ROSJA I AMERYKA; AWANGARDA I MODERNIZM

165

bardziej współczesne przejawy. Czyni to również sam Trocki, który na ła-
mach wspomnianego „Partisan Review” publikuje list Art and Politics,
deklarując w nim doniosłe miejsce sztuki modernistycznej w ogólnohi-
storycznym procesie rewolucyjnym34. Warto zresztą zauważyć swoistego
rodzaju zmianę poglądów samego Trockiego dotyczących sztuki nowo-
czesnej w stosunku do „lat rosyjskich”, kiedy z większą rezerwą (delikat-
nie rzecz ujmując) pisał na jej temat i na temat jej roli w „rewolucji per-
manentnej”35.
Pod wpływem Trockiego, rok później na łamach tego pisma André Bre-
ton oraz Diego Rivera ogłaszają manifest Towards a Free Revolutionary
Art, gdzie deklarują konieczność swobodnego uprawiania sztuki nowo-
czesnej dla dobra rewolucji36. „Partisan Review” otworzy też swoje łamy dla
gloryfikujących sztukę nowoczesną i jej „rewolucyjny elitaryzm” artyku-
łów dementa Greenberga: Avant-Garde and Kitsch oraz Towards a
Newer Laocoon37, które - choć powstały pod wpływem poglądów Trockiego
- w efekcie ugruntowywały paradygmatyczne w Ameryce rozumienia mo-
dernizmu - kształtujące się zresztą od „samego początku”, tj. od wystawy
Armory Show w roku 1913 — jako sztuki autonomicznej, wyizolowanej z
procesów politycznych i społecznych, elitarnej, tzw. sztuki „czystej” i
„wysokiej”. Awangarda jako taka, w efekcie, zostaje tu utożsamiana z po-
jęciem modernizmu w jego amerykańskim (właśnie „greenbergowskim”)
słowa znaczeniu, który później w czasach postmodernistycznej polemiki
zostanie poddany ostrej krytyce38.
Formalistyczne rozumienie modernizmu, w tym rzecz jasna również
awangardy, Hal Foster nazywa „fetyszystycznym”39. Dotyczy to zwłasz-
cza interesującej nas tu recepcji radzieckiej awangardy. Foster pisze, iż

34 L. Trotsky, Art and Politics, „Partisan Review”, Vol. V, No. 3, August-September
1938.
35 L. Trotsky, On Literature and Art, ed. P. N. Siegel, A Merit Book, Pathfinder
Press, New York 1970. Por. zwłaszcza fragmenty pisanej w czasie letnich wakacji w 1922
i 1923 „Literatury i rewolucji”, tamże, s. 29-62.
36 A. Breton, D. Rivera, Manifesto: Towards a Free Revolutionary Art, „Partisan Re-
view”, Vol. VI, No. 1, Fall 1938.
37 C. Greenberg, Avant-Garde and Kitsch, „Partisan Review”, Vol. VI, No. 5, Fall
1939; Towards a Newer Laocoon, „Partisan Review”, Voi. VII, No. 4, July-August 1940.
38 Wśród niewyobrażalnej ilości krytycznych stanowisk wobec tekstów Greenberga (w
zasadzie każda, aspirująca do bardziej zasadniczej wypowiedzi postmodernistycznej kryty-
ki sztuki nawiązuje do tego problemu) por.: T. J. Clark, Clement Greenberg’s Theory of
Art, tenże Arguments about Modernism: A Reply to Michael Fried, w: Pollock and After.
The Critical Debate, ed. by F. Frascina, Harper & Row Publishers, New York 1985, s. 47
nn., 81 nn.
39 H. Foster, Some Uses and Abuses of Russian Constructivism, (w:) Art into Life.
Russian Constructivism, 1914-1932, ed. by R. Andrews, M. Kalinowska, Rizzoli, New York
1990.