DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Labuda, Adam S.: Cnota i grzech w gdańskiej Tablicy Dziesięciorga Przykazań: czyli jak rzeczywistość przedstawienia obrazowego s(po)tyka się z rzeczywistością miasta późnośredniowiecznego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0085
CNOTA I GRZECH W GDAŃSKIEJ TABLICY DZIESIĘCIORGA PRZYKAZAŃ
83
Ryc. 8. Mistrz E.S., Mały Ogród Miłości (L. 207)
kostium nawiązują do flamandzko-burgundzkiej ikonografii dworskiej
(il. 9), a cała ta tradycja przedstawieniowa była pożywką społecznych wy-
obrażeń o tym, jak wygląda stan grzechu40.
Podsumowując, trzeba podkreślić, że zasada kontrastowania w szó-
stym przykazaniu - i inaczej aniżeli w trzecim - dokonuje się dzięki pre-
zentacji ideału i kontrideału; jeden rodzaj stroju przeciwstawiony jest
wartościująco innemu. Potęgowanie kontrastu wartości dokonuje się
przez uwydatnianie właściwości strojów. Same stroje zakorzenione są
jednak w różnych rzeczywistościach. Z jednej strony jest to rzeczywistość
gdańskiej ulicy, przemierzanej przez (idących do kościoła) mieszczan,
którzy przyodziani są zgodnie z prawem miejskim, pozostającym w pełnej
harmonii z prawem boskim. Niewykluczone, że to właśnie nasza Tablica,
która wkrótce stała się sławna, rzeczywistość tę przeniosła w obszar ste-
reotypu - stereotypu o tym, co obyczajne - i w ten sposób oddziałała na
dyptyk norymberski i Frauentrachtenbuch Moliera41. Z drugiej strony,
nieobyczajne odzienie odzwierciedla rzeczywistość społecznego wyobraże-
nia - wyobrażenia owych wymienionych przed chwilą gdańskich miesz-
czan; wyobrażenie to było obrazową kliszą upadku obyczaju, którą rów-
nież w umysłach gdańszczan uformowały obrazowe przekazy wywodzące
się z odległego burgundzkiego dworu książęcego.
Powróćmy obecnie do początku cyklu. Pierwsze przykazanie („Wierz
w Boga jedynego”) zilustrowane jest prostym przeciwstawieniem dwóch
40 W tym kontekście ponownie trzeba zwrócić uwagę na Ogród zamknięty w obrazie
Oblężenia Malborka (por. przypis 30), w którym ukazanie zabawy pozbawione jest elemen-
tów jednoznacznie krytycznych.
41 Tablicę wymienia w końcu XVI wieku Marcin Gruneweg: Aus Martin Grunewegs
Chronik, (in:) Scriptores Rerum Prussicarum. Die Geschichtsquellen der preussischen Vor-
zeit bis zum Untergange der Ordensherrschaft, Band 4, Leipzig 1870, s. 697.
83
Ryc. 8. Mistrz E.S., Mały Ogród Miłości (L. 207)
kostium nawiązują do flamandzko-burgundzkiej ikonografii dworskiej
(il. 9), a cała ta tradycja przedstawieniowa była pożywką społecznych wy-
obrażeń o tym, jak wygląda stan grzechu40.
Podsumowując, trzeba podkreślić, że zasada kontrastowania w szó-
stym przykazaniu - i inaczej aniżeli w trzecim - dokonuje się dzięki pre-
zentacji ideału i kontrideału; jeden rodzaj stroju przeciwstawiony jest
wartościująco innemu. Potęgowanie kontrastu wartości dokonuje się
przez uwydatnianie właściwości strojów. Same stroje zakorzenione są
jednak w różnych rzeczywistościach. Z jednej strony jest to rzeczywistość
gdańskiej ulicy, przemierzanej przez (idących do kościoła) mieszczan,
którzy przyodziani są zgodnie z prawem miejskim, pozostającym w pełnej
harmonii z prawem boskim. Niewykluczone, że to właśnie nasza Tablica,
która wkrótce stała się sławna, rzeczywistość tę przeniosła w obszar ste-
reotypu - stereotypu o tym, co obyczajne - i w ten sposób oddziałała na
dyptyk norymberski i Frauentrachtenbuch Moliera41. Z drugiej strony,
nieobyczajne odzienie odzwierciedla rzeczywistość społecznego wyobraże-
nia - wyobrażenia owych wymienionych przed chwilą gdańskich miesz-
czan; wyobrażenie to było obrazową kliszą upadku obyczaju, którą rów-
nież w umysłach gdańszczan uformowały obrazowe przekazy wywodzące
się z odległego burgundzkiego dworu książęcego.
Powróćmy obecnie do początku cyklu. Pierwsze przykazanie („Wierz
w Boga jedynego”) zilustrowane jest prostym przeciwstawieniem dwóch
40 W tym kontekście ponownie trzeba zwrócić uwagę na Ogród zamknięty w obrazie
Oblężenia Malborka (por. przypis 30), w którym ukazanie zabawy pozbawione jest elemen-
tów jednoznacznie krytycznych.
41 Tablicę wymienia w końcu XVI wieku Marcin Gruneweg: Aus Martin Grunewegs
Chronik, (in:) Scriptores Rerum Prussicarum. Die Geschichtsquellen der preussischen Vor-
zeit bis zum Untergange der Ordensherrschaft, Band 4, Leipzig 1870, s. 697.