DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Kalinowski, Konstanty: Warsztat barokowego rzeźbiarza: uwagi wstępne
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0106
104
KONSTANTY KALINOWSKI
stacie Michała Anioła, Rafaela czy Berniniego, lecz w większej jeszcze
mierze, wykreowana przez romantyków, legenda artysty - samotnego ge-
niusza. Cały obszar zagadnień warsztatowych, determinujących w istot-
nej mierze w wypadku rzeźby barokowej stronę formalną dzieła, pozosta-
wał poza horyzontem zainteresowań badawczych. Jednak dopiero wiedza
o warsztacie barokowego rzeźbiarza pozwala w pełni uwzględnić wszy-
stkie uwarunkowania towarzyszące powstawaniu dzieła rzeźbiarskiego
w XVII i XVIII stuleciu1.
Mówiąc o warsztacie barokowego rzeźbiarza, musimy wziąć pod uwa-
gę dwa różne aspekty. Pierwszy dotyczy samej praktyki warsztatowej: te-
chniki realizacji dzieła rzeźbiarskiego i organizacji produkcji
rzeźbiarskiej; drugi - systemu kształcenia rzeźbiarzy, ich pozycji zawodo-
wej i społecznej oraz funkcjonowania rynku zleceń, a więc zagadnień le-
żących w sferze zainteresowań nie tyle historii, co socjologii sztuki. Na
marginesie pozostać muszą zagadnienia czysto formalne, kwestia trady-
cji wizualnej czy problem nowatorstwa stylowego, o którym będzie mowa
o tyle, o ile wynikają one z samej praktyki wykonawczej.
Od czasów renesansu rzeźba stała się preferowanym medium artysty-
cznym, którego rolę podkreślali w swych pismach teoretycy nowej sztuki:
Leo Battista Alberti (De statua, 1464)2 i Pomponius Guarico (De sculptu-
ra, 1504)3. Rzeźbiarze renesansu, mający poczucie kreatywnej roli arty-
sty i przywiązujący dużą wagę do indywidualnej formuły stylowej, dążyli
Ł0 warsztatowych i technicznych zagadnieniach rzeźby por.: R. Wittkower, The
Sculptor’s Workshop. Tradition and Theory from Renaissance to the Present. Glasgow
1974; R. Wittkower, Sculpture: Processes and Principles. London 1977; G. C. Argan,
hasło Sculpture (w:) Encyclopedia of World Art. t. XII, London 1966, szp. 816-840, tamże
obszerna literatura; hasło Sculpture, (w:) The Encyclopedia of Visual Art, t. X, London
1983, s. 100-103, tamże literatura. Do zagadnienia barokowego warsztatu rzeźbiarskiego
por.: Die Bildhauerfamilie Schwanthaler 1633-1858. Vom Barock zum Klassizismus.
Katalog wystawy Augustinerchorherrenstift Reichersberg am Inn 1974; Die Bildhauerfa-
milie Zürn 1585-1724. Katalog wystawy Braunau am Inn, 1979; Bayerische Rokokoplastik.
Vom Entwurf zur Ausführung. Katalog wystawy. Bayerisches Nationalmuseum München,
1985 (szczególnie P. Volk, Bildhauerentwurfe des bayerischen Rokoko, s. 9-13); Entwurf
und Ausführung in der europäischen Barockplastik. Beiträge zum Internationalen Kol-
loquium des Bayerischen Nationalmuseums und des Zentralinstituts für Kunstgeschichte,
München 24-26 Juni 1985. Hrsg. P. Volk, München 1986; J. Montagu, Roman Baroque
Sculpture. The Industry of Art. New-Haven-London 1992 (wyd. 2); Studien zur Werk-
stattpraxis der Barockskulptur im 17. und 18. Jahrhundert. Hrsg. K. Kalinowski, Poznań
1992.
2 L. B. Alberti, De statua, (w:) H. Janitschek, L.B. Albertis kleinere kunsttheoreti-
sche Schriften. Wien 1977, s. 167-205. Polskie tłumaczenie fragmentów w: Myśliciele, kro-
nikarze i artyści o sztuce. Od starożytności do 1500 r., opr. J. Białostocki. Warszawa 1988
(wyd. 2), s. 391-396.
3 P. Gauricus, De sculptura, opr. A. Chastel, R. Klein, Geneve-Paris 1969; polskie
tłumaczenie fragmentów w: Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500-1600, opr. J. Białosto-
cki. Warszawa 1985, s.26-30.
