DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Juszkiewicz, Piotr: Anarchizm i transcendencja: o tradycji artystycznej ready-mades
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28183#0053
ANARCHIZM I TRANSCENDENCJA
27
pewną wizję, której kształt, jak się spodziewają, powstanie w umyśle partnera, tak a nie
inaczej postrzeganego. Wszystkie zatem gesty, jakich dokonują pozornie wobec kogoś
innego, są w istocie gestami czynionymi w samotności, wobec własnych pragnień i wy-
obrażeń, wobec wizerunków, w izolacji nie tylko od partnera seksualnego, ale i od
rzeczywistości pozostającej poza możliwościami ich percepcji.
Tak więc test na istnienie zewnętrznego świata, którego to testu potrzebę sygnalizuje
omawiana przez nas notatka, to nie próba odpowiedzi na pytanie czy świat istnieje,
ale jak istnieje w naszym postrzeżeniu, które nie dość, że uwarunkowane pragnieniami
obserwatora, to jest jeszcze ograniczone przez pragmatyzm intelektu. Postawmy więc
w tym miejscu tezę, że ready-mades to przedmioty, które inaczej zobaczone miałyby
umożliwić doznanie innego widzenia świata, którego dotychczasowy obraz podważany
także przez filozofię Bergsona okazał się w poczuciu filozofów i artystów nieadekwatny
do ukrytej przed rutynowym oglądem prawdziwej rzeczywistości. „Przedmioty gotowe”
w tym świetle to próba rozwiązania jednego z najistotniejszych w całej twórczości Du-
champa problemu, obecnego szczególnie w Wielkiej szybie i wielu notatkach: adekwat-
nego i zarazem alternatywnego przedstawiania rzeczywistości — ale tej realnej, poza-
powierzchniowej. Przytoczmy w tym miejscu jeszcze jeden fragment zapisków artysty:
Notice
„Given:
1 st the waterfall
1 in the dark)
If, given
2nd illuminating gas,
consider considerations
allegorical Reproduction
in the dark, we shall determine ( the conditions for) the extra rapid expositions (= allegorical apearance)
I assaults I unnecessary
of several collisions seeming strictly to succeed each other according to certain laws, in order to isolate
the Sing of accordance between this extra rapid exposition (capable of all the eccentricities) on the
one hand and the choice of possibilities authorized by these laws on the other"2,1.
Nie zagłębiając się w szczegółowe dociekania na temat wszystkich określeń, uży-
tych w tym zapisku, którego pierwsze słowa posłużyły jako tytuł ujawnionego dopiero
po śmierci artysty, równie zagadkowego jak Wielka szyba dzieła25, zauważmy, że rów-
nież w tym przypadku mamy do czynienia z namysłem nad problemem adekwatnego
przedstawiania rzeczywistości. Namysł ten dotyczy warunków, które pozwoliłyby
przedstawić syntezę pojedyńczej sekwencji wydarzeń, z jednej strony, i wyboru mo-
żliwości rozwoju tej sekwencji, z drugiej. Najistotniejszą kwestią byłoby, jak można
wnioskować, poszukiwanie nowego sposobu zobrazowania rzeczywistości (several col-
lisions), dla której allegorical apearance, czyli, jak wynika z notatek z innego zbio-
ru — A I’Inifinitif, jedynie zewnętrzny wygląd (a sum of usual sensory evidences) nie
jest wystarczająco adekwatnym wizerunkiem. Określenia, jakimi posłużył się Duchamp
w tym zapisku, opisujące wygląd wydarzeń czy rzeczy jako „ekstra szybką ekspozycję”,
mówiące o rzeczywistości jako sekwencji wydarzeń (pozornej) znów przywodzą na
myśl stwierdzenia Bergsona, któremu także prawdziwa rzeczywistość, ta wciąż ewou-
lująca, będąca ruchem i zmianą wydawała się niedostępna fotograficznemu, statyczne-
24 Ibidem, s. 28.
25 Étant donnés: 1. Le gaz d'eclairage, 2. La chute d'eau, 1946-1966.
