DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kostowski, Jakub: Sztuka śląska wobec husytyzmu: późnogotyckie świadectwa malarskie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28178#0051
SZTUKA ŚLĄSKA WOBEC HUSYTYZMU
41
były logiczną konsekwencją tematu tryptyku i jednocześnie zamknię-
ciem (treściowym i dosłownym) głównego cyklu przedstawieniowego,
w którym spośród 32, wzorowanych na ilustracjach kodeksu z 1353 roku
przedstawień składających się na obrazową legendę św. Jadwigi^, trzy
kwatery lewego skrzydła, uaktualnione w stosunku do rękopiśmien-
nego pierwowzoru, przedstawiały bitwę legnicką.
Obraz bitwy, daleko bardziej konwencjonalny niż w lubińskim ręko-
pisie^, przy całej swej umowności obfituje w szczegóły , które dość
jednoznacznie ukierunkowują odbiór malowideł. Uzbrojenie odpowiada
formom z XV wieku. Wojsko ,,tatarskie" w hełmach typu kapalin,
przyłbica i barbuta, w pełnych zbrojach gotyckich z napierśnikami
skrzyńcowymi, używa kopii. Śląscy rycerze, rozpoznawalni dzięki
książęcemu orłu oraz herbom v.Busewoy i v.Rothkirch, w hełmach typu
kapalin i ,,żabi pysk", w pełnych zbrojach, walczą kopiami, mieczami
jedno- i dwuręcznymi, toporkami oraz maczugami — buzdyganami"".
W miejscu brodatej głowy króla na chorągwi tatarskiej wyobrażono
natomiast żelazny kapelusz husycki"\ który to emblemat powtórzono
konsekwentnie na wszystkich kwaterach ilustrujących bitwę (il. 11).
Henryk II Pobożny walczy tu nie z Tatarami, ale ze współczesnymi dla
powstania tryptyku wrogami Kościoła — husytami.
Wyobrażeniu stoczonej dwieście lat wcześniej bitwy legnickiej nadano
poprzez aktualizację historyczną oraz wyraźne wyeksponowanie wąt-
ków eschatologicznego i moralizatorskiego jasno określony sens ideo-
wo-polityczny. Książę, charakteryzowany w kategoriach męczennika
^ Kloss: op. cit., s. 63-72, 234-237, il. 63-78; Karłowska-Kamzowa: Malarstwo śląskie.,.,s.
110n., il. 22-26. Kodeks znajduje się obecnie w USA: The J. Paul Getty Museum Handbook
of the Collections. The J. Paul Getty Museum. Malibu, California 1986, s. 76.
Odpowiednie ilustracje zestawiają i omawiają: W. Tunk: Die Schlacht bei Wahlstatt im
Bilde des Mittelalters. Jomsburg? 5, 1941, H. 2, s. 195-210; A. Karłowska-Kamzowa:
Zagadnienie aktualizacji w śląskich wyobrażeniach bitwy legnickiej 1353-1504. Studia
Źródłoznawcze 17, 1972, s. 91-118. Tamże omówione także późniejsze wersje legendy. Por.
też: H. Luchs: Ueber die Bilder der Hedwigslegende (im Schlackenwerther Codex von 1353,
dem Breslauer Codex von 1451, auf der Hedwigstafel in der Breslauer Bernhardinkirche
und in dem Breslauer Drucke von 1504). Breslau 1861; K. Stronczyński: Legenda obrazowa
o św. Jadwidze księżnie szlązkiej według rękopisu z r. 1353 przedstawiona i z późniejszemi
tejże treści obrazami porównana, Kraków 1880; A. Karłowska-Kamzowa: Fundacje
artystyczne księcia Ludwika I Brzeskiego. Studia nad rozwojem świadomości historycznej
na Śląsku XIV-XVIII w. Wrocław 1970, s.14-34, 108-125; taż, Idea fundacyj Ludwika
I w śląskiej tradycji społecznej u schyłku średniowiecza, w: Fukcja dzieła sztuki..., s.
119-134.
Żygulskijun., op. cit., s. 146. Zob. też: Dobrowolski: Śląskie malarstwo..., s. 169, przyp. 3;
A. Schellenberg: Schlesisches Wappenbuch. Górlitz 1938, szp. 17, tabl. 28. 31 (v. Bubwoy)
i szp. 120, tabl. 28. 30 (v. Rothkirch u. Panthen).
Tunk, op. cit., s. 200; Żygulski jun., loc.cit.
41
były logiczną konsekwencją tematu tryptyku i jednocześnie zamknię-
ciem (treściowym i dosłownym) głównego cyklu przedstawieniowego,
w którym spośród 32, wzorowanych na ilustracjach kodeksu z 1353 roku
przedstawień składających się na obrazową legendę św. Jadwigi^, trzy
kwatery lewego skrzydła, uaktualnione w stosunku do rękopiśmien-
nego pierwowzoru, przedstawiały bitwę legnicką.
Obraz bitwy, daleko bardziej konwencjonalny niż w lubińskim ręko-
pisie^, przy całej swej umowności obfituje w szczegóły , które dość
jednoznacznie ukierunkowują odbiór malowideł. Uzbrojenie odpowiada
formom z XV wieku. Wojsko ,,tatarskie" w hełmach typu kapalin,
przyłbica i barbuta, w pełnych zbrojach gotyckich z napierśnikami
skrzyńcowymi, używa kopii. Śląscy rycerze, rozpoznawalni dzięki
książęcemu orłu oraz herbom v.Busewoy i v.Rothkirch, w hełmach typu
kapalin i ,,żabi pysk", w pełnych zbrojach, walczą kopiami, mieczami
jedno- i dwuręcznymi, toporkami oraz maczugami — buzdyganami"".
W miejscu brodatej głowy króla na chorągwi tatarskiej wyobrażono
natomiast żelazny kapelusz husycki"\ który to emblemat powtórzono
konsekwentnie na wszystkich kwaterach ilustrujących bitwę (il. 11).
Henryk II Pobożny walczy tu nie z Tatarami, ale ze współczesnymi dla
powstania tryptyku wrogami Kościoła — husytami.
Wyobrażeniu stoczonej dwieście lat wcześniej bitwy legnickiej nadano
poprzez aktualizację historyczną oraz wyraźne wyeksponowanie wąt-
ków eschatologicznego i moralizatorskiego jasno określony sens ideo-
wo-polityczny. Książę, charakteryzowany w kategoriach męczennika
^ Kloss: op. cit., s. 63-72, 234-237, il. 63-78; Karłowska-Kamzowa: Malarstwo śląskie.,.,s.
110n., il. 22-26. Kodeks znajduje się obecnie w USA: The J. Paul Getty Museum Handbook
of the Collections. The J. Paul Getty Museum. Malibu, California 1986, s. 76.
Odpowiednie ilustracje zestawiają i omawiają: W. Tunk: Die Schlacht bei Wahlstatt im
Bilde des Mittelalters. Jomsburg? 5, 1941, H. 2, s. 195-210; A. Karłowska-Kamzowa:
Zagadnienie aktualizacji w śląskich wyobrażeniach bitwy legnickiej 1353-1504. Studia
Źródłoznawcze 17, 1972, s. 91-118. Tamże omówione także późniejsze wersje legendy. Por.
też: H. Luchs: Ueber die Bilder der Hedwigslegende (im Schlackenwerther Codex von 1353,
dem Breslauer Codex von 1451, auf der Hedwigstafel in der Breslauer Bernhardinkirche
und in dem Breslauer Drucke von 1504). Breslau 1861; K. Stronczyński: Legenda obrazowa
o św. Jadwidze księżnie szlązkiej według rękopisu z r. 1353 przedstawiona i z późniejszemi
tejże treści obrazami porównana, Kraków 1880; A. Karłowska-Kamzowa: Fundacje
artystyczne księcia Ludwika I Brzeskiego. Studia nad rozwojem świadomości historycznej
na Śląsku XIV-XVIII w. Wrocław 1970, s.14-34, 108-125; taż, Idea fundacyj Ludwika
I w śląskiej tradycji społecznej u schyłku średniowiecza, w: Fukcja dzieła sztuki..., s.
119-134.
Żygulskijun., op. cit., s. 146. Zob. też: Dobrowolski: Śląskie malarstwo..., s. 169, przyp. 3;
A. Schellenberg: Schlesisches Wappenbuch. Górlitz 1938, szp. 17, tabl. 28. 31 (v. Bubwoy)
i szp. 120, tabl. 28. 30 (v. Rothkirch u. Panthen).
Tunk, op. cit., s. 200; Żygulski jun., loc.cit.