Międznarodowemu Kongresowi Slawistów. Wrocław
1973. s. 71-82; J. Baluch: Drzewo się liściem odziewa. Staroczeska poezja miłosna. Kraków
1981, s. 67-70, 84-85.
31
satyrze^, od której był już tylko krok do karykatury, także nie pozos-
tającej obojętną na współczesne jej polityczno-religijne wydarzenia^.
Omawiane tu wyłącznie ze względu na zawarte w nich treści malowid-
ła ograniczono do najbardziej reprezentatywnych dla określonego tytu-
łem problemu, w których jawnie antyhusyckie treści pojawiły się
najwcześniej bądź najwyraźniej, a traktując badane dzieła sztuki jako
bezpośrednie źródło, do niezbędnego minimum ograniczono dane his-
toryczne.
Godnymi podkreślenie są ich wysokie wartości formalne. Zamawiane
przede wszystkim dla głównych kościołów parafialnych Śląska i jego
stolicy, stworzone w większości przez mistrzów reprezentatywnych dla
sztuki śląskiej tego czasu i zajmujących w niej niejednokrotnie pozycje
wyjątkowe, mieszcząc się w linii rozwojowej rodzimej twórczości,
wyróżniają się nie tylko dobrymi rozwiązaniami kompozycyjnymi czy
kolorystycznymi, lecz także swą biegłością techniczną i warsztatową.
I tak malowidła ścienne z Brzegu i jego okolic zwracają uwagę swą
wyjątkową spójnością formalną i ikonograficzną. Powstałe niemal
w tym samym czasie, stworzone przez jeden warsztat i jego naśladow-
ców, realizują bardzo zbieżny program treściowy o jednoznacznej
wymowie ideowej^.
'' Np. ufundowana w 1495 r. przez Magdalenę ks. raciborską kustodia z fary w Raciborzu,
z wymownym pełnoplastycznym przedstawieniem wyłaniającegocię z otwartego sarkofa-
gu Męża Boleści, bezpośrednio nad którym umieszczono reservaculum, zob.: Ausstellung
von Goldschmiederarbeiten schlesischen Ursprunges oder aus schlesischem Besitze.
Schlesisches Museum fur Kunstgewerbe und Altertumer. Breslau 1905. s. 13, nr 116;
K.Masner: Das Kunstgewerbe. w: Die Kunst in Schlesien, Berlin 1927, s. 260n., il. 171; E.
Koniger: Kunst in Oberschlesien, Breslau 1938, s. 62, il. 32; L. Perpeet-Frech: Die gotischen
Monstraiizen im Rheinland. Dusseldorf 1964. s. 71, il. 163. Mimo zaginięcia w 1945 r.
odnotowana także przez: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. T.VII. Województwo
opolskie. Pod red. T. Chrzanowskiego i M. Korneckiego. Z. 13. Powiat raciborski. Warszawa
1967, s. 41, fig. 190.
Szczególnie w rozpoczynających kanon mszalny inicjałach T(e igitur), w których
umieszczano często wyobrażenia Bolesnego Chrystusa w otoczeniu narzędzi Męki Pańs-
kiej bądź przedstawienia Mszy św. Grzegorza oraz przy słowach konsekracji, gdzie na
marginesach przedstawiano zwykle Veraicon, zob.: E. Kloss: Die schlesische Buchmalerei
des Mittelalters, Berlin 1942, s. 119 nn., il., odpowiednio: 139,145, 201, 230-233 oraz 183,184,
227; A. Karłowska-Kamzowa^ Gotyckie rękopisy iluminowane na Śląsku (do 1450 r.). w:
Średniowieczna kultura na Śląsku. Wrocław 1977. s. 112; Malarstwo śląskie 1250-1450.
Wrocław 1979, s. 75 nn.
" Zob.: P. Spunar: Antihussitische Verse aus Schlesien. Basler Zeitschrift fur Geschichte
und Altertumskunde 74,1974, nr 1, s. 189-199; a także, m. in.: Spunar, Stredovekarukopisna
bohemika ve Włocławku a Płocku. ĆAV, Listy filologicke 97,1974, sv. 1, s. 37-42; S. Bylina:
Polemika z herezją w wierszowanych utworach antyhusyckich, w: Slawistyczne studia
literaturoznawcze poświęcone Międznarodowemu Kongresowi Slawistów. Wrocław
1973. s. 71-82; J. Baluch: Drzewo się liściem odziewa. Staroczeska poezja miłosna. Kraków
1981, s. 67-70, 84-85.