27
pewną wizję, której kształt, jak się spodziewają, powstanie w umyśle partnera, tak a nie
inaczej postrzeganego. Wszystkie zatem gesty, jakich dokonują pozornie wobec kogoś
innego, są w istocie gestami czynionymi w samotności, wobec własnych pragnień i wy-
obrażeń, wobec wizerunków, w izolacji nie tylko od partnera seksualnego, ale i od
rzeczywistości pozostającej poza możliwościami ich percepcji.
Tak więc test na istnienie zewnętrznego świata, którego to testu potrzebę sygnalizuje
omawiana przez nas notatka, to nie próba odpowiedzi na pytanie czy świat istnieje,
ale jak istnieje w naszym postrzeżeniu, które nie dość, że uwarunkowane pragnieniami
obserwatora, to jest jeszcze ograniczone przez pragmatyzm intelektu. Postawmy więc
w tym miejscu tezę, że ready-mades to przedmioty, które inaczej zobaczone miałyby
umożliwić doznanie innego widzenia świata, którego dotychczasowy obraz podważany
także przez filozofię Bergsona okazał się w poczuciu filozofów i artystów nieadekwatny
do ukrytej przed rutynowym oglądem prawdziwej rzeczywistości. „Przedmioty gotowe”
w tym świetle to próba rozwiązania jednego z najistotniejszych w całej twórczości Du-
champa problemu, obecnego szczególnie w Wielkiej szybie i wielu notatkach: adekwat-
nego i zarazem alternatywnego przedstawiania rzeczywistości — ale tej realnej, poza-
powierzchniowej. Przytoczmy w tym miejscu jeszcze jeden fragment zapisków artysty:
Notice
„Given:
1 st the waterfall
1 in the dark)
If, given
2nd illuminating gas,
consider considerations
allegorical Reproduction
in the dark, we shall determine ( the conditions for) the extra rapid expositions (= allegorical apearance)
I assaults I unnecessary
of several collisions seeming strictly to succeed each other according to certain laws, in order to isolate
the Sing of accordance between this extra rapid exposition (capable of all the eccentricities) on the
one hand and the choice of possibilities authorized by these laws on the other"2,1.
Nie zagłębiając się w szczegółowe dociekania na temat wszystkich określeń, uży-
tych w tym zapisku, którego pierwsze słowa posłużyły jako tytuł ujawnionego dopiero
po śmierci artysty, równie zagadkowego jak Wielka szyba dzieła25, zauważmy, że rów-
nież w tym przypadku mamy do czynienia z namysłem nad problemem adekwatnego
przedstawiania rzeczywistości. Namysł ten dotyczy warunków, które pozwoliłyby
przedstawić syntezę pojedyńczej sekwencji wydarzeń, z jednej strony, i wyboru mo-
żliwości rozwoju tej sekwencji, z drugiej. Najistotniejszą kwestią byłoby, jak można
wnioskować, poszukiwanie nowego sposobu zobrazowania rzeczywistości (several col-
lisions), dla której allegorical apearance, czyli, jak wynika z notatek z innego zbio-
ru — A I’Inifinitif, jedynie zewnętrzny wygląd (a sum of usual sensory evidences) nie
jest wystarczająco adekwatnym wizerunkiem. Określenia, jakimi posłużył się Duchamp
w tym zapisku, opisujące wygląd wydarzeń czy rzeczy jako „ekstra szybką ekspozycję”,
mówiące o rzeczywistości jako sekwencji wydarzeń (pozornej) znów przywodzą na
myśl stwierdzenia Bergsona, któremu także prawdziwa rzeczywistość, ta wciąż ewou-
lująca, będąca ruchem i zmianą wydawała się niedostępna fotograficznemu, statyczne-
24 Ibidem, s. 28.
25 Étant donnés: 1. Le gaz d'eclairage, 2. La chute d'eau, 1946-1966.