DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kowalski, Jacek: Grobowiec Kamilli: interpretacja opisu architektury
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0052
50
JACEK KOWALSKI
Bo starczyłby powiew słaby,
A cięciwa puściłaby,
Łucznik strzałę wypuściłby
I gołębia ustrzeliłby;
Upadłby i łańcuch cały,
Lampa prysłaby w kawały.
Gdy Kamillę pochowano,
To wejście zamurowano
I zdjęto pomosty, które
Dawały przystęp na górę,
Aby Kamillę wniesiono.
W tym — grobowiec opuszczono.
qui soflast la regeteore,
et la destandist anislore
7715 et li archiers idonc traisist
droit au colon, se l’abatist,
dune fust la chaene rompue
et la lanpe tote espandue.
Quant Camile fu antonbee,
7720
l’uisserie fu estoupee,
toz les aleors en desfont
qui estoient laissus amont,
par ou camile i fu portee.
7724
la sepulture ont delivree.
Średniowieczna powieść, powiada Le Goff, nie powstaje w celu opisa-
nia społeczności i jej nie „odzwierciedla”. Jest jednak jej częścią2. Rzeczy-
wistość opisywana przez literaturę staje się elementem utworu rządzone-
go innymi prawami niż świat rzeczywisty: język literackiego opisu jest
osadzony bardziej w świecie tekstów niż przedmiotów. Ostatecznie jed-
nak słowom odpowiada zawsze jakaś rzeczywistość; jedynie na jej bazie
mogą powstawać pojęcia, przynajmniej jeśli chodzi o opisy rzeczy. Pojęcia
te, użyte do budowy np. epickiej formuły, trwają następnie w jej ramach
w sposób samodzielny, niezależnie od rzeczywistości, która się zmienia.
Jedynie w momentach przełomowych, gdy następuje zmiana stylu lite-
rackiego i wymiana zużytych form na nowe, zaobserwować można niekie-
dy ponowne przenikanie się literatury i rzeczywistości, kooperujących
przy powstawaniu kolejnych motywów, które znów wieść będą przez dłu-
gi czas samodzielny żywot wyłącznie w świecie literackim.
Taki właśnie moment, jak sądzę, obserwujemy w przypadku opisu
grobowca Kamilli. Jego autor jako jeden z pierwszych zastosował we
francuskojęzycznej literaturze opis łączący antyczny topos wystawnej bu-
dowli z opisem „encyklopedycznym”3. Nastąpiło przejście od starożytnej
epiki „wzniosłej” do „cudownej”4. To otwarło drogę do wprowadzenia w
tekst poetycki elementów rzeczywistości architektonicznej, które wyda-
wały się niezwykłe. Dlatego znajdujemy w nim owe „skrzyżowane luki”,
czyli sklepienie krzyżowo-żebrowe, które być może miało szansę wejść na
2 We wstępie do francuskiego wydania książki E. Koehlera L’aventure chevaleresque.
Idée et réalité dans le roman courtois, Paris, Gallimard 1970, s. XIV.
3 Myślę, że jest to właściwe określenie tego procesu, choć F. Mora (zob. przyp. 10) nie
formułuje swoich spostrzeżeń w ten sposób.
4 Takie sformułowanie pada w artykule D. Poirion, L’Ecriture épique: du sublime au
symbole, (w:) Relire le Roman d’Enéas, s. I-XIII; zob. również tegoż, Théorie et pratique du
style an Moyen Age: le sublime et la merveille, „Revue d’histoire littéraire de la France”
N° 1, janvier-février 1986, s. 123-138.
JACEK KOWALSKI
Bo starczyłby powiew słaby,
A cięciwa puściłaby,
Łucznik strzałę wypuściłby
I gołębia ustrzeliłby;
Upadłby i łańcuch cały,
Lampa prysłaby w kawały.
Gdy Kamillę pochowano,
To wejście zamurowano
I zdjęto pomosty, które
Dawały przystęp na górę,
Aby Kamillę wniesiono.
W tym — grobowiec opuszczono.
qui soflast la regeteore,
et la destandist anislore
7715 et li archiers idonc traisist
droit au colon, se l’abatist,
dune fust la chaene rompue
et la lanpe tote espandue.
Quant Camile fu antonbee,
7720
l’uisserie fu estoupee,
toz les aleors en desfont
qui estoient laissus amont,
par ou camile i fu portee.
7724
la sepulture ont delivree.
Średniowieczna powieść, powiada Le Goff, nie powstaje w celu opisa-
nia społeczności i jej nie „odzwierciedla”. Jest jednak jej częścią2. Rzeczy-
wistość opisywana przez literaturę staje się elementem utworu rządzone-
go innymi prawami niż świat rzeczywisty: język literackiego opisu jest
osadzony bardziej w świecie tekstów niż przedmiotów. Ostatecznie jed-
nak słowom odpowiada zawsze jakaś rzeczywistość; jedynie na jej bazie
mogą powstawać pojęcia, przynajmniej jeśli chodzi o opisy rzeczy. Pojęcia
te, użyte do budowy np. epickiej formuły, trwają następnie w jej ramach
w sposób samodzielny, niezależnie od rzeczywistości, która się zmienia.
Jedynie w momentach przełomowych, gdy następuje zmiana stylu lite-
rackiego i wymiana zużytych form na nowe, zaobserwować można niekie-
dy ponowne przenikanie się literatury i rzeczywistości, kooperujących
przy powstawaniu kolejnych motywów, które znów wieść będą przez dłu-
gi czas samodzielny żywot wyłącznie w świecie literackim.
Taki właśnie moment, jak sądzę, obserwujemy w przypadku opisu
grobowca Kamilli. Jego autor jako jeden z pierwszych zastosował we
francuskojęzycznej literaturze opis łączący antyczny topos wystawnej bu-
dowli z opisem „encyklopedycznym”3. Nastąpiło przejście od starożytnej
epiki „wzniosłej” do „cudownej”4. To otwarło drogę do wprowadzenia w
tekst poetycki elementów rzeczywistości architektonicznej, które wyda-
wały się niezwykłe. Dlatego znajdujemy w nim owe „skrzyżowane luki”,
czyli sklepienie krzyżowo-żebrowe, które być może miało szansę wejść na
2 We wstępie do francuskiego wydania książki E. Koehlera L’aventure chevaleresque.
Idée et réalité dans le roman courtois, Paris, Gallimard 1970, s. XIV.
3 Myślę, że jest to właściwe określenie tego procesu, choć F. Mora (zob. przyp. 10) nie
formułuje swoich spostrzeżeń w ten sposób.
4 Takie sformułowanie pada w artykule D. Poirion, L’Ecriture épique: du sublime au
symbole, (w:) Relire le Roman d’Enéas, s. I-XIII; zob. również tegoż, Théorie et pratique du
style an Moyen Age: le sublime et la merveille, „Revue d’histoire littéraire de la France”
N° 1, janvier-février 1986, s. 123-138.