DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kostowski, Jakub: Sztuka śląska wobec husytyzmu: późnogotyckie świadectwa malarskie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28178#0079
SZTUKA ŚLĄSKA WOBEC HUSYTYZMU
57
gramowe wyjście z form stylowych ,,krasneho slohu" było reakcją
Kościoła i katolickiej szlachty związanej bezpośrednio z rodowym
duchowieństwem, a w wiernych Kościołowi południowych Czechach
lokalne formy tego stylu trwały nieprzerwanie przez cały okres wojen
husyckich'^.
Tak jak na Śląsku, pierwsze przedstawienia św. Bernardyna ze
Sieny były bezpośrenim efektem wcześniejszego pobytu Kapistrana
w Czechach, z czym wiązały się także powstałe niewiele później,
a czerpiące z wczesnej tradycji bernardyńskiej jego wizerunki. Ka-
pistran przeniósł do Europy środkowej ukształtowany w XV wieku
we Włoszech typ przedstawieniowy, który poprzez Węgry, Austrię,
południowe Niemcy i Czechy przeszedł następnie przez Śląsk do
Małopolski. Niezwykle istotnym jest tu fakt, iż szerzony początkowo
przez samego Kapistrana, a potem przez franciszkanów-obserwantów
kult św. Bernardyna ze Sieny był zakazany i aktywnie zwalczany
w utrakwistycznej wówczas Pradze* *^.
Antyhusyckie treści dostrzegalne są także w malarstwie małopolskim,
szczególnie w drugiej i trzeciej ćwierci XV wieku. Połączenie grupy
Opłakiwania z motywem ,,Arma Christi" oraz wielokrotnie powtarzane
dewocyjne przedstawienia Chrystusa - Męża Boleści, nierzadko z Boles-
ną Marią, związane często wprost z symboliką eucharystyczną, zdają się
być blisko znaczeniowo obrazowi brzeskiemu*^. Zdecydowanie antyut-
rakwistyczne przesłanie niosło powstałe około 1440 roku z fundacji
Zbigniewa Oleśnickiego malowidło ścienne w krużgankach krakows-
kiego klasztoru franciszkanów, rememoratywnie unaoczniające eks-
plikację mszalnego oticjum poprzez przedstawienie Chrystusa w tłoczni
mistycznej, zespolone ze scenami pasyjnymi (Biczowanie, Koronowanie
cierniem), a przede wszystkim z bezpośrednio pod nim umieszczoną
sceną elevationis hostiae*^.
Echa posoborowych orzeczeń znalazły swoje odbicie również w malarst-
wie włoskiego Quattrocenta*^. Także malarstwo niderlandzkie reagowało
na współczesne mu w Czechach wydarzenia*^. Powstały około 1515 roku
Dejiny ćeskeho vytvarneho umeni..., s. 535, 579; Homolka, Krasa, Menel, Peśina,
Petrań: op. cit., s. 174.
Kostowski: Wrocławski obraz Jana Kapistrana..., s. 181-182.
*24 J. Gadomski: Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1420-1470, Warszawa 1981, s.
47-48, 50; tenże, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460-1500, Warszawa 1988, s. 48,
51.
*23 Małkiewiczówna: op. cit., s. 101 nn., 138 nn., il. 1.
*23 L. Vayer: Die Bewertung der ikonologischen Konsequenzen der Konzilepoche in der
italienischen Kunst des Quattrocento, w: Von der Macht der Bilder. Beitrage des C.I.H.A.
— Kolloquiums ,,Kunst und Reformation", Leipzig 1983, s. 60-75.
*2? J. Vackova: Early Netherlandish Painting Commenting the Contemporary Historical
57
gramowe wyjście z form stylowych ,,krasneho slohu" było reakcją
Kościoła i katolickiej szlachty związanej bezpośrednio z rodowym
duchowieństwem, a w wiernych Kościołowi południowych Czechach
lokalne formy tego stylu trwały nieprzerwanie przez cały okres wojen
husyckich'^.
Tak jak na Śląsku, pierwsze przedstawienia św. Bernardyna ze
Sieny były bezpośrenim efektem wcześniejszego pobytu Kapistrana
w Czechach, z czym wiązały się także powstałe niewiele później,
a czerpiące z wczesnej tradycji bernardyńskiej jego wizerunki. Ka-
pistran przeniósł do Europy środkowej ukształtowany w XV wieku
we Włoszech typ przedstawieniowy, który poprzez Węgry, Austrię,
południowe Niemcy i Czechy przeszedł następnie przez Śląsk do
Małopolski. Niezwykle istotnym jest tu fakt, iż szerzony początkowo
przez samego Kapistrana, a potem przez franciszkanów-obserwantów
kult św. Bernardyna ze Sieny był zakazany i aktywnie zwalczany
w utrakwistycznej wówczas Pradze* *^.
Antyhusyckie treści dostrzegalne są także w malarstwie małopolskim,
szczególnie w drugiej i trzeciej ćwierci XV wieku. Połączenie grupy
Opłakiwania z motywem ,,Arma Christi" oraz wielokrotnie powtarzane
dewocyjne przedstawienia Chrystusa - Męża Boleści, nierzadko z Boles-
ną Marią, związane często wprost z symboliką eucharystyczną, zdają się
być blisko znaczeniowo obrazowi brzeskiemu*^. Zdecydowanie antyut-
rakwistyczne przesłanie niosło powstałe około 1440 roku z fundacji
Zbigniewa Oleśnickiego malowidło ścienne w krużgankach krakows-
kiego klasztoru franciszkanów, rememoratywnie unaoczniające eks-
plikację mszalnego oticjum poprzez przedstawienie Chrystusa w tłoczni
mistycznej, zespolone ze scenami pasyjnymi (Biczowanie, Koronowanie
cierniem), a przede wszystkim z bezpośrednio pod nim umieszczoną
sceną elevationis hostiae*^.
Echa posoborowych orzeczeń znalazły swoje odbicie również w malarst-
wie włoskiego Quattrocenta*^. Także malarstwo niderlandzkie reagowało
na współczesne mu w Czechach wydarzenia*^. Powstały około 1515 roku
Dejiny ćeskeho vytvarneho umeni..., s. 535, 579; Homolka, Krasa, Menel, Peśina,
Petrań: op. cit., s. 174.
Kostowski: Wrocławski obraz Jana Kapistrana..., s. 181-182.
*24 J. Gadomski: Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1420-1470, Warszawa 1981, s.
47-48, 50; tenże, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460-1500, Warszawa 1988, s. 48,
51.
*23 Małkiewiczówna: op. cit., s. 101 nn., 138 nn., il. 1.
*23 L. Vayer: Die Bewertung der ikonologischen Konsequenzen der Konzilepoche in der
italienischen Kunst des Quattrocento, w: Von der Macht der Bilder. Beitrage des C.I.H.A.
— Kolloquiums ,,Kunst und Reformation", Leipzig 1983, s. 60-75.
*2? J. Vackova: Early Netherlandish Painting Commenting the Contemporary Historical