KONSTANTY KALINOWSKI
stacie Michała Anioła, Rafaela czy Berniniego, lecz w większej jeszcze
mierze, wykreowana przez romantyków, legenda artysty - samotnego ge-
niusza. Cały obszar zagadnień warsztatowych, determinujących w istot-
nej mierze w wypadku rzeźby barokowej stronę formalną dzieła, pozosta-
wał poza horyzontem zainteresowań badawczych. Jednak dopiero wiedza
o warsztacie barokowego rzeźbiarza pozwala w pełni uwzględnić wszy-
stkie uwarunkowania towarzyszące powstawaniu dzieła rzeźbiarskiego
w XVII i XVIII stuleciu1.
Mówiąc o warsztacie barokowego rzeźbiarza, musimy wziąć pod uwa-
gę dwa różne aspekty. Pierwszy dotyczy samej praktyki warsztatowej: te-
chniki realizacji dzieła rzeźbiarskiego i organizacji produkcji
rzeźbiarskiej; drugi - systemu kształcenia rzeźbiarzy, ich pozycji zawodo-
wej i społecznej oraz funkcjonowania rynku zleceń, a więc zagadnień le-
żących w sferze zainteresowań nie tyle historii, co socjologii sztuki. Na
marginesie pozostać muszą zagadnienia czysto formalne, kwestia trady-
cji wizualnej czy problem nowatorstwa stylowego, o którym będzie mowa
o tyle, o ile wynikają one z samej praktyki wykonawczej.
Od czasów renesansu rzeźba stała się preferowanym medium artysty-
cznym, którego rolę podkreślali w swych pismach teoretycy nowej sztuki:
Leo Battista Alberti (De statua, 1464)2 i Pomponius Guarico (De sculptu-
ra, 1504)3. Rzeźbiarze renesansu, mający poczucie kreatywnej roli arty-
sty i przywiązujący dużą wagę do indywidualnej formuły stylowej, dążyli
Ł0 warsztatowych i technicznych zagadnieniach rzeźby por.: R. Wittkower, The
Sculptor’s Workshop. Tradition and Theory from Renaissance to the Present. Glasgow
1974; R. Wittkower, Sculpture: Processes and Principles. London 1977; G. C. Argan,
hasło Sculpture (w:) Encyclopedia of World Art. t. XII, London 1966, szp. 816-840, tamże
obszerna literatura; hasło Sculpture, (w:) The Encyclopedia of Visual Art, t. X, London
1983, s. 100-103, tamże literatura. Do zagadnienia barokowego warsztatu rzeźbiarskiego
por.: Die Bildhauerfamilie Schwanthaler 1633-1858. Vom Barock zum Klassizismus.
Katalog wystawy Augustinerchorherrenstift Reichersberg am Inn 1974; Die Bildhauerfa-
milie Zürn 1585-1724. Katalog wystawy Braunau am Inn, 1979; Bayerische Rokokoplastik.
Vom Entwurf zur Ausführung. Katalog wystawy. Bayerisches Nationalmuseum München,
1985 (szczególnie P. Volk, Bildhauerentwurfe des bayerischen Rokoko, s. 9-13); Entwurf
und Ausführung in der europäischen Barockplastik. Beiträge zum Internationalen Kol-
loquium des Bayerischen Nationalmuseums und des Zentralinstituts für Kunstgeschichte,
München 24-26 Juni 1985. Hrsg. P. Volk, München 1986; J. Montagu, Roman Baroque
Sculpture. The Industry of Art. New-Haven-London 1992 (wyd. 2); Studien zur Werk-
stattpraxis der Barockskulptur im 17. und 18. Jahrhundert. Hrsg. K. Kalinowski, Poznań
1992.
2 L. B. Alberti, De statua, (w:) H. Janitschek, L.B. Albertis kleinere kunsttheoreti-
sche Schriften. Wien 1977, s. 167-205. Polskie tłumaczenie fragmentów w: Myśliciele, kro-
nikarze i artyści o sztuce. Od starożytności do 1500 r., opr. J. Białostocki. Warszawa 1988
(wyd. 2), s. 391-396.
3 P. Gauricus, De sculptura, opr. A. Chastel, R. Klein, Geneve-Paris 1969; polskie
tłumaczenie fragmentów w: Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500-1600, opr. J. Białosto-
cki. Warszawa 1985, s.26-